Mỗi địa phương đền bù một kiểu
TP Hồ Chí Minh và các tỉnh Long An, Đồng Nai, Bình Dương đang khẩn trương triển khai đền bù, giải phóng mặt bằng cho dự án đường vành đai 3 TP Hồ Chí Minh. Thế nhưng, việc các địa phương áp các mức giá khác nhau cho bồi thường cùng một loại đất liền kề đang gây khó cho công tác thu hồi, giải phóng mặt bằng.
Theo ông Nguyễn Trung Trực, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh, về đơn giá bồi thường tạm tính cho dự án vành đai 3 thì đất nông nghiệp trồng cây lâu năm từ 3,8-8,2 triệu đồng/m2; đất nông nghiệp trồng cây hằng năm từ 3,2-6 triệu đồng/m2; đất ở qua khảo sát từ 18,7 triệu đồng đến hơn 40 triệu đồng/m2, tùy vị trí. Nhưng cùng loại đất này, tỉnh Bình Dương có thể tính theo công thức như từng áp dụng cho dự án Đường sắt đô thị số 1 (Metro, Bến Thành - Suối Tiên). Cụ thể, lấy giá đất ở trừ đi tiền sử dụng đất để ra đơn giá bồi thường, nên đơn giá đền bù của Bình Dương sẽ cao hơn TP Hồ Chí Minh, trong khi, lẽ ra đơn giá ở TP Hồ Chí Minh phải cao hơn. Thế nên sẽ xảy ra tình huống hai hộ dân ở hai địa phương có đất cạnh nhau lại được đền bù với các mức giá khác nhau. Thực tế, TP Hồ Chí Minh thu hồi đất xong nhưng tỉnh Bình Dương đến nay vẫn chưa thu hồi đất xong.
Ông Nguyễn Hữu Anh Tứ, Phó Chủ tịch UBND thành phố Thủ Đức cho hay, việc xác định giá đền bù các diện tích đất xen kẹt (đất vườn, ao liền kề với đất ở; đất vườn, ao xen kẹt trong khu dân cư; đất nông nghiệp được giao nằm xen kẹt trong khu dân cư…) cũng gây khó khi xác định đơn giá giải phóng mặt bằng theo hướng “sát với giá thị trường”, bởi không thể xác định được đây là loại đất gì để áp đơn giá. Trong khi loại đất này xuất hiện rất nhiều ở các vùng đang đô thị hóa hay đang phát triển công nghiệp khu vực Đông Nam Bộ.
Đây cũng là thực trạng đã tồn tại nhiều năm qua tại dự án Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh rộng khoảng 600ha, trong đó, phần đất ở TP Hồ Chí Minh chỉ gần 120ha. Vậy nhưng, đơn giá bồi thường đất và chính sách tái định cư của hai địa phương cũng khác nhau. “Sắp tới, dự án vành đai 3 đi qua địa bàn bốn tỉnh, thành phố, gồm: TP Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương, Đồng Nai và Long An. Khi đó, chính sách giá bồi thường chắc chắn chênh lệch và nảy sinh sự so bì của người dân giữa các địa phương”, ông Nguyễn Hữu Anh Tứ nhận định và đề nghị cơ quan chức năng nghiên cứu để tháo gỡ bởi sau này những dự án giao thông, dự án hạ tầng lớn kết nối liên vùng sẽ thực hiện nhiều.
Ngoài ra, ông Huỳnh Hồng Thanh, Phó trưởng Ban Đô thị HĐND Thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ, một số quy định pháp lý khác cũng đang gây vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng. Đơn cử, TP Hồ Chí Minh có đến 90% diện tích đất thu hồi cho dự án đường vành đai 3 không phải đất ở. Pháp luật hiện hành không quy định bố trí tái định cư cho các diện tích đất này, nhưng trên thực tế đang có 740 hộ dân bị ảnh hưởng chỗ ở khi thu hồi đất. Do đó, TP Hồ Chí Minh cần được Quốc hội cho phép để có thể thí điểm triển khai đền bù đất ở cho người dân bị thu hồi đất nông nghiệp.
Về phía tỉnh Đồng Nai, Chi cục trưởng Quản lý đất đai (Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đồng Nai) Nguyễn Hồng Quế cho biết, đối với tuyến vành đai 3, diện tích thu hồi khoảng 65ha. Tuy vậy, hiện vướng mắc lớn nhất là khâu xác định nguồn gốc đất, lập bản đồ thu hồi đất, xuất hồ sơ kỹ thuật mất nhiều thời gian. Việc giải phóng mặt bằng để xây dựng các khu tái định cư cũng đang gặp vướng mắc về xác định đơn giá để bồi thường đối với diện tích cây cao-su. Do đó, sắp tới, UBND tỉnh sẽ làm việc với Tổng công ty cao-su Đồng Nai để sớm chốt phương án đền bù. Hiện, Đồng Nai cũng đang chờ Bộ Giao thông vận tải bàn giao hồ sơ để có căn cứ triển khai các khâu thủ tục giải phóng mặt bằng cho các dự án cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu và vành đai 3.
 |
Cần tập trung gỡ vướng hạ tầng đô thị tại khu vực Đông Nam Bộ. |
Đâu là lối ra?
Ông Ngô Thịnh Đức, Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật cầu đường Việt Nam cho rằng, khâu giải phóng mặt bằng quyết định hơn 50% khả năng thành công của dự án. Để đẩy nhanh giải phóng mặt bằng, khi chưa chọn nhà thầu tư vấn, TP Hồ Chí Minh và các địa phương có thể tham khảo nghiên cứu tiền khả thi để tạm thời duyệt ranh giới giải phóng mặt bằng, tính toán ứng trước vốn để bố trí tái định cư cho người dân. Đối với dự án đường vành đai 3, TP Hồ Chí Minh nên lập ban chỉ đạo bồi thường, giải phóng mặt bằng, với thành viên là đại diện các ngành có liên quan để cùng phối hợp làm đồng bộ. Bên cạnh đó, chủ đầu tư cũng cần được tham gia vào khâu quyết định giá đền bù đất để công tác đền bù, giải phóng mặt bằng diễn ra nhanh hơn.
Về hướng giải quyết giá đền bù đất, ông Hoàng Tùng, Chủ tịch UBND thành phố Thủ Đức nêu kiến nghị, đối với các tỉnh, thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh cần có cơ chế đặc thù, quy định bổ sung về loại đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân cư, đất vườn, ao liền kề với đất ở trong khu dân cư; hoặc áp dụng đơn giá bồi thường, hỗ trợ đất nông nghiệp tính theo tỷ lệ phần trăm đơn giá đất ở cùng vị trí (đề xuất mức 30% đơn giá đất ở), không phân biệt đất nông nghiệp thuần hay đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân cư.
Về việc thống nhất đơn giá đền bù giữa các địa phương với các thửa đất liền kề nhau, từ tháng 7/2022, UBND Thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương có tuyến vành đai 3 đi qua cũng đã ký kết quy chế phối hợp áp dụng chung đơn giá đền bù cho thu hồi mặt bằng phục vụ dự án.
Theo ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP Hồ Chí Minh (chủ đầu tư), dự kiến tháng 10 này chủ đầu tư sẽ giao ranh cắm mốc tại thực địa ở bốn địa phương có dự án đi qua để xác định chính xác tọa độ. Tháng 11 tới, báo cáo khả thi dự án cũng sẽ được phê duyệt. Tháng 12 sẽ có thông báo thu hồi đất. Dự án đường vành đai 3 thực hiện thông báo thu hồi đất chia thành hai loại là đất nông nghiệp và phi nông nghiệp. Từ khi thông báo đến khi có quyết định thu hồi đất là 90 ngày. Đến tháng 4/2023, TP Hồ Chí Minh sẽ chi trả toàn bộ số tiền bồi thường đất nông nghiệp. Với đất ở, sẽ chi trả tiền bồi thường vào tháng 7/2023 và bố trí tái định cư, thu hồi mặt bằng từ tháng 8, bảo đảm bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư trước tháng 12/2023.
Ông Võ Văn Hoan, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, qua nhiều dự án trên địa bàn, chính quyền thành phố đã rút ra bốn bài học cơ bản trong đền bù, giải phóng mặt bằng: Thứ nhất, cần có sự quan tâm đặc biệt của cấp ủy trong chỉ đạo tuyên truyền, vận động để người dân đồng cảm, chia sẻ lợi ích. Thứ hai, chính quyền địa phương cần căn cứ tình hình thực tế địa phương mình để nhạy bén, nhanh chóng tham mưu cấp trên hướng giải quyết phù hợp. Thứ ba, cần vận dụng linh hoạt chính sách hiện hành, trong đó mạnh dạn áp dụng một số chính sách đặc thù. Cuối cùng là cần có cơ chế áp giá đền bù sát giá thị trường. Thành phố cần được trao quyền xác định giá đất phù hợp thực tế, bảo đảm quyền lợi của người bị thu hồi đất. “Mới đây, vào đầu tháng 9/2022, 100% số hộ dân trong vùng dự án đồng thuận giải tỏa để xây dựng cầu Long Kiểng (huyện Nhà Bè) sau nhiều năm dự án bị đình trệ vì không có mặt bằng thi công”, ông Võ Văn Hoan đưa ra thí dụ cụ thể.
Về phía tỉnh Bình Dương, UBND tỉnh đã chỉ đạo tập trung thực hiện một số nhóm giải pháp trọng tâm. Trong đó, ưu tiên tháo gỡ khó khăn trong công tác đền bù giải tỏa, giải phóng mặt bằng, thẩm định giá đất kịp thời và hợp lý. Bên cạnh đó, chủ động xây dựng khu tái định cư phục vụ công tác bồi thường, giải tỏa. Mặt khác, tỉnh cũng sẽ sửa đổi, bổ sung các quyết định năm 2014 quy định về chính sách, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất và quyết định từ năm 2019 quy định về đơn giá bồi thường, hỗ trợ tài sản khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh. Ông Võ Văn Minh, Chủ tịch UBND tỉnh cho biết: “Quan điểm của tỉnh là xác định giá đền bù, lắng nghe các ý kiến, kiến nghị chính đáng của người dân để tạo sự đồng thuận trong công tác giải phóng mặt bằng”.
