Xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, nghiêm minh, liêm chính

Cùng dự có các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định; Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường; Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng; Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga.

Đại diện Toà án nhân dân tối cao tham dự có: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Nguyễn Hoà Bình; các Phó Chánh án, thành viên Ban Cán sự...

Tham dự còn có Thường trực Ủy ban Tư pháp và lãnh đạo các ban, bộ, ngành liên quan.

Theo chương trình, dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6 và xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 7.

Dự kiến, tại Phiên họp tháng 9 tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến về dự án Luật này. Với tinh thần chủ động, từ sớm, từ xa, Đảng đoàn Quốc hội và Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao tổ chức cuộc làm việc cho ý kiến về các vấn đề lớn của dự án Luật.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu ý kiến tại phiên họp. (Ảnh: Duy Linh)

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, vừa qua, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Trong đó, Nghị quyết số 27 đã xác định nhiệm vụ xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân”.

Trọng tâm được Chủ tịch Quốc hội đề cập là “đẩy mạnh cải cách tư pháp, bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử, Thẩm phán, Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình phát biểu ý kiến tại phiên họp. (Ảnh: Duy Linh)

Nghị quyết cũng đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp quan trọng liên quan tổ chức của Tòa án nhân dân.

Nhấn mạnh cải cách tư pháp là một trong những trụ cột của hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, nội dung trọng yếu của cải cách tư pháp tập trung vào các nhiệm vụ đổi mới tổ chức, hoạt động của hệ thống Tòa án các cấp.

Thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW, Tòa án nhân dân tối cao đã báo cáo và được Quốc hội đồng ý bổ sung chương trình xây dựng Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi).

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu ý kiến tại phiên họp. (Ảnh: Duy Linh)

Chủ tịch Quốc hội cho biết, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 đã được triển khai thi hành hơn 8 năm.

Kết quả thi hành cho thấy, đạo luật này đã phát huy hiệu quả trong việc hoàn thiện tổ chức, tăng cường nguồn nhân lực và nâng cao hoạt động của hệ thống Tòa án.

Bên cạnh những thành tựu tích cực đó, kết quả tổng kết thực tiễn thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 cũng cho thấy một số quy định đã bộc lộ hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách tư pháp và yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới.

“Vì vậy, việc sửa đổi Luật Tổ chức tòa án nhân dân là cần thiết, phúc đáp yêu cầu thực tiễn đang đặt ra và thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là thể chế hoá đầy đủ, đúng đắn, toàn diện quan điểm của Đảng về cải cách tư pháp trong tình hình mới và khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trên tinh thần đó, Lãnh đạo Quốc hội đã nghe báo cáo và cho ý kiến về các nội dung lớn của dự án Luật.

Lãnh đạo Quốc hội cho rằng, việc sửa đổi về tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân là những vấn đề rất hệ trọng liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước, mối quan hệ với các cơ quan tư pháp, liên quan đến quyền con người, quyền công dân, nên cần cân nhắc hết sức thận trọng trong mỗi quy định.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình với các đại biểu dự phiên họp. (Ảnh: Duy Linh)

Lãnh đạo Quốc hội cũng nhất trí nội dung đề xuất sửa đổi về tổ chức và hoạt động của hệ thống Tòa án nhân dân phải là những vấn đề thực tiễn đòi hỏi cấp bách, đã chín muồi, có sự thống nhất, đồng thuận cao thì mới đưa vào quy định trong dự thảo Luật.

Những vấn đề chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì cần tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, chưa đưa vào dự thảo Luật này. Việc đề xuất sửa đổi các quy định của Luật phải phù hợp quan điểm, chủ trương của Đảng và trong khuôn khổ quy định của Hiến pháp, phù hợp đặc điểm của hệ thống chính trị và thực tiễn của nước ta trong giai đoạn mới.

Phát biểu kết luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao sự chuẩn bị của Tòa án, các ý kiến phát biểu tâm huyết, nhất là những vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Tòa án nhân dân là trung tâm, xét xử là hoạt động trọng tâm của hoạt động tư pháp.

Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 giữ vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của các tòa án với tư cách là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây là một trong 5 đạo luật về bộ máy nhà nước được ban hành ngay sau Hiến pháp 2013 có hiệu lực. Qua hơn 8 năm thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, hệ thống Tòa án đã được kiện toàn, phát triển cả về tổ chức và hoạt động; đội ngũ thẩm phán, cán bộ, công chức tòa án được củng cố, tăng cường.

Mỗi năm, các tòa án đã xét xử, giải quyết hàng trăm nghìn vụ án, vụ việc các loại. Đặc biệt, các tòa án đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án lớn, vụ án trọng điểm; các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo…

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao ngành tòa án đã thực hiện nhiều nhiệm vụ cải cách tư pháp được giao, tích cực tham gia xây dựng Nghị quyết 27 của Trung ương.

Việc xây dựng Tòa án điện tử được quan tâm. Ngoài ra, đến nay đã có hơn 1 triệu bản án được công khai trên mạng. Hoạt động của Tòa án đã góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy các hoạt động kinh tế, xã hội phát triển.

Tuy vậy, kết quả tổng kết thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 cho thấy, còn nhiều khó khăn, bất cập; Cần có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp…

Kiến tạo sự phát triển, kiến tạo hội nhập quốc tế

Về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao sự khẩn trương, tích cực, chủ động của Tòa án Nhân dân Tối cao trong công tác chuẩn bị xây dựng dự án Luật này.

Tòa án Nhân dân Tối cao đã thực hiện nhiều hoạt động như: Tiến hành tổng kết việc thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014; đánh giá tác động các chính sách đề xuất xây dựng dự án Luật; tổ chức Hội nghị toàn quốc Chánh án Tòa án 4 cấp; tổ chức các hội nghị tại 3 miền lấy ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi); tổ chức nhiều hội thảo, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học.

Trên cơ sở này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, Tòa án nhân dân Tối cao cần quán triệt, bám sát các chủ trương lớn về cải cách tư pháp đó là nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết số 27 của Trung ương.

Trong đó căn cứ vào Hiến pháp năm 2013 để tiếp tục rà soát và thể chế hóa, cụ thể hóa trong Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi)..

Về chức năng, vị trí của Tòa án nhân dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp trong Nhà nước pháp quyền, được tổ chức và hoạt động trên nguyên tắc, quyền lực là thống nhất, có sự phân công, phối hợp chặt chẽ và kiểm soát hiệu quả việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

“Điều này là quan trọng nhất mà chúng ta xây dựng dự án luật này và các dự án luật liên quan đến cải cách hành chính, cải cách tư pháp là phải nằm lòng. Xây dựng một nền tư pháp chuyên nghiệp, trong đó, Tòa án là trung tâm, xét xử là trọng tâm và tranh tụng đột phá. Mở rộng thẩm quyền của Tòa án bảo đảm Tòa án liên cơ quan duy nhất thực hiện quyền tư pháp và kiểm soát việc thực hiện quyền tư pháp, hành pháp; Nhưng đồng thời Tòa án nhân dân cũng chịu sự kiểm soát được từ phía cơ quan lập pháp và hành pháp”- Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, cần bảo đảm nguyên tắc đặc thù trong tổ chức hoạt động cơ quan tư pháp, nhất là nguyên tắc thẩm phán, Hội đồng xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nhưng đặt trong khuôn khổ và bảo đảm nguyên tắc các quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp kiểm soát của cơ quan nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, bảo đảm tính hợp hiến, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, các nội dung cải cách tư pháp có nhiều vấn đề lớn liên quan mật thiết đến việc thể chế hóa đầy đủ các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức và hoạt động bộ máy Nhà nước nói chung và các nguyên tắc hiến định đặc thù trong tổ chức hoạt động của Tòa án nhân dân nói riêng. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải bảo đảm tuyệt đối tính hợp hiến.

Trên cơ sở ý kiến ban đầu của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ý kiến của các bộ, ngành, Ban soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra cần tiếp tục phối hợp để bổ sung và hoàn thiện hồ sơ nội dung của dự thảo luật, quán triệt nội dung quan trọng là bảo đảm tính tổng thể đồng bộ, liên thông giữa lập pháp, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, kết hợp hài hòa kế thừa ổn định với đổi mới và phát triển.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, quan điểm của Đảng đoàn Quốc hội là hoàn thiện hệ thống pháp luật kiến tạo sự phát triển, kiến tạo hội nhập quốc tế.

Theo Chương trình xây dựng luật của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến đối với dự thảo Luật trong phiên họp tháng 9; Quốc hội cho ý kiến đối với dự thảo Luật tại kỳ họp thứ 6 tổ chức vào tháng 10 và thông qua vào kỳ họp thứ 7 vào tháng 5/2024.