Chính sự nhiệt huyết ấy đã giúp ông đứng lên sau những lần làm ăn thất bại để trở thành tỷ phú nông dân và mới đây, ông được công nhận danh hiệu “Nông dân Việt Nam xuất sắc”.
Thăng trầm cùng “vàng trắng”
Với tôi, ông Bế Văn Mai, sinh năm 1960 là một người đặc biệt, bởi ông là người dân tộc Nùng, có quê gốc ở Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng nhưng sinh ra và lớn lên ở thị trấn Nông trường Việt Trung, tỉnh Quảng Bình cũ, nay ở xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị. Ông từng được mệnh danh “vua vàng trắng” hay triệu phú vùng đồi khi mỗi ngày, sau khi trừ các khoản chi phí có thể “đút túi” 2 triệu đồng từ rừng cao su của gia đình cách đây nhiều năm về trước. Bẵng đi khá lâu, nay tôi gặp lại, ông tuy già hơn một chút nhưng tinh thần khởi nghiệp vẫn rất trẻ, nhất là khi nói về mô hình, cách làm ăn mới ngay cả khi ông đã có thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm từ trang trại.
Ông Bế Văn Mai nhớ lại, vào những năm đầu thập niên 1990, cũng như nhiều gia đình nông dân khác, cuộc sống của gia đình ông chật vật trăm bề. Trong khi đó, bên dòng sông Dinh, thị trấn Nông trường Việt Trung lúc bấy giờ đất đai lại màu mỡ nhưng chưa được khai thác hết. Năm 1994, ông Mai quyết định dùng toàn bộ vốn liếng của gia đình và huy động sự đóng góp của nhiều người để nhận 15 ha đất trống đồi núi trọc trồng cao su. Dưới tán cây cao su, ông trồng dưa hấu để “lấy ngắn nuôi dài”. Sau nhiều năm kiến thiết vùng trồng, chăm sóc với số vốn lớn, năm 2002, vườn cây cao su của ông Mai bắt đầu cho thu hoạch và thực sự mang tới cho gia đình ông cuộc sống sung túc. Không chỉ trả hết nợ, ông Mai còn xây được nhà cao tầng, sắm được cả xe hơi đi thăm vườn cao su và là nông dân Quảng Bình đầu tiên bỏ tiền cho con đi du học ở nước ngoài.
Nhưng rồi, các năm 2013, 2017, 2020, tại Quảng Bình liên tiếp xảy ra các trận bão to, rừng cao su ở Quảng Bình nói chung, thị trấn Nông trường Việt Trung nói riêng, trong đó có gia đình ông Bế Văn Mai bị gãy đổ với diện tích rất lớn. Người trồng cao su bị thiệt hại rất nặng, dẫn đến lỗ vốn, nợ nần.
Thành công với cây ăn quả có múi
Trăn trở sau những thất bại với cây cao su do thiên tai, ông Mai nghĩ không nên tiếp tục trồng loại cây công nghiệp này mà phải chuyển sang cây trồng khác để phù hợp với thời tiết, khí hậu của vùng Bắc Trung Bộ. Nhưng trồng cây gì để sớm vực dậy kinh tế gia đình là bài toán khó. Ông bỏ nhà cửa khang trang ở trung tâm thị trấn Nông trường Việt Trung, chuyển vào ở hẳn trong trang trại để nung nấu ý tưởng làm ăn mới. Qua các kênh thông tin, ông biết ở Hòa Bình, vùng miền tây Nghệ An, Hà Tĩnh trồng cam, bưởi rất hiệu quả. Thế là ông Mai khăn gói lên Hòa Bình rồi trở xuống Nghệ An tìm hiểu, học hỏi và ít lâu sau về lại trang trại cùng những giống cây ăn quả có múi.
Ông Bế Văn Mai chia sẻ, năm 2015, ông trồng thí điểm 2 ha giống cam Cao Phong (Hòa Bình). Cam là loại cây ăn quả đòi hỏi kỹ thuật gieo trồng, chăm sóc theo quy trình nghiêm ngặt nên ông thường xuyên tham vấn ý kiến các chuyên gia nông nghiệp; kết nối chia sẻ thông tin, kinh nghiệm với những người trồng cam giỏi ở Cao Phong. Ông sử dụng các loại thuốc sinh học, phân hữu cơ để chăm bón cho cây và lắp đặt hệ thống tưới nước tự động từ kênh đào nên vườn cam của gia đình ông Mai ngày càng phát triển tươi tốt. Từ vụ quả đầu tiên cho đến nay, vườn cam có năng suất cao và vị ngọt thanh, thơm ngon. “Với nguồn vốn đầu tư hơn 3,5 tỷ đồng, đến nay gia đình tôi trồng 6 ha cam, 1 ha chanh được chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGAP. Cam đạt sản lượng 20-25 tấn quả/vụ, với giá bán trên thị trường 20.000-25.000 đồng/kg, trung bình mỗi vụ cam gia đình thu 2,4-2,6 tỷ đồng sau khi trừ chi phí”, ông Mai chia sẻ.
Thu tiền tỷ từ vườn cam nhưng người đàn ông này chưa dừng lại. Trong trang trại có nhiều héc-ta cây hồ tiêu với giá trị kinh tế lớn nhưng ông cho rằng trồng lâu năm, giống cây sẽ thoái hóa và xuất hiện sâu bệnh nên đang thử nghiệm giống tiêu năng suất, chất lượng nhất Việt Nam để sắp tới thay thế. “Tôi quyết định chọn giống tiêu Tùng Linh ở tỉnh Đắk Nông cũ vì đây là giống tiêu sai quả, ít sâu bệnh, cho năng suất gấp 3 lần giống tiêu bình thường hiện nay. Sau khi chuyển qua trồng giống tiêu mới, tôi cũng đặt mục tiêu trang trại mình đạt 10 tấn tiêu khô/năm”, ông Mai khẳng định.
Theo người nông dân kỳ cựu này, ngay cả với cây cam sau nhiều năm trồng thì sẽ quen đất nên có thể bị thoái hóa. Khi đó ông sẽ làm mới đất bằng cách chuyển qua trồng tiêu một chu kỳ, rồi chuyển đất trồng tiêu thành đất trồng cam, bưởi để bảo đảm độ tơi xốp cho cây trồng sinh trưởng tốt hơn.
Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Quảng Trị Trần Tiến Sỹ nhận xét, ông Bế Văn Mai là tấm gương tiêu biểu cho tinh thần vượt khó, dám nghĩ dám làm của nông dân. Từ một người chủ trang trại từng trắng tay sau thiên tai, ông không bỏ cuộc mà kiên trì tìm hướng đi mới, chứng minh bản lĩnh và trí tuệ của người nông dân thời kỳ hội nhập. Sự thành công của ông không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn có ý nghĩa xã hội, góp phần thay đổi tư duy sản xuất từ nhỏ lẻ sang quy mô, ứng dụng khoa học kỹ thuật và hướng đến nông nghiệp sạch, bền vững. Với những đóng góp quan trọng đó, ông Bế Văn Mai vừa được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam vinh danh "Nông dân Việt Nam xuất sắc" năm 2025. Ông là một trong hai nông dân ở tỉnh Quảng Trị nhận được vinh dự này.
