Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: "Muốn giàu mạnh, Việt Nam phải trở thành một dân tộc sáng tạo công nghệ"

Cuộc cách mạng lần thứ tư với trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và các công nghệ chiến lược đang định hình lại trật tự thế giới. Trong thời điểm mang tính bước ngoặt này, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn FPT Trương Gia Bình khẳng định, làm chủ và sáng tạo công nghệ không còn là lựa chọn, mà là con đường duy nhất để Việt Nam vượt bẫy thu nhập trung bình, bảo đảm tự chủ quốc gia và vươn lên sánh vai các cường quốc.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân, ông phân tích “cơ hội nghìn năm có một” của Việt Nam và cách hiện thực hóa khát vọng đó bằng nội lực khoa học-công nghệ.

Cơ hội "nghìn năm có một" để Việt Nam làm chủ công nghệ

Phóng viên: Nghị quyết 57 xác định mục tiêu trọng tâm là phát triển và làm chủ công nghệ chiến lược và coi đây là nền tảng để bảo đảm tự chủ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Thời điểm này, vì sao Việt Nam không thể chậm trễ hơn trong câu chuyện làm chủ công nghệ?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Nghị quyết 57 thể hiện ý Đảng, lòng dân, là khát vọng lớn của dân tộc: bước lên đài vinh quang, sánh vai cường quốc năm châu, hướng tới dấu mốc năm 100 năm độc lập của đất nước.

Lý do khiến Việt Nam không thể chậm trễ trong việc làm chủ công nghệ thì có thể nói rằng, đây là cơ hội nghìn năm có một, khi cả thế giới đang bước vào bước ngoặt với những thay đổi chưa từng có. Đây là thời điểm các quốc gia tìm một nơi đáp ứng được nguồn nhân lực khoa học công nghệ trong lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), máy bay không người lái….

Việt Nam được chọn bởi hiếm có quốc gia nào hội tụ được nguồn nhân lực tài năng và quy mô lớn như vậy. Trong khi thế giới đang thiếu hàng triệu nhân lực về an ninh mạng, semiconductor, và AI, thì thanh niên Việt Nam vẫn mang trong mình khát vọng cháy bỏng muốn vươn lên, muốn thay đổi vận mệnh - điều hiếm thấy ở nhiều quốc gia phát triển. Nếu không khai thác cơ hội này, chúng ta có thể gặp cảnh "già rồi mà vẫn còn nghèo".

Phóng viên: Nếu nhìn lại lịch sử phát triển các quốc gia, việc làm chủ công nghệ sẽ có vai trò như thế nào đối với một đất nước?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Lịch sử phát triển của nhân loại, lịch sử hình thành các quốc gia hùng mạnh và giàu có luôn gắn liền với khoa học công nghệ. Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ nhất (khi phát hiện máy hơi nước) gắn với sự hình thành Đế quốc Anh. Cuộc cách mạng công nghệ lần thứ hai (điện lực) gắn với sự trỗi dậy nước Mỹ hùng mạnh. Bán dẫn điện tử tạo nền tảng cho sự phát triển của Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc). Lần này, cuộc cách mạng lần thứ tư với trí tuệ nhân tạo sẽ định hình lại trật tự thế giới.

Có thể nói cách khác, thế giới được chia thành 2 phần: những quốc gia giàu có - quốc gia phát triển (thu nhập trên 12.000 USD/người/năm) và những dân tộc chưa giàu, mắc kẹt trong "bẫy thu nhập trung bình". Thực tế cho thấy, hầu hết các quốc gia không vượt qua được cái bẫy này.

Sự khác biệt cốt lõi nằm ở chỗ quốc gia đó làm chủ khoa học công nghệ hay không, có sáng tạo khoa học công nghệ hay không, hay chỉ dùng khoa học công nghệ, dùng các ứng dụng do người khác tạo ra.

Việt Nam muốn vươn lên chỉ có một con đường là phải trở thành một dân tộc sáng tạo công nghệ.

Phóng viên: Giai đoạn sắp tới, Việt Nam cần cách tiếp cận khác gì so với thời kỳ trước để vươn lên bằng nội lực công nghệ?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Trong đường lối phát triển của Đảng, khoa học kỹ thuật lúc được xác định là động lực then chốt phát triển đất nước. Kể từ giai đoạn đổi mới, chúng ta nhìn thấy kinh tế Việt Nam liên tục đi lên và tiếp cận đến ngưỡng thu nhập trung bình. Trong quá khứ, chúng ta đã giải phóng được sức lao động, mọi người đều có cơ hội để kinh doanh, cuộc sống càng ngày càng tiến lên. Nhưng để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, thì không đơn giản như vậy.

Sự khác biệt giữa vượt qua bẫy thu nhập trung bình hay không vượt qua bẫy thu nhập trung bình, theo tôi, có thể liên quan đến văn hóa. Thực tiễn cho thấy, nhóm các nước có nền văn hóa “ăn bằng đũa”, tương đồng với Việt Nam, đều đã vượt bẫy thu nhập trung bình. Điều đó chứng tỏ chúng ta có đầy đủ tiềm năng về con người và văn hóa. Phần khác biệt quyết định chính là khoa học công nghệ.

Để vượt qua bẫy này, khoa học công nghệ đòi hỏi một cấu trúc nhất định, tiêu biểu là mô hình 3 nhà gồm: Trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Mô hình này đã được Mỹ đưa ra sau Thế chiến thứ hai để phát triển kinh tế và hình thành nền kinh tế khởi nghiệp.

Hiện nay, Nhà nước Việt Nam giữ vai trò định hướng phát triển thông qua việc xác định nhóm 11 công nghệ chiến lược, xây dựng thể chế kiến tạo khoa học công nghệ, đầu tư nguồn lực và là chủ thể “tiêu thụ” lớn về công nghệ. Các trường đại học có vai trò đào tạo sinh viên có năng lực nghiên cứu, tiến hành các nghiên cứu và sản phẩm là các bài báo, các hội thảo quốc tế.

Vai trò tiếp theo là của viện nghiên cứu, dẫn dắt sinh viên nghiên cứu đi sâu vào khoa học công nghệ, từng bước làm chủ công nghệ. Lực lượng then chốt cuối cùng thuộc về các doanh nghiệp - nơi tiếp nhận các kết quả nghiên cứu, đầu tư đầy đủ để biến thành sản phẩm, và đưa nó vào cuộc sống.

Việc Nhà nước hình thành mô hình 3 nhà là điều kiện tiên quyết để Việt Nam có thể vươn lên làm chủ khoa học công nghệ.

FPT công bố đầu tư 5 công nghệ chiến lược

Phóng viên: FPT vừa quyết định thành lập Ban chỉ đạo công nghệ chiến lược. Điều gì khiến FPT tin rằng đây là bước cần thiết để Việt Nam có thể vươn lên làm chủ công nghệ lõi?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Là Tập đoàn công nghệ hàng đầu quốc gia với hơn 8 vạn người, có mặt ở 30 quốc gia, vùng lãnh thổ, làm việc với tất cả các tập đoàn công nghệ và các tập đoàn lớn trên thế giới, FPT tự nhận thấy nghĩa vụ, trách nhiệm của chính mình trong việc thực thi Nghị quyết 57 của Đảng.

Với nhận thức đây là trách nhiệm của chính mình với Đảng với Chính phủ, với đất nước, FPT đã quyết định dịch chuyển chiến lược sang đầu tư mạnh mẽ vào khoa học công nghệ để làm chủ khoa học công nghệ. Chúng tôi tự xác định phải hợp tác với các trường đại học, với sinh viên cả nước, với các trung tâm nghiên cứu khoa học của thế giới. Đây là bổn phận của FPT trong giai đoạn này cho đến năm 2045.

Chính vì vậy, dựa trên 11 công nghệ chiến lược cốt lõi của quốc gia, FPT xác định có thể triển khai 7 lĩnh vực.

Mục tiêu tiếp theo của FPT là xây dựng đội ngũ chuyên gia đông đảo nhằm thực thi Nghị quyết 57, hợp tác quốc tế và đầu tư mạnh mẽ cho Công nghệ lõi tự chủ quốc gia, cùng kiến tạo một Việt Nam khởi nghiệp.

Phóng viên: FPT công bố đầu tư 5 công nghệ chiến lược: Quantum AI, Cyber Security, UAV, Data và công nghệ đường sắt với mục tiêu làm chủ công nghệ lõi, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao vì chủ quyền công nghệ quốc gia. Điều này sẽ được triển khai như thế nào, thưa ông?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Lĩnh vực quan trọng nhất mà chúng tôi tập trung là thành lập Viện Quantum trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng (QACI). QACI tập hợp 200 tiến sĩ Việt Nam và dự kiến đầu tư khoảng 100 triệu USD trong những năm tới đây. Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng mô hình để bảo đảm các tiến sĩ của FPT sẽ phải làm 3 vai trò cùng lúc: làm đề án đưa công nghệ vào cuộc sống, tham gia vào công tác giáo dục đào tạo, đồng thời dẫn dắt sinh viên làm luận án tiến sĩ.

Song song với QACI, FPT vẫn xác định AI là một trụ cột chiến lược. FPT đã hình thành liên minh AI Âu Lạc với mục tiêu xây dựng nền tảng AI tự chủ của Việt Nam. FPT đã đưa AI vào đào tạo từ lớp 1 cho đến đại học, và trong năm 2025-2026, AI sẽ thay đổi toàn bộ cách đào tạo sinh viên của FPT. Bên cạnh đó, FPT muốn đưa AI vào bán dẫn (AI chip), đồng thời tích hợp AI vào toàn bộ hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ để thúc đẩy chuyển đổi số, chuyển đổi AI cho tất cả các doanh nghiệp của toàn cầu.

Trong lĩnh vực an ninh mạng, chúng tôi cho rằng việc từng bước làm chủ an ninh mạng là điều kiện tiên quyết để bảo đảm an ninh quốc gia trên không gian số. FPT sẽ đầu tư xây dựng những giải pháp an ninh mạng mạnh mẽ, lập ra các liên minh an ninh có sự phối hợp với tất cả các doanh nghiệp an ninh mạng của Việt Nam để đưa ra giải pháp phục vụ cho nhà nước, doanh nghiệp. Chúng tôi cũng sẽ mang sản phẩm đó ra nước ngoài để học hỏi, cọ xát với thế giới và nhanh chóng nâng cao năng lực cạnh tranh.

Một cơ hội nữa cho Việt Nam, chính là về công nghệ máy bay không người lái. Việt Nam đã hình thành liên minh kinh tế tầm thấp, tập trung nghiên cứu, phát triển máy bay không người lái, điều khiển không lưu, ứng dụng vào nông nghiệp, logistics... Mục tiêu trong vòng 10 năm tới Việt Nam sẽ có một ngành công nghiệp khoảng 10 tỷ USD và giải quyết công việc cho 1 triệu lao động công nghệ cao.

Khát vọng lớn hơn là Việt Nam trở thành thủ phủ của máy bay không người lái, nơi hội tụ tất cả lực lượng tinh hoa, chuyên gia giỏi nhất của thế giới làm về lĩnh vực này. Đây là một mục tiêu lớn, nhưng cũng là cơ hội hiếm có nếu chúng ta biết tận dụng thời điểm.

Bên cạnh đó, bài toán đường sắt cao tốc mà Nhà nước đang đặt ra là một quyết sách mang tầm toàn cầu, bởi không phải quốc gia nào cũng có đường sắt cao tốc. Khoảng những năm 1960, việc Nhật Bản đầu tư vào đường sắt Shinkansen và trung tâm khu công nghệ cao Tsukuba đã tạo nền tảng then chốt cho sự bứt phá của họ. Chỉ trong hơn 2 thập kỷ, Nhật Bản vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới. Việt Nam cũng đang đứng trước một cơ hội cất cánh như vậy. FPT xác định đây là một nhiệm vụ của tập đoàn về mặt công nghệ.

Đó là một loạt các bài toán lớn mà chúng tôi sẽ tập trung giải quyết, với mong muốn đóng góp thiết thực vào quá trình làm chủ công nghệ và nâng cao năng lực quốc gia.

Phóng viên: Đâu là thách thức lớn nhất đối với FPT trong các nhóm công nghệ chiến lược sắp triển khai?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Thách thức lớn nhất là năng lực xây dựng những sản phẩm an ninh mạng an toàn và đủ mạnh để có thể đối chọi với các rủi ro và cuộc tấn công an ninh mạng mang tính toàn cầu. Việt Nam mong muốn làm bạn với tất cả quốc gia nhưng đồng thời vẫn cần bảo đảm khả năng tự chủ, đứng vững trên đôi chân của mình trong việc bảo vệ đất nước.

Phóng viên: Khi ông đặt ra những mục tiêu trên, tinh thần của anh em FPT như thế nào?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Người FPT coi đây là cơ hội của chính họ. Họ hiểu rằng đây là cơ hội của từng người một, vì họ sống bằng công nghệ.

"Công tư đồng kiến quốc" trong làm chủ công nghệ chiến lược

Phóng viên: Nếu các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam không trực tiếp làm chủ các công nghệ lõi mà vẫn chủ yếu phụ thuộc vào bên ngoài, điều đó sẽ tác động như thế nào tới mục tiêu tự chủ công nghệ quốc gia theo tinh thần Nghị quyết 57?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Theo tôi, điều quan trọng nhất là khát vọng của đất nước. Người Việt Nam đã từng chiến thắng các cuộc ngoại xâm của các siêu cường quốc trên thế giới, chúng ta tự tin rằng khi quyết tâm, chúng ta có thể làm được.

Không phải dân tộc nào người ta cũng muốn làm chủ công nghệ. Nhiều quốc gia, người ta chỉ cần dùng được công nghệ là quý rồi vì người ta không tự tin rằng sẽ sáng tạo ra được những công nghệ cao cấp.

Nhưng mà các bạn nhìn thấy, người Việt Nam có mặt ở tất cả các lĩnh vực cao nhất. Trong quá trình hình thành và phát triển các mô hình AI và ngôn ngữ lớn, đã có những sáng kiến quan trọng do trí tuệ Việt đóng góp. Điều đó cho thấy năng lực và bản lĩnh sáng tạo của người Việt là hoàn toàn có cơ sở.

Thực tiễn cho thấy, FPT đi lên từ con số không trong lĩnh vực phần mềm nhưng đã cạnh tranh sòng phẳng với các tập đoàn lớn trên thế giới, từ đó khẳng định rằng nếu có khát vọng và quyết tâm, chúng ta hoàn toàn có thể làm được những điều lớn lao.

Phóng viên: Ông từng nói công nghệ cuối cùng phải phục vụ con người. Vậy trong bức tranh lớn, làm chủ công nghệ sẽ mang lại điều gì cho người dân Việt Nam? FPT sẽ đóng góp vai trò gì trong công việc đó?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Công nghệ, hay nói một cách khác nữa là công nghệ số, hay nói chi tiết hơn là công trí tuệ nhân tạo đang thay đổi hoàn toàn cách thức chúng ta sống, làm việc, giao tiếp. Người Việt Nam khi bắt đầu và làm bất cứ việc gì, chúng ta phải nghĩ dùng AI như thế nào để tăng năng suất lao động lên 10 lần, tức là 1.000%.

Nếu chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ, chúng ta có thể đạt được một số thành quả nhất định. Nhưng khi vượt lên trên ứng dụng, chúng ta bắt đầu bước vào sáng tạo và làm chủ công nghệ, thì với tâm thế của các thanh niên, các trí tuệ Việt Nam, hoàn toàn có thể đưa đất nước vươn lên giàu mạnh như các nước tiên tiến trên thế giới. Đây không chỉ là niềm tự hào dân tộc, mà còn là nền tảng bảo đảm độc lập và tự chủ của quốc gia trong một thời gian dài. Đồng thời, cũng là cơ hội để chúng ta trở thành một quốc gia hàng đầu trên thế giới.

Khi ấy, con người Việt Nam không chỉ là người dùng công nghệ trong một nền kinh tế mắc kẹt ở bẫy thu nhập trung bình, mà có thể vươn lên được hưởng thụ trọn vẹn các giá trị của các dân tộc của các quốc gia tiên tiến trên thế giới.

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về sự chuyển dịch của các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam kể từ khi có Nghị quyết 57, và cú hích này tạo ra động lực gì cho các doanh nghiệp liên kết lại?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Nghị quyết 57 là sự khẳng định sự ưu tiên hàng đầu của đất nước trong đầu tư phát triển khoa học-công nghệ, tạo động lực rất lớn cho các doanh nghiệp khoa học-công nghệ của Việt Nam. Điều này thể hiện qua sự tăng quy mô của các triển lãm công nghệ, sự xuất hiện của Việt Nam trên công nghệ thế giới, và việc các tập đoàn hàng đầu quốc tế đến Việt Nam đặt vấn đề hợp tác.

Phát triển công nghệ là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và quá trình nỗ lực, phấn đấu không ngừng nghỉ. Chúng ta đã có hướng đi, nhưng việc quan trọng là có hàng nghìn biện pháp để thực thi định hướng đó. Với trách nhiệm của mình, FPT cũng đang nỗ lực để hoàn thành vai trò tiên phong, đồng thời tạo động lực để các doanh nghiệp khác cùng tham gia.

Trong lịch sử, FPT đã từng đi riêng một mình nhiều năm để chứng minh rằng trí tuệ Việt Nam có thể ghi tên trên bản đồ số thế giới. Nhưng ở giai đoạn này, FPT xác định con đường phát triển phải là hợp tác cởi mở, gắn kết với các doanh nghiệp, các trường đại học. Chúng ta cùng nhau đi thì mới bảo đảm sự thành công trong việc triển khai Nghị quyết 57.

Phóng viên: Với sự kiên nhẫn và tiên phong này, bức tranh của ngành công nghệ Việt Nam sẽ thế nào kể từ khi có Nghị quyết 57?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Lấy ví dụ về ngành bán dẫn, hy vọng sắp tới chúng ta sẽ thấy một loạt các phòng thí nghiệm phục vụ cho ngành này. Chúng ta sẽ thấy rất nhiều các nhóm nghiên cứu của những người Việt kiều đã thành danh trên thế giới trở về Việt Nam để tham gia phát triển ngành bán dẫn.

Tất cả những tiến sĩ liên quan đến ngành bán dẫn sẽ chung tay, chung sức để phát triển ngành bán dẫn Việt Nam. Chúng ta sẽ thấy rất nhiều sinh viên tham gia vào con đường này. Trên thực tế, chúng ta bắt đầu xuất khẩu được chip bán dẫn của Việt Nam sang Nhật Bản và Hàn Quốc.

Những chuyển biến ấy tuycòn ở giai đoạn khởi đầu nhưng có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đó là tín hiệu tích cực, là ánh sáng hy vọng cho tương lai rất tươi sáng của đất nước. Bán dẫn sẽ là điểm đột phá của công nghệ Việt Nam trong thời gian tới.

Phóng viên: FPT có đề xuất chính sách hoặc kiến nghị gì đối với lãnh đạo Đảng và Nhà nước để hỗ trợ các doanh nghiệp triển khai hiệu quả Nghị quyết 57 vào trong cuộc sống?

Chủ tịch FPT Trương Gia Bình: Sáng kiến lớn nhất theo tôi là "Công tư đồng kiến quốc". Mô hình này đòi hỏi "ba cùng", theo đó, các bộ, các địa phương và một liên minh doanh nghiệp cùng khát vọng kiến quốc, cùng làm và cùng chịu trách nhiệm.

Chẳng hạn, nếu đặt ra mục tiêu 10 năm tới Việt Nam trở thành thủ phủ máy bay không người lái thì đây không thể việc riêng của một doanh nghiệp hay một cơ quan. Việt Nam đang có nhiều lợi thế hơn các quốc gia khác: có lực lượng sản xuất nhiều người tài, có tài nguyên về đất, năng lượng và Chính phủ đang có những quyết sách rất mạnh mẽ. Tuy nhiên, khi xác định mục tiêu lớn, điều quan trọng là tất cả phải cùng làm, cùng chịu trách nhiệm và phải có những thời hạn cho mục tiêu đó rõ ràng.

Xin cảm ơn Chủ tịch FPT Trương Gia Bình!