Với vốn điều lệ dự kiến từ 2.000 đến 2.500 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước góp tối đa 49% (vốn ban đầu khoảng 600 tỷ đồng), Quỹ sẽ tạo ra “vốn mồi” kích hoạt dòng vốn xã hội, hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực trọng điểm như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, bán dẫn, giao thông thông minh và đô thị xanh.
Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo trở thành động lực phát triển, Hà Nội đang dẫn đầu cả nước về chỉ số đổi mới sáng tạo (PII) giai đoạn 2023-2024 do sở hữu nguồn lực dồi dào từ các trường đại học, viện nghiên cứu và đội ngũ trí thức trẻ. Tuy nhiên, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại Hà Nội đang đối mặt với rào cản lớn, nhất là việc thiếu vốn đầu tư mạo hiểm giai đoạn sớm, khó tìm kiếm các hỗ trợ phi tài chính cho đào tạo, cố vấn, kết nối quốc tế… Quỹ Đầu tư mạo hiểm được thành lập sẽ làm nhiệm vụ lấp dần khoảng trống này, đặc biệt là trong các lĩnh vực mà thành phố rất cần, nhưng các quỹ đầu tư tư nhân chưa sẵn sàng tham gia đầu tư.
Theo dự thảo, Quỹ sẽ hoạt động theo mô hình hợp tác công tư (PPP), với vốn từ ngân sách và các nhà đầu tư tư nhân trong, ngoài nước. Mô hình của Quỹ là “fund of funds” (quỹ của các quỹ), chuyên đầu tư vào các quỹ chuyên ngành, thay vì đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp. Mô hình “fund of funds” được đánh giá là cách tiếp cận hiện đại, tận dụng kinh nghiệm của các quỹ chuyên ngành để quản lý vốn hiệu quả. Quỹ không đặt mục tiêu lợi nhuận mà tập trung tạo tác động xã hội, hỗ trợ các doanh nghiệp khoa học-công nghệ, công nghệ cao và khởi nghiệp sáng tạo phát triển sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh. Việc thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm không chỉ mang ý nghĩa tài chính, mà còn thể hiện tư duy đổi mới trong điều hành chính sách, chuyển từ “cho-cấp” sang “dẫn dắt-hợp tác công tư”.
Nguyên tắc được đánh giá cao đó là cơ chế chấp nhận rủi ro và độ trễ trong nghiên cứu khoa học-công nghệ là bước tiến. Điều này khắc phục được hạn chế của các chính sách tài chính truyền thống.
Tại hội nghị phản biện xã hội do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội tổ chức, các chuyên gia đã đưa ra nhiều đóng góp, đánh giá để cơ quan soạn thảo hoàn thiện dự thảo.
Quy định giới hạn “không quá sáu nhà đầu tư khác” tại Điều 5 của dự thảo nghị quyết nhận được một số ý kiến băn khoăn. Tiến sĩ Lê Văn Hoạt, Hội đồng Tư vấn Dân chủ-Pháp luật, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hà Nội cho rằng, quy định này mâu thuẫn với nguyên tắc khuyến khích sự tham gia đa dạng của các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước, có thể tạo dư luận về “lợi ích nhóm” và hạn chế huy động vốn xã hội. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, Hội Nữ trí thức Hà Nội lưu ý, cần làm rõ mối quan hệ với các luật hiện hành như: Đầu tư, Chứng khoán, Doanh nghiệp, Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ,… để tránh chồng chéo. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, công khai tiêu chí lựa chọn dự án.
Cơ chế miễn trừ trách nhiệm là vấn đề được quan tâm khi Hà Nội xây dựng các khung chính sách hỗ trợ khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là vấn đề mới và rất khó để xây dựng chính sách. Phải đủ thông thoáng để kích hoạt đổi mới, khởi nghiệp sáng tạo, nhưng cũng tạo ra “lằn ranh” để kiểm soát tốt, tránh trục lợi chính sách.
Liên quan đến vấn đề này, tiến sĩ Nguyễn Tiến Dĩnh, Ủy viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho rằng, khái niệm “đầu tư mạo hiểm” cần mở rộng, bao gồm các dự án nghiên cứu khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo chưa thành lập doanh nghiệp và cần bổ sung cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho cả doanh nghiệp được đầu tư, không chỉ Hội đồng quản lý Quỹ. Còn tiến sĩ Đào Ngọc Nghiêm, Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đề xuất, nên quy định cụ thể hơn về miễn trừ trách nhiệm dân sự, hành chính, hình sự theo pháp luật hiện hành, và điều chỉnh tần suất giám sát độc lập từ ba năm/lần sang hằng năm để kịp thời điều chỉnh.
Hiệp hội đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp Thành phố Hà Nội (Hanisa) cũng khuyến nghị thành phố nên mở rộng đối tượng đầu tư sang các dự án khoa học-công nghệ tiềm năng chưa thành lập doanh nghiệp, đồng thời không giới hạn lĩnh vực đầu tư quá hẹp để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện.
Nhìn chung, các ý kiến đóng góp, phản biện đều đặt kỳ vọng, Quỹ Đầu tư mạo hiểm nếu được vận hành hiệu quả, sẽ là mô hình mẫu, góp phần khơi dậy tiềm năng khởi nghiệp sáng tạo, thu hút nguồn lực tài chính xã hội và đưa Hà Nội trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực. Quỹ không chỉ mang ý nghĩa tài chính mà còn là biểu tượng của tư duy đổi mới, thúc đẩy hợp tác công-tư và tạo bước đột phá phát triển kinh tế-xã hội của Thủ đô.
