Tăng cường sản xuất sách dễ tiếp cận cho người khuyết tật chữ in

Theo ước tính của Hiệp hội người mù thế giới, chỉ có chưa đến 10% sách đã công bố được sản xuất ở định dạng dễ tiếp cận như: chữ nổi, âm thanh, sách điện tử, chữ in lớn, ngôn ngữ ký hiệu… dành cho các đối tượng khuyết tật chữ in.

Thứ Tư, ngày 25/10/2023 - 19:24

Điều đáng nói, ở các nước đang phát triển, tỷ lệ này chiếm dưới 1%. Sự thiếu thốn tài liệu ở định dạng dễ tiếp cận đã ngăn cản hàng chục triệu người không có khả năng đọc chữ in trên khắp thế giới được phát huy tối đa tiềm năng con người; đồng thời hạn chế cơ hội tiếp cận hoạt động giáo dục, việc làm, chăm sóc sức khỏe, văn hóa cũng như hầu hết mọi khía cạnh của đời sống chính trị, kinh tế và xã hội của họ.

Tại Khóa tập huấn về sản xuất sách dễ tiếp cận cho người khuyết tật chữ in do Hội Người mù Việt Nam phối hợp Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức trong 2 ngày 24 và 25/10, tại Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam, bà Đinh Việt Anh cho biết: Từ khi thành lập đến nay, Hội Người mù Việt Nam luôn quan tâm, chú trọng việc cung cấp thông tin, sách báo, tài liệu cho người khiếm thị trong cả nước.

Từ năm 2018, Hội đã phối hợp Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cùng chung tay với các Bộ, ngành thúc đẩy Việt Nam gia nhập Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khuyết tật chữ in tiếp cận với các tác phẩm đã công bố.

Nhằm góp phần nâng cao năng lực cho các tổ chức của và vì người khuyết tật và các tổ chức liên quan để cùng giải quyết những khó khăn trên, Hội Người mù Việt Nam, UNDP phối hợp tổ chức khóa tập huấn về sản xuất sách dễ tiếp cận, tập trung vào 2 định dạng EPUB và sách chữ Braille.

Khóa tập huấn đã nhận được sự quan tâm tham gia của các tổ chức của người khuyết tật, các nhà xuất bản, thư viện, trường học, Trung tâm Giáo dục đặc biệt quốc gia và Trung tâm Hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập khắp nơi trong cả nước.

Những kiến thức kỹ năng tại khóa tập huấn này sẽ góp phần để các tổ chức tích cực chuyển đổi, sản xuất sách/tài liệu với các định dạng dễ tiếp cận, từng bước giúp người khiếm thị nói riêng, người khuyết tật chữ in nói chung có điều kiện tốt hơn để tiếp cận thông tin, tri thức, tham gia học tập và mọi lĩnh vực của cuộc sống, hòa nhịp và đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội.

Theo Báo cáo nghiên cứu về “Thực trạng tiếp cận xuất bản phẩm của người khuyết tật chữ in ở Việt Nam” do Hội Người mù Việt Nam và UNDP thực hiện năm 2022-2023, khảo sát trên 217 người khuyết tật chữ in, chủ yếu là người khuyết tật nhìn thì 62,1% số người được khảo sát cho rằng “Sách/tài liệu khoa học tự nhiên” dưới định dạng dễ tiếp cận còn rất khan hiếm hoặc không có; 61,2% số người được khảo sát cho rằng: “Sách/tài liệu phục vụ nghiên cứu/công việc” dưới định dạng dễ tiếp cận khan hiếm hoặc không có. Thậm chí, có tới 44,5% số người được khảo sát cho biết: “Sách giáo khoa/tài liệu học tập” dưới định dạng dễ tiếp cận cũng rất khan hiếm, hoặc không có, dù rằng đây là những xuất bản phẩm cơ bản.

Ngày 6/12/2022, Việt Nam đã gia nhập Hiệp ước Marrakesh và Hiệp ước chính thức có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 6:3/2023. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ được Quốc hội thông qua vào tháng 6/2022, đồng thời nghị định số 17/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan cũng đã được ban hành và có hiệu lực từ ngày 26/4/2023.

Tuy nhiên, sách, tài liệu được sản xuất dưới định dạng dễ tiếp cận cho người khuyết tật chữ in vẫn còn rất thiếu thốn.

Khi xã hội càng phát triển, các tài liệu, sách báo được xuất bản ngày càng phong phú, đa dạng, chứa đựng kho tàng tri thức vô cùng rộng lớn trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.

Song, đối với người khiếm thị, người khuyết tật nhận thức, khó khăn trong việc đọc, người khuyết tật thể chất không thể cầm nắm, lật giở trang sách, không thể đưa mắt để đọc ở mức độ bình thường... chỉ có thể tiếp cận được khi các tài liệu, sách báo này được xuất bản hoặc chuyển đổi sang định dạng dễ tiếp cận.

Trong 2 ngày tập huấn, 40 học viên đến từ các thư viện, trường đại học, Trung tâm Hỗ trợ giáo dục hòa nhập, nhà xuất bản, Hội Người mù các Tỉnh, Thành hội và tổ chức phi chính phủ đã được tiếp cận các kiến thức mới về việc cung cấp thông tin, sách báo, tài liệu cho người khuyết tật chữ in...

Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp và công nghệ trợ giúp cho người mù Sao Mai, ông Đặng Hoài Phúc cho biết, các học viên sẽ được truyền đạt và hướng dẫn về quy trình sản xuất EPub trải nghiệm đọc trên điện thoại và máy tính, cách điều chỉnh từ bản word thành bản dễ tiếp cận, chuyển sách từ file PDF sang bản dễ tiếp cận; sử dụng công cụ chuyển từ bản dễ tiếp cận trên word sang EPub, gắn giọng đọc AI cho EPub…

Anh Nông Văn Hậu (Tỉnh hội Cao Bằng) cũng chia sẻ, hy vọng sau khóa tập huấn, những kiến thức mà anh tiếp cận tại khóa tập huấn sẽ được triển khai, thực hiện, góp phần giúp cho người khiếm thị của tỉnh Cao Bằng tiếp cận thêm nhiều sách báo, nhiều kiến thức để nâng cao dân trí và đời sống tinh thần...

NHẬT ANH