Xây dựng hệ sinh thái xuất bản đồng bộ

Thứ Sáu, ngày 19/12/2025 - 08:36

Đại diện một số nhà xuất bản Việt Nam tham gia giao lưu tại Hội sách Frankfurt 2025 diễn ra ở Đức. (Ảnh NGUYÊN MINH)

Sự vận động mạnh mẽ của thị trường tri thức toàn cầu đang mở ra cơ hội lớn cho ngành xuất bản Việt Nam. Tuy nhiên, những hạn chế về kết nối nội ngành, hạ tầng bản quyền, phân phối và dữ liệu đang khiến tiềm năng ấy chưa được chuyển hóa thành sức cạnh tranh thực chất. Yêu cầu cấp bách là phải hình thành hệ sinh thái đồng bộ, hiện đại để đưa ngành xuất bản vươn ra thế giới.

Trong giai đoạn 2023-2025, hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm ghi nhận nhiều tín hiệu phục hồi rõ nét. Môi trường pháp lý được điều chỉnh theo hướng thông thoáng hơn đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp mở rộng tham gia thị trường; thủ tục chuyên ngành đối với đơn vị xuất khẩu được cắt giảm, giúp rút ngắn thời gian và chi phí.

Nhiều loại hình mới như: ebook, audiobook, podcast, sách 3D, AR book đã xuất hiện sôi động bên cạnh dòng sách in truyền thống; nhu cầu sử dụng sách ngoại văn trong nước tiếp tục gia tăng, nhất là ở nhóm nghiên cứu-giảng dạy, góp phần thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao năng lực chọn lọc và nhập khẩu. Các kênh phát hành được củng cố mạnh mẽ, tạo hệ thống phân phối ổn định và hỗ trợ doanh nghiệp tăng khả năng kết nối, đặt hàng, phát triển các nền tảng phát hành điện tử.

Tuy nhiên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên nhận định: Điểm yếu lớn nhất của ngành xuất bản trong nước là chưa hình thành được thị trường gắn kết. Sự liên thông giữa các nhà xuất bản, đơn vị phát hành, quá trình tổ chức, quản lý và vận hành dòng chảy hàng hóa (logistics), thương mại điện tử và thanh toán số còn rời rạc...

Ngành xuất bản tăng trưởng ổn định nhưng cần đột phá mạnh mẽ hơn

15/12/2025 18:18

Một thí dụ đáng tiếc là dự án Alpha America với nỗ lực đưa sách Việt ra thị trường Mỹ phải dừng hoạt động chỉ sau hơn 1 năm. Theo đánh giá của các chuyên gia là do sự thiếu kết nối toàn ngành khiến những sáng kiến dù tiềm năng vẫn khó tạo sức bật. Thực tế, nhu cầu tiếp cận sách Việt từ bạn bè quốc tế là có, nhưng người mua không biết tìm ở đâu, còn các đơn vị trong nước lại thiếu đầu mối bản quyền, thủ tục để tiếp cận các đối tác lớn.

Số liệu từ hội nghị tổng kết công tác xuất nhập khẩu xuất bản phẩm cho thấy bức tranh không cân đối giữa nhập khẩu và xuất khẩu. Cả nước có 28 đơn vị nhập khẩu, nhưng chỉ có 19 đơn vị hoạt động thường xuyên. Tổng lượng nhập khẩu giai đoạn 2023-2024 và nửa đầu 2025 lên tới hơn 14,7 triệu bản, kim ngạch ước đạt 65 triệu USD. Trong khi đó, xuất khẩu chỉ đạt hơn 1 triệu bản với giá trị khoảng 260 nghìn USD và chỉ có 5 doanh nghiệp xuất khẩu thường xuyên.

Thực trạng cho thấy hạn chế lớn về năng lực xuất khẩu, nguyên nhân nằm ở quy mô doanh nghiệp nhỏ, thiếu chủ động hợp tác quốc tế, thiếu liên kết nội ngành và đặc biệt thiếu dữ liệu để định vị thị trường. Các doanh nghiệp về xuất bản đang đối diện với thách thức trong nắm bắt nhu cầu, đo lường sức mua, tạo cơ sở để xây dựng kế hoạch dài hạn.

“Nếu chỉ sống bằng những cuốn sách thì chúng ta chỉ đủ để tồn tại. Dữ liệu và bản quyền mới là nguồn tài sản quan trọng của doanh nghiệp xuất bản hiện đại”, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành nhấn mạnh.

Những thách thức đặt ra cho thấy, để ngành xuất bản phát triển, không thể chỉ dựa vào sự cải thiện đơn lẻ của từng bộ phận mà cần một cấu trúc kết nối mạnh mẽ, hiện đại và hiệu quả hơn. Việc hình thành một hệ sinh thái xuất bản đồng bộ từ môi trường pháp lý, logistics, bản quyền, dữ liệu cho tới năng lực công nghệ và phân phối số là yêu cầu tất yếu của thị trường, cũng là điều kiện quan trọng để toàn ngành bước vào thị trường toàn cầu với tư thế chủ động, bền vững, đóng góp thiết thực vào công nghiệp văn hóa và sức mạnh mềm của quốc gia.

LỮ MAI