Nội dung này được thảo luận tại Diễn đàn “Ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai”, do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các đơn vị tổ chức ngày 25/11 tại Bắc Ninh.
Công nghệ mở ra cơ hội mới cho dự báo và cảnh báo sớm
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai, nhấn mạnh: Những năm gần đây, Việt Nam liên tiếp hứng chịu nhiều trận bão, lũ trên diện rộng với cường độ lớn, xuất hiện nhiều chỉ số thiên tai mang tính lịch sử.
Theo ông, trong ứng phó thiên tai, công tác dự phòng luôn đóng vai trò then chốt. Trước hết là năng lực giám sát, dự báo và cảnh báo sớm để người dân và chính quyền các cấp chủ động ứng phó. Những năm qua, Nhà nước cùng doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cộng đồng quốc tế đã tăng đầu tư cho hệ thống quan trắc, dự báo, đặc biệt trong dự báo bão đã đạt nhiều tiến bộ.
"Tuy nhiên, diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp và khó lường hơn. Thiên tai xuất hiện với tần suất dày, cường độ lớn, phạm vi rộng, gây áp lực lớn lên hệ thống cảnh báo hiện có. Ở chiều ngược lại, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học-công nghệ, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, đang tạo ra cơ hội mới cho ngành dự báo khí tượng thủy văn”, TS Cao Đức Phát đánh giá.
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học-công nghệ, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, đang tạo ra cơ hội mới cho ngành dự báo khí tượng thủy văn”.
TS Cao Đức Phát, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai
Ông Cao Đức Phát cũng cho biết, ngoài dữ liệu vệ tinh, nhiều thiết bị tự động như máy đo mưa, radar, cảm biến nhiệt độ-gió-mực nước-lưu tốc hay thiết bị đo dịch chuyển đất đá đang được triển khai. Các nguồn dữ liệu này, khi được tích hợp đồng bộ, cho phép mô phỏng tình huống nhanh hơn, chính xác hơn theo từng khu vực nhỏ, hỗ trợ truyền tải thông tin kịp thời đến người dân.
TS Cao Đức Phát đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu phát triển các mô phỏng rủi ro, nhất là mô phỏng ngập lụt theo lượng mưa cụ thể. Với các kịch bản như mưa 300mm, 500mm hay 700mm, cần biết khu vực nào có thể ngập, độ sâu bao nhiêu, thời gian diễn biến ra sao.
“Quan trọng hơn, trong tình huống mất điện, mất sóng, cán bộ cơ sở vẫn phải dựa được vào dữ liệu đầu vào để hướng dẫn người dân chủ động ứng phó”, ông Cao Đức Phát nhấn mạnh.
Hiện nay, một số địa phương miền trung như Quảng Ngãi đã bước đầu triển khai mô phỏng ngập lụt, song cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện để phản ánh sát hơn điều kiện thực tế. TS Cao Đức Phát cho rằng, các tỉnh miền bắc cũng cần quan tâm xây dựng mô phỏng rủi ro ngập lụt, sạt lở theo từng vùng, từng cấp độ; đồng thời bảo đảm hệ thống quan trắc và đội ngũ vận hành được duy trì ổn định, lâu dài.
Trong 17 năm qua, Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai đã huy động nguồn lực xã hội để lắp đặt gần 1.000 trạm đo mưa và cảnh báo lũ tự động; hỗ trợ nhiều địa phương triển khai thiết bị đo mặn, cảnh báo sạt lở, hệ thống cảnh báo số, đồng thời hình thành các đội xung kích phòng, chống thiên tai ở cơ sở.
“Diễn đàn mong muốn tiếp tục lắng nghe ý kiến của nhà khoa học, cơ quan chuyên môn và cộng đồng để tìm giải pháp phù hợp, khả thi, đáp ứng yêu cầu cấp bách của công tác dự báo, cảnh báo sớm thiên tai”, TS Cao Đức Phát chia sẻ.
Địa phương chủ động chuyển đổi tư duy ứng phó dựa trên dữ liệu và công nghệ
Phát biểu tại diễn đàn, ông Đặng Công Hưởng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh, nhấn mạnh: Cảnh báo sớm là yếu tố then chốt trong bảo đảm an toàn đê điều, phòng chống úng ngập và bảo vệ đời sống người dân. Dưới tác động mạnh của biến đổi khí hậu, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện dồn dập, vượt xa quy luật lịch sử.
Bắc Ninh nằm ở vùng hạ lưu sông Hồng-Thái Bình, khu vực giao thoa của nhiều dòng sông lớn như sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam, sông Đuống. Địa hình đặc thù giúp tỉnh phát triển mạnh công nghiệp-đô thị, nhưng đồng thời khiến tỉnh luôn đối mặt nguy cơ chịu tác động lớn từ mưa lũ, triều cường và úng ngập.
Theo ông Hưởng, trong các đợt mưa lũ gần đây, nhiều công trình thủy lợi của tỉnh phải vận hành với cường độ cao và liên tục. Một số tuyến đê, kè xuất hiện thẩm lậu, sạt lở; nhiều đê bối bị tràn hoặc vỡ cục bộ; hàng trăm trạm bơm phải hoạt động 24 giờ mỗi ngày để bảo vệ khu dân cư, khu công nghiệp và sản xuất nông nghiệp.
Những hình thái mưa lũ bất thường, năm sau cao hơn năm trước, cho thấy phương thức ứng phó truyền thống “trông trời, trông nước” không còn đủ. Chúng ta buộc phải chuyển mạnh sang tư duy chủ động, dựa trên hệ thống dữ liệu, công nghệ mô phỏng và cảnh báo sớm.
Ông Đặng Công Hưởng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh
"Những hình thái mưa lũ bất thường, năm sau cao hơn năm trước, cho thấy phương thức ứng phó truyền thống “trông trời, trông nước” không còn đủ. Chúng ta buộc phải chuyển mạnh sang tư duy chủ động, dựa trên hệ thống dữ liệu, công nghệ mô phỏng và cảnh báo sớm”, ông Hưởng nhấn mạnh.
Theo lãnh đạo tỉnh, khoa học-công nghệ đang trở thành “lực lượng tuyến đầu mới” trong phòng, chống thiên tai. Các mô phỏng mưa lũ, bản đồ ngập sâu theo từng khu vực, cảnh báo sớm nguy cơ vỡ bờ, sạt lở hay úng ngập có ý nghĩa quan trọng đối với công tác chỉ huy, điều hành. Đây là căn cứ để đưa ra quyết định đúng đắn, kịp thời, hạn chế thiệt hại.
Bắc Ninh đặt mục tiêu tiếp tục rà soát toàn diện hệ thống đê điều, hồ đập, trạm bơm; xác định các điểm xung yếu để ưu tiên đầu tư. Tỉnh cũng thúc đẩy hợp tác với bộ, ngành trung ương, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ để phát triển hệ thống quan trắc, mô phỏng-dự báo-cảnh báo sớm liên hồ chứa và hệ thống tiêu úng.
Bên cạnh đó, tỉnh hướng tới xây dựng mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa nhà quản lý-nhà khoa học-doanh nghiệp-cộng đồng nhằm bảo đảm dữ liệu được chia sẻ thông suốt, thông tin cảnh báo được truyền tải nhanh chóng và người dân được tiếp cận sớm nhất các khuyến cáo cần thiết.
Diễn đàn lần này, với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và nhà quản lý trong lĩnh vực khí tượng thủy văn, phòng chống thiên tai, là dịp để các địa phương cùng trao đổi kinh nghiệm, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dự báo và cảnh báo sớm, từ đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra.
![[Video] Yêu cầu rà soát quy trình vận hành các hồ chứa thủy lợi quan trọng, liên tỉnh](https://cdn.nhandan.vn/images/96664fff867a18844cf7965e4e1c11786c6aa39a53b124c43ab34a1bd9e0ab6ca283ddd6bbea4a78b2c8f2a65b55527705deba5baa118f9ddb447e838f8701703c7c4f229359aba580a4e2f637103b66/dung00-33-36-03still014.jpg.webp)
![[Video] Bờ kè sông Thạch Hãn sạt lở nghiêm trọng](https://cdn.nhandan.vn/images/96664fff867a18844cf7965e4e1c11786c6aa39a53b124c43ab34a1bd9e0ab6c8c6083b9d28089d3b1a08f6cafcb7e1dec58fff33c625b9aeb1a31f384e47d503c7c4f229359aba580a4e2f637103b66/dung00-28-20-03still011.jpg.webp)
![[Video] Khuyến cáo người dân bảo vệ sức khỏe trước ô nhiễm không khí gia tăng](https://cdn.nhandan.vn/images/96664fff867a18844cf7965e4e1c11786c6aa39a53b124c43ab34a1bd9e0ab6c1204f2dde114fb8f2d8fd6a484a74ef67a5b0fbac640af043a1e0b1bfd2f86d53c7c4f229359aba580a4e2f637103b66/dung00-21-09-23still007.jpg.webp)
