Thiếu quy hoạch, chậm cấp phép
Theo ông Diệp Thế Dũng, chủ một BTNĐ trên sông Sài Gòn (quận 2, TP Hồ Chí Minh), bến này có GPHĐ nhưng gần hết hạn. Khi đến Sở Giao thông vận tải (GTVT) TP Hồ Chí Minh liên hệ để làm thủ tục được cấp GPHĐ mới thì mới biết đang “vướng” Thông tư 50 (TT 50) của Bộ GTVT nên khó được cấp phép gia hạn.
“Bến hoạt động chủ yếu là cung cấp vật liệu xây dựng (VLXD) cho các công trình hạ tầng, nếu cơ quan chức năng không tiếp tục cấp giấy phép hoạt động thì doanh nghiệp (DN) nguy mất! Chúng tôi đã phải vay ngân hàng để đầu tư xây dựng bến cũng như các thiết bị phục vụ cho việc giao nhận, chuyên chở VLXD… giờ phải đóng cửa thì biết làm sao?”, ông Dũng lo lắng nói.
Theo thống kê từ Cảng vụ đường thủy nội địa TP Hồ Chí Minh, hiện trên địa bàn thành phố có 345 BTNĐ, trong đó có 251 BTNĐ đang hoạt động hợp pháp, tuy nhiên thời gian tới có nguy cơ ngừng hoạt động. Bởi theo TT 50, có hiệu lực từ ngày 1-1-2015, quy định việc cấp phép BTNĐ phải có hồ sơ thiết kế kỹ thuật, hoặc báo cáo kinh tế, kỹ thuật đầu tư xây dựng được duyệt và phải nằm trong quy hoạch BTNĐ. Trong khi, từ hàng chục năm nay, hầu hết DN làm cảng sông tại TP Hồ Chí Minh chỉ lợi dụng điều kiện tự nhiên để mở cảng xếp dỡ hàng hóa, không đầu tư xây dựng bài bản theo quy hoạch.
Bên cạnh đó, ông Ngô Đình Quang, Giám đốc Cảng vụ đường thủy nội địa TP Hồ Chí Minh cho biết, theo Thông tư 25/2010/TT-BGTVT quản lý hoạt động cảng, BTNĐ của Bộ GTVT, thì chỉ quy định các cảng biển mới đáp ứng đủ điều kiện về quy hoạch, còn về BTNĐ thì không có điều kiện này, mà chỉ cần bảo đảm an toàn, môi trường và phù hợp điều kiện hạ tầng tại cảng sông đó sẽ được cấp GPHĐ. Và khi TT 50 ra đời đã đưa hệ thống cảng sông vào quy hoạch nên gần như các cảng này đều trong tình trạng… thiếu quy hoạch.
Cục trưởng Đường thủy nội địa Việt Nam Hoàng Hồng Giang cho biết thêm, đến nay cả nước vẫn còn khoảng 2.300 BTNĐ hoạt động mà chưa được cấp GPHĐ hoặc GPHĐ đã hết hạn. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng bến hoạt động chưa được cấp GPHĐ là do công tác xây dựng, phê duyệt quy hoạch BTNĐ của nhiều địa phương triển khai chậm.
Đình trệ sẽ gây ảnh hưởng nặng nề
Thực tế, ghi nhận tại sông Sài Gòn (dưới chân cầu Thủ Thiêm) và sông Giồng Ông Tố (dưới chân cầu Giồng Ông Tố - đều thuộc Quận 2), có hai BTNĐ phục vụ cho nhu cầu vận chuyển và cung cấp VLXD trên địa bàn thành phố. Tại đây, hoạt động khai thác, giao nhận cát sỏi phục vụ cho các công trình xây dựng, hạ tầng luôn tấp nập cả trên bờ lẫn dưới sông.
Tương tự, tại quận 9, có hàng chục BTNĐ, chủ yếu phục vụ cho nhu cầu khai thác, vận chuyển VLXD, trong đó có thể kể đến như: phường Phú Hữu có tám bến; phường Long Trường có bốn bến; phường Trường Thạnh có mười bến… Quận 9 cũng là một trong những khu vực tập trung hoạt động nhiều BTNĐ trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.
Về công năng phục vụ hành khách đi lại, tại vùng ngoại thành có các bến như: Phú Xuân (sông Nhà Bè, huyện Nhà Bè); bến tàu thuộc Ban quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ (sông Dần Xây, huyện Cần Giờ), Tắc Suất (sông Gò Gia); bến Khu di tích Bến Dược - Địa đạo Củ Chi (sông Sài Gòn, huyện Củ Chi); Bến Làng du lịch H20 (rạch Cầu Mênh, huyện Hóc Môn); Bến Ba Đình (kênh Tàu Hủ, quận 8)…, có thể phục vụ cả trăm lượt khách, tạo thuận lợi cho người dân đi lại cũng như tham quan, du lịch.
Sở GTVT TP Hồ Chí Minh cho biết, đến nay đã có tới 94 BTNĐ hết hạn giấy phép hoạt động và chưa được cấp giấp phép mới. Nếu xét theo quy định trên thì năm 2018 có 251 BTNĐ còn lại sẽ hết hạn GPHĐ và không được cấp GPHĐ mới để hoạt động. Nếu hàng trăm bến này ngưng hoạt động sẽ ảnh hưởng nặng nề đến loại hình vận tải đường thủy cũng như thiệt hại cho kinh tế của TP Hồ Chí Minh.
Theo Trưởng phòng quản lý vận tải đường thủy nội địa (Sở GTVT TP Hồ Chí Minh) Phan Công Bằng, hệ thống cảng sông, BTNĐ đã đóng góp hiệu quả cho nhu cầu cung cấp VLXD cũng như đưa đón hành khách trên địa bàn thành phố, giảm tải cho giao thông đường bộ, đa dạng hóa các loại hình vận tải. Riêng năm 2017, tại thành phố đã có 23 triệu tấn hàng hóa (tăng 12% so năm 2016) và xấp xỉ nửa triệu lượt khách (tăng gần 90% so năm 2016) thông qua các cảng, BTNĐ. Dự báo thời gian tới, nhu cầu vận tải hàng hóa, hành khách đường thủy ngày càng tăng cao.
Giải quyết kịp thời những vướng mắc, bất cập
Theo ông Hoàng Minh Tuấn Anh, Phó Chủ tịch UBND quận 9, trên địa bàn quận hiện có 31 BTNĐ phục vụ cho cả vận chuyển hàng hóa, VLXD cũng như đưa đón người dân. Ngoài việc các BTNĐ đang hoạt động đúng quy định thì cũng có không ít bến hoạt động trái phép, gây mất an toàn giao thông đường thủy (GTĐT). Thời gian tới, UBND quận 9 đề nghị Sở GTVT xác minh thực tế khi cấp GPHĐ đối với các BTNĐ trên địa bàn quận, đồng thời đề nghị chấm dứt hoạt động đối với tất cả các bến không phù hợp theo đề xuất của Đoàn kiểm tra liên ngành kể từ ngày 31-3 tới.
Còn theo ông Phan Công Bằng, hiện nay trên địa bàn thành phố có tới 49 BTNĐ đang hoạt động trái phép và không bảo đảm các điều kiện hoạt động như: không bảo đảm tiêu chuẩn về môi trường, an toàn GTĐT, lấn chiếm lòng sông, gây tác hại cho cảnh quan chung quanh, thiếu quy hoạch, xây dựng tự phát…, chủ yếu tại huyện Nhà Bè, Bình Chánh; quận 9, quận 12… Thời gian tới, cơ quan chức năng liên ngành của thành phố sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ để xử lý dứt điểm các trường hợp này.
Để tháo gỡ vướng mắc từ TT 50 của Bộ GTVT, Sở GTVT TP Hồ Chí Minh đã kiến nghị UBND thành phố xem xét và chấp thuận chủ trương xây dựng BTNĐ trên địa bàn thành phố. Trên cơ sở đó, Sở sẽ phối hợp UBND quận, huyện và các đơn vị liên quan xem xét sự phù hợp các quy định của pháp luật để chấp thuận chủ trương và cấp GPHĐ có thời hạn. Cụ thể, các BTNĐ này phải đáp ứng đủ các tiêu chí như: bảo đảm cảnh quan, môi trường chung quanh; an toàn GTĐT; kết nối với đường bộ; không vướng quy hoạch…
Đối với việc cấp lại GPHĐ, hiện Sở GTVT thành phố cấp lại GPHĐ với thời hạn từ ba tháng đến một năm đối với các BTNĐ đáp ứng đủ điều kiện an toàn và sự đồng ý của chính quyền địa phương. Sau khi dự án quy hoạch mạng lưới BTNĐ và đường thủy trên địa bàn thành phố đến năm 2030 được UBND TP Hồ Chí Minh phê duyệt, Sở sẽ rà soát sự phù hợp quy hoạch và kiểm tra điều kiện an toàn hoạt động để tiếp tục cấp GPHĐ.
Theo ông Trần Quang Lâm, Phó Giám đốc Sở GTVT TP Hồ Chí Minh, Sở đã giao cho Cảng vụ đường thủy nội địa thông báo đến từng chủ bến, chủ khai thác bến về nội dung trên để có kế hoạch lộ trình thực hiện trong giai đoạn từ nay đến khi quy hoạch mới được phê duyệt. Đồng thời, nghiêm túc chấp hành tạm ngừng hoạt động đối với các BTNĐ không bảo đảm các điều kiện an toàn và nằm trong quy hoạch di dời, giải tỏa của chính quyền địa phương.
“Mặt khác, đối với hạ tầng giao thông kết nối trực tiếp với BTNĐ như các tuyến đường, hiện vẫn xuất hiện nhiều xe tải chở hàng hóa quá tải trọng cho phép; đồng thời, mọc lên các bến tự phát trên nhiều khu vực. Do đó, thời gian tới, chính quyền địa phương cần nâng cao trách nhiệm, xử lý dứt điểm những trường hợp này”, ông Lâm nêu rõ.
Để giải quyết kịp thời những vướng mắc, bất cập nêu trên, ông Hoàng Hồng Giang cho hay, đối với những BTNĐ chưa có quy hoạch mà không ảnh hưởng đến an toàn GTĐT, không nằm trong phạm vi công trình thủy bộ, Sở GTVT các địa phương nên cấp phép cho bến hoạt động với thời hạn một năm, sau đó bổ sung vào quy hoạch. Đối với BTNĐ mà hồ sơ chưa đáp ứng theo quy định của TT 50, để được cấp phép thì trước mắt chủ bến nộp bản vẽ hiện trạng mặt bằng công trình bến và bản cam kết bảo đảm an toàn công trình bến trong quá trình hoạt động.
