Sau nhiều tháng trở lại vùng gạch, gốm Mang Thít, đường sá vào khu này vẫn còn bụi bặm và xuất hiện nhiều ổ gà, ổ voi. Nhiều miệng lò cỏ mọc um tùm mang dáng vóc của một di sản chỉ có ở Vĩnh Long. Nhưng người dân lo lắng, nhiều miệng lò đã xuống cấp trầm trọng, có thể sụp lún bất cứ lúc nào. Họ mong chờ cơ quan chức năng sớm triển khai dự án để Nhà nước và nhân dân bắt tay vào việc bảo tồn và gìn giữ giá trị di sản độc đáo này.
Có thể nói, điểm ngắm và check-in toàn cảnh của di sản này là quán cà-phê gốm đỏ của anh Nguyễn Chí Hiếu, xã Nhơn Phú, tỉnh Vĩnh Long. Anh đã đầu tư hàng tỷ đồng để tạo dựng một không gian đầy sắc màu gốm đỏ. Du khách đến đây có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của hàng trăm lò gạch gốm lô nhô như những cây nấm khổng lồ sừng sững giữa bầu trời.
Anh Nguyễn Chí Hiếu trăn trở: “Từ khi Festival gạch, gốm đỏ và kinh tế xanh tỉnh Vĩnh Long lần thứ nhất tổ chức hồi tháng 11/2024 đến nay, du khách ở nhiều nơi tìm đến để tham quan, du lịch. Những vị khách vãng lai đến đây uống nước, ngắm cảnh và chụp hình lưu niệm rồi về chứ chưa có một tổ chức nào đứng ra hướng dẫn thêm các dịch vụ khác. Thỉnh thoảng có các đoàn khách được ngành du lịch tỉnh Vĩnh Long hướng dẫn đến tham quan các cơ sở sản xuất gạch, gốm nhưng cũng nhờ các mối quen của bà con làng xóm chứ các chủ cơ sở này chưa được hưởng lợi từ các đoàn khách này. Bà con làng nghề chúng tôi mong muốn tỉnh sớm triển khai dự án bảo tồn khu lò gạch, gốm này thành một ngành du lịch cộng đồng để Nhà nước và nhân dân cùng hưởng lợi từ di sản này”.
Ngồi cùng dãy bàn nước với chúng tôi, anh Nguyễn Thanh Sang, một du khách từ Vũng Tàu đến tham quan cùng gia đình, tâm sự: “Đây là một di sản có một không hai ở Việt Nam và cả thế giới. Nó vừa mang dáng dấp của một làng nghề lâu đời, cổ kính, vừa mang sắc màu huyền diệu khi đứng từ trên cao nhìn xuống. Tiếc rằng, chúng tôi đến đây ngắm cảnh, uống nước nghỉ ngơi chút rồi đi tiếp, không thấy ai tìm đến để giới thiệu về nét độc đáo và giá trị của làng nghề, cũng như hướng dẫn vào nơi sản xuất gạch, gốm để chúng tôi trải nghiệm thêm làng nghề này.”
Bên kia dòng sông Kinh Thầy Cai, hàng chục lò gạch cỏ mọc rêu phong đầy nét cổ kính nhưng cũng là bao tâm tư của người dân nơi đây. Anh Trương Văn Thông, ấp Cái Cạn, xã Nhơn Phú, tỉnh Vĩnh Long chia sẻ: “Do giá đất và vật liệu đốt tăng cao, làm nghề lò gạch không có lời nên tạm dừng sản xuất. Khi Nhà nước có chủ trương làm khu bảo tồn, gia đình chúng tôi ủng hộ ngay và nhận tiền hỗ trợ để bảo tồn. Tuy nhiên, hơn một năm nay, dự án này vẫn chưa được triển khai, chúng tôi không dám làm gì, giống như dự án treo. Nhiều miệng lò ở đây đã xuống cấp có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào. Thậm chí nhiều khu lò ở đây không hoạt động, kinh tế khó khăn, nhiều gia đình đã phải bán đi nơi khác. Nhiều doanh nghiệp ở các tỉnh, thành phố khác đến mua để trồng cây xanh làm du lịch nhưng vẫn trông chờ dự án sớm triển khai để phát triển du lịch”.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Nhơn Phú Nguyễn Hùng Phú cho biết: “Chính quyền địa phương luôn mong muốn sớm triển khai dự án để phát triển kinh tế. Đây không chỉ là nét độc đáo của làng nghề mà còn góp phần quan trọng phát triển các loại hình du lịch và dịch vụ khác. Do việc sáp nhập đơn vị hành chính nên dự án bảo tồn khu làng nghề này có chậm, chúng tôi khuyến khích bà con nơi đây cùng nhau bảo tồn các miệng lò của gia đình. Chúng tôi sẽ báo cáo cấp trên để sớm triển khai dự án”.
Những năm gần đây, được sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh Vĩnh Long, các cấp, các ngành, chính quyền địa phương và sự nỗ lực của người dân làng nghề, nhiều sản phẩm gạch, gốm đỏ đa dạng, độc đáo được sản xuất đưa ra thị trường. Độc đáo hơn, tỉnh Vĩnh Long lần lượt được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận “Con đường nghệ thuật gốm đỏ và hoa dài nhất Việt Nam” hay như kỷ lục Việt Nam về: “Ngôi nhà 3 gian 2 chái truyền thống hoàn toàn bằng gốm đỏ ở Vĩnh Long lớn nhất Việt Nam”… Đặc biệt, tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức “Festival gạch, gốm đỏ và kinh tế xanh lần thứ I năm 2024”. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị làng nghề gạch, gốm đỏ Vĩnh Long mà còn góp phần đưa sản phẩm của làng nghề truyền thống tiếp cận đến đông đảo khách hàng trong nước và quốc tế.
Ngày 1/8/2025 vừa qua, Ban Quản lý Dự án Dân dụng và Công nghiệp tỉnh Vĩnh Long đã có tờ trình Về việc phê duyệt nhiệm vụ Quy hoạch phân khu vùng lõi Khu lò gạch, gốm Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long. Theo đó tổng diện tích đất quy hoạch vùng lõi khoảng 341,70 ha. Tờ trình nhằm mục tiêu cụ thể hóa quy hoạch chung Khu lò gạch, gốm Mang Thít. Đề xuất các giải pháp quy hoạch cho vùng lõi Khu lò gạch, gốm Mang Thít nhằm khai thác các giá trị và tiềm năng, phát triển du lịch cộng đồng, đồng thời tạo nên khu bảo tồn di sản được cải tạo, chuyển đổi chức năng, chỉnh trang, hoặc mở rộng nhưng vẫn giữ lại giá trị bản sắc cốt lõi của di sản.
Nhằm bảo tồn và phát triển nghề gạch, gốm truyền thống, kết hợp với phát triển du lịch trên cơ sở khai thác các lò gạch, gốm truyền thống hiện có, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long đã công bố Đồ án Quy hoạch chung xây dựng khu lò gạch, gốm huyện Mang Thít (cũ), tỉnh Vĩnh Long đến năm 2045. Đồ án nhằm hiện thực hóa chủ trương xây dựng khu vực bảo tồn và phát triển di sản làng nghề gạch, gốm Mang Thít đã có lịch sử truyền thống hơn 100 năm qua. Toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060 ha thuộc xã Nhơn Phú và một phần xã Bình Phước được bảo tồn lò gạch, gốm.
