Trong bối cảnh hiện nay, việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế với tốc độ cao, bền vững trong giai đoạn tới là yêu cầu chính đáng, khách quan và thể hiện khát vọng phát triển trong kỷ nguyên mới. Theo đó, cùng với các nguồn lực cho đầu tư phát triển thời gian tới, đầu tư công vẫn là yếu tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Ngoài ý nghĩa là một bộ phận của tổng cầu thì đầu tư công cũng là một công cụ điều tiết vĩ mô của nền kinh tế, đầu tư công ngoài việc tạo ra năng lực sản xuất, năng lực phục vụ công còn có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy, dẫn dắt đầu tư tư nhân, đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Mặt khác, bối cảnh mới của phát triển quốc gia – bao gồm đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển hạ tầng chiến lược, đô thị thông minh, và thích ứng với biến đổi khí hậu – cũng đang đòi hỏi đầu tư công phải đóng vai trò dẫn dắt, mở đường cho các thành phần kinh tế khác phát triển theo các xu hướng này.
Thực tế cho thấy, dư địa của đầu tư công ở nước ta trong thời gian qua vẫn chưa phát huy hết cũng sẽ là nguồn tiềm năng cho tăng trưởng cao hơn ở những giai đoạn sau. Cụ thể giải ngân đầu tư công còn chậm và kết quả đầu tư công đã huy động nhưng chưa khai thác hiệu quả; Hiệu quả đầu tư công còn hạn chế; Kết nối vùng, ngành và cấu trúc không gian phát triển kinh tế; Mức độ lan tỏa đầu tư công sang đầu tư tư nhân và FDI còn chưa cao.
Từ nghiên cứu kinh nghiệm của nước ngoài và thực tiễn Việt Nam, nhóm nghiên cứu Đại học Kinh tế Quốc dân (Hà Nội) đề xuất một số giải pháp về đầu tư công nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam giai đoạn 2026-2030:
Một là, phân bổ vốn đầu tư theo hướng đầu tư công dẫn dắt các lĩnh vực ưu tiên theo mô hình tăng trưởng mới, trong đó tập trung dựa vào đổi mới sáng tạo, ưu tiên công nghệ cao, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, phát triển hạ tầng xanh, chống biến đổi khí hậu và thích ứng với rủi ro thiên tai. Thay đổi tư duy về đầu tư công, đầu tư công phải có ý nghĩa “kiến tạo” cho phát triển và dẫn dắt đầu tư của nền kinh tế theo yêu cầu mới của bối cảnh mới, kỷ nguyên mới.
Hai là, đầu tư công phải góp phần hỗ trợ, kiến tạo, thúc đẩy đầu tư tư nhân, đầu tư trực tiếp nước ngoài, trong đó, ưu tiên đầu tư vào các dự án có tính lan tỏa cao, đẩy mạnh đầu tư theo phương thức đối tác công tư và phát huy vai trò của các mô hình hợp tác công-tư (PPP) để đầu tư công trở thành “vốn mồi” cho khu vực tư nhân.
Ba là, thiết lập các tiêu chí phân bổ vốn dựa trên năng lực hấp thụ của địa phương, nhu cầu đầu tư thực tiễn và hiệu quả định lượng của từng dự án. Xây dựng hệ thống tiêu chí khách quan và định lượng hóa được như tỷ lệ tăng trưởng GRDP, chỉ số hấp thụ vốn, tác động lan tỏa về việc làm và thu ngân sách địa phương là cần thiết để làm cơ sở cho việc lựa chọn và phân bổ nguồn lực.
Bốn là, tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý đầu tư công theo hướng hiện đại và minh bạch hơn. Đẩy mạnh số hóa toàn bộ quá trình quản lý đầu tư công, ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong đánh giá hiệu quả dự án theo thời gian thực; đồng thời thiết lập thể chế giám sát độc lập và cơ chế phản hồi chính sách linh hoạt. Linh hoạt áp dụng phương pháp quản lý hiệu quả của khu vực tư nhân vào quản lý khu vực công. Đồng thời, cần tận dụng dư địa của đầu tư công trong việc thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững.
Đầu tư công với vai trò quan trọng, dẫn dắt, lan tỏa, kiến tạo và tạo động lực phát triển xã hội vì vậy cần có các giải pháp mạnh mẽ, đặc thù để khai thác có hiệu quả các dự án đã hoàn thành, khơi thông, đẩy mạnh giải ngân, tháo gỡ những khó khăn, giảm thiểu lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đối với các dự án đang triển khai, chuẩn hóa quy trình, thủ tục và cơ chế giám sát để triển khai có hiệu quả, có tính lan tỏa cao đối với các dự án sẽ triển khai trong thời gian tới.
