Chuyển đổi số nâng cao an toàn đập, hồ chứa trong bối cảnh mưa lũ cực đoan

Chiều 21/11, tại Hà Nội, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp Báo Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước”.

Diễn đàn “Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước”.
Diễn đàn “Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong vận hành, bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước”.

Các chuyên gia thống nhất đánh giá: chuyển đổi số là giải pháp đột phá, cấp thiết nhằm giảm thiểu rủi ro, bảo đảm an toàn công trình trong điều kiện mưa lũ ngày càng cực đoan.

Hơn 6.800 hồ chứa, nhưng chỉ vài trăm hồ có cửa van chủ động

Tại diễn đàn, TS, Nguyễn Văn Mạnh, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ (Viện Quy hoạch Thủy lợi), cho biết cả nước hiện có khoảng 6.800 hồ chứa, trong đó chỉ khoảng 300 hồ chiếm 80% dung tích điều tiết và mới gần 200 hồ có cửa van chủ động. Trong bối cảnh mưa lũ cực đoan giai đoạn 2024-2025, nhu cầu nâng cao năng lực dự báo, vận hành hồ ngày càng cấp bách.

Viện Quy hoạch Thủy lợi hiện vận hành các cơ sở dữ liệu trọng yếu phục vụ điều hành hồ chứa, gồm hệ thống an toàn đập, dữ liệu tưới tiêu của 45.000 công trình, hơn 2.600 trạm đo mưa Vrain và thông tin khí tượng thủy văn quốc gia. Trên cơ sở đó, đơn vị xây dựng mô hình dự báo mưa-dòng chảy, mô phỏng điều tiết hồ bằng các mô hình Mike Nam, Hec-Hms, Mike11, Mike Flood, Hec-ResSim… để phát hành cảnh báo lũ, bản đồ ngập và đề xuất phương án vận hành cho hàng chục hồ lớn như Cửa Đạt, Ngàn Trươi, Tả Trạch và hệ thống sông Hồng-Thái Bình.

Theo TS, Mạnh, thách thức lớn nhất hiện nay là chất lượng dự báo vẫn phụ thuộc vào dữ liệu mưa và kinh nghiệm chuyên gia, dẫn tới sai số ở một số trận lũ. Các mô hình hiện hành đã cũ, cần nâng cấp để đáp ứng biến đổi khí hậu.

ong-phan-anh-tien-2103.jpg
Ông Phan Tiến An, Trưởng Phòng An toàn hồ đập và hồ chứa nước (Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi) chia sẻ diễn đàn.

Ông đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung theo chuẩn quốc tế, thống nhất định danh công trình, bảo đảm kết nối xuyên suốt từ trung ương đến địa phương; đồng thời tăng cường kết nối với mạng lưới khí tượng thủy văn, đo mưa Vrain và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm phân tích nhanh dữ liệu. Tuy vậy, yếu tố con người vẫn giữ vai trò quyết định trong hiệu chỉnh, vận hành mô hình.

Ông Phan Tiến An, Trưởng Phòng An toàn hồ đập và hồ chứa nước (Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi), cho biết hệ thống 7.300 đập, hồ chứa thủy lợi trên cả nước đóng vai trò thiết yếu cho tưới tiêu, cấp nước và phát triển kinh tế. Mùa mưa lũ 2025 không ghi nhận sự cố lớn, nhưng nhóm hồ vừa và nhỏ do địa phương quản lý vẫn tiềm ẩn rủi ro: chỉ 30% có phương án ứng phó khẩn cấp, 9% được kiểm định an toàn, 19% có thiết bị quan trắc; nhiều hồ chưa có quy trình vận hành hoặc mốc bảo vệ.

Ông An nêu rõ: Cơ sở dữ liệu hồ chứa được xây dựng từ năm 2016 nhưng mới hoàn thiện khoảng 900 hồ; dữ liệu quản lý còn rời rạc, thủ công; thiếu trạm đo mưa, thiếu quan trắc ổn định; phối hợp vận hành liên hồ còn khó khăn do chia sẻ dữ liệu thủy lợi-thủy điện chưa đầy đủ. Để khắc phục, ngành thủy lợi cần thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số, hoàn thiện thể chế, ban hành tiêu chuẩn chung về dữ liệu, quan trắc, phần mềm vận hành; yêu cầu các địa phương kết nối thống nhất theo API chuẩn; đầu tư hoặc thuê dịch vụ quan trắc hiện đại; xây dựng hệ thống cảnh báo tự động; bổ sung định mức kinh tế-kỹ thuật cho các hạng mục IoT, AI, phần mềm giám sát, điện toán đám mây.

Công cụ số hóa theo dõi thời gian thực, giảm rủi ro ngập lụt

Phát biểu tại diễn đàn, ông Vũ Minh Việt, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, cho biết sự kiện diễn ra trong thời điểm nhiều địa phương đang chịu thiệt hại nặng nề do mưa lũ. Miền trung, Khánh Hòa, Đắk Lắk tiếp tục ngập sâu; nhiều tỉnh phía bắc vừa trải qua các trận lụt lịch sử, thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng.

Ông nhấn mạnh, áp lực điều tiết lũ, bảo đảm an toàn đập-hồ chứa và cung cấp thông tin chính thống trong tình huống khẩn cấp đang tăng mạnh, đòi hỏi đẩy nhanh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ.

ong-tam-481.jpg
PGS,TS, Hồ Sỹ Tâm, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ và Hợp tác quốc tế, Trường đại học Thủy lợi trình bày báo cáo tham luận tại Diễn đàn.

TS, Hồ Sỹ Tâm, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác quốc tế (Trường đại học Thủy lợi), giới thiệu công cụ đánh giá nhanh rủi ro đập DRAPT (Dam-Rapid-Assessment-Prioritisation-Tool) trong khuôn khổ Dự án An toàn đập Việt Nam-New Zealand. DRAPT cho phép đánh giá nhanh đập vừa và nhỏ ở cấp xã, công ty khai thác hoặc tỉnh, gồm 5 bước: khảo sát hiện trạng, đánh giá tác động hạ du, ước tính khả năng tràn lũ thiết kế, xác định sự cố tiềm ẩn và tổng hợp mức rủi ro. Công cụ đã áp dụng cho gần 150 đập tại Nghệ An, Hà Tĩnh và đang mở rộng cho 85 đập ở Quảng Bình, thành phố Huế và Đắk Lắk.

TS, Hà Ngọc Tuấn, Trưởng đại diện Weather Plus tại Việt Nam, trình bày hệ thống công cụ hỗ trợ vận hành hồ chứa trong điều kiện mưa lũ cực đoan, đặc biệt tại Bắc Bộ và bắc trung bộ-nơi liên tiếp chịu ảnh hưởng bão, áp thấp nhiệt đới. Tập trung vào lưu vực sông Chu-sông Cả với tổng dung tích khoảng 1,6 tỷ m³, hệ thống hướng tới mục tiêu vừa bảo đảm an toàn đập, vừa giảm rủi ro ngập hạ du.

Theo TS, Tuấn, phương thức vận hành truyền thống dựa vào một điểm khống chế mực nước hạ du không còn phù hợp khi biến đổi khí hậu làm thay đổi quy luật mưa lũ. Xu hướng mới là theo dõi đồng thời mực nước thượng lưu, lưu lượng về hồ, tính toán thời gian thực để xác định mực nước trước lũ tối ưu cho từng hồ.

Có thể bạn quan tâm

(Ảnh minh họa: THÀNH ĐẠT)

Từ ngày mai 13/12, Bắc Bộ chuyển rét, khu vực Hà Nội nhiệt độ từ 12-14 độ C

Dự báo, từ ngày 13/12, Bắc Bộ trời chuyển rét, nhiệt độ từ 11-14 độ C; vùng núi và trung du Bắc Bộ từ ngày 13-14/12 trời rét đậm, vùng núi cao có nơi rét hại, nhiệt độ dưới 5 độ C; khu vực đồng bằng Bắc Bộ có nơi rét đậm. Khu vực Hà Nội, nhiệt độ thấp nhất trong đợt không khí lạnh này phổ biến 12-14 độ C.

Cây Mán đĩa mọc rải rác trong rừng ở nhiều nơi trong tỉnh Quảng Trị.

Quảng Trị tăng cường bảo vệ rừng trước tình trạng khai thác cây Mán đĩa trái phép

Gần đây tại một số khu vực rừng phía bắc của tỉnh Quảng Trị, xuất hiện tình trạng người dân vào rừng tìm kiếm, khai thác cây Mán đĩa để bán cho thương lái, tiềm ẩn nguy cơ xâm hại rừng, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị yêu cầu các đơn vị liên quan tăng cường tuần tra, kiểm soát và xử lý nghiêm vi phạm. 

Tìm những nguồn bụi khiến Hà Nội ô nhiễm

Tìm những nguồn bụi khiến Hà Nội ô nhiễm

Trong những ngày cao điểm ô nhiễm bụi mịn ở Hà Nội, nhóm phóng viên Báo Nhân Dân đã tiến hành khảo sát mỗi người một hướng, ghi nhận nhiều ý kiến từ người dân, để tìm những nguồn nguy cơ tiềm tàng phát sinh bụi ở thủ đô.

Các khách mời tham dự Lễ kỷ niệm 10 năm Thỏa thuận Paris.

Việt Nam là quốc gia có trách nhiệm trong chống biến đổi khí hậu từ Thỏa thuận Paris

Vào ngày 12/12/2015, Thỏa thuận Paris đã được thông qua nhằm giải quyết tình trạng khẩn cấp về khí hậu trên toàn cầu với mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ ở mức dưới 2 độ C, mức tăng không quá 1,5 độ C. Ngày 11/12, Đại sứ quán Pháp đã tổ chức họp báo nhân dịp kỷ niệm 10 năm Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu được ký kết.

Sử dụng thiết bị bay không người lái để phun thuốc bảo vệ thực vật.

Nông nghiệp bền vững từ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách

Tình trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tràn lan, không đúng liều lượng, thời điểm, vứt vỏ hộp bừa bãi… vừa lãng phí, vừa gây ô nhiễm môi trường. Cùng với quá trình xây dựng nông thôn mới, thành phố Hà Nội đang tập trung vận động nhân dân sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng loại, đúng liều, đúng lúc, đúng cách.

Mưa lớn kèm lốc xoáy quét qua địa bàn Quận 6 (cũ) khiến trường học tốc mái, cây xanh ngã đổ. (Ảnh: NGUYỄN TÂN/Báo Nhân Dân)

Đẩy mạnh xã hội hóa trong phòng, chống thiên tai

Năm 2025 được đánh giá là một năm thiên tai bất thường, cực đoan, với mưa lũ vượt mức lịch sử của lịch sử. Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, từ đầu năm đến nay, trên địa bàn cả nước đã xảy ra 21 loại hình thiên tai.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa nhằm bảo đảm an toàn công trình, an toàn hạ du và chủ động ứng phó thiên tai trong thời gian tới.

Rà soát quy trình vận hành các hồ chứa thủy lợi quan trọng đặc biệt, liên tỉnh

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có văn bản gửi các đơn vị quản lý, khai thác hồ chứa thủy lợi quan trọng đặc biệt và hồ chứa thủy lợi liên tỉnh, yêu cầu khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa nhằm bảo đảm an toàn công trình, an toàn hạ du và chủ động ứng phó thiên tai trong thời gian tới.

Quốc hội yêu cầu cấp bách kiểm soát, ngăn chặn ô nhiễm không khí do bụi mịn tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh

Quốc hội yêu cầu cấp bách kiểm soát, ngăn chặn ô nhiễm không khí do bụi mịn tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh

Quốc hội yêu cầu trong năm 2026 cần thực hiện ngay các biện pháp cấp bách kiểm soát, ngăn chặn và khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí tại thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh; phấn đấu đến năm 2030, tại Hà Nội, nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm giảm khoảng 20% so với mức trung bình năm 2024.

Mùa đông "ngạt thở" ở Hà Nội

Mùa đông "ngạt thở" ở Hà Nội

Ứng dụng theo dõi chất lượng không khí Hà Nội (số liệu từ trang AirIQ) cho thấy, trong 30 ngày qua, có đến 22 ngày chất lượng không khí ở Hà Nội ở mức kém và xấu (bấm xem trong bài).