Cân nhắc toàn diện đề xuất bỏ án tử hình ở 8/18 tội danh có khung phạt tử hình

Trong dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8/18 tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành, trong đó có tội "Tham ô tài sản" và tội "Nhận hối lộ". Việc bỏ mức hình phạt cao nhất với 2 tội danh này đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau.
Hội đồng xét xử tuyên án đối với các bị cáo.
Hội đồng xét xử tuyên án đối với các bị cáo.

Từ thực tiễn xét xử

Bộ luật Hình sự 2015, điều 40 điểm c khoản 2 đã quy định không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu: "Người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".

Trong quá trình thực thi quyền tố tụng thời gian qua, có không ít bị cáo đã được tuyên mức án tù chung thân thay vì mức án tử hình như đề xuất của Viện Kiểm sát.

Tại phiên tòa xét xử sai phạm xảy ra tại Ngân hàng cổ phần thương mại Đại Dương (Oceanbank) ngày 4/5/2018, Hội đồng xét xử phúc thẩm Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã tuyên y án tử hình với cựu Tổng Giám đốc Oceanbank Nguyễn Xuân Sơn về hành vi tham ô 49 tỷ đồng. Sau khi gia đình giao nộp 32 tỷ đồng, bị cáo Sơn được giảm án xuống tù chung thân.

Hay trong phiên xử vụ án "chuyến bay giải cứu" ngày 28/7/2023, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội tuyên bị cáo Phạm Trung Kiên, cựu Thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế mức án chung thân về tội nhận hối lộ 42,6 tỷ đồng, thay vì tử hình như đề nghị của đại diện Viện Kiểm sát vì đã thành khẩn khai báo, khắc phục hơn 42 tỷ đồng.

Phiên xử các bị cáo vụ án "chuyến bay giải cứu".

Phiên xử các bị cáo vụ án "chuyến bay giải cứu".

Ngày 3/12/2024, Hội đồng xét xử của phiên tòa phúc thẩm giai đoạn 1 vụ án xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát (Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) và Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn tuyên án y án tử hình với bị cáo Trương Mỹ Lan, cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

Bản án phúc thẩm trên đã có hiệu lực pháp luật, song khi tuyên án Hội đồng xét xử cho rằng "nếu bị cáo tích cực khắc phục 3/4 hậu quả sẽ được xem xét chuyển sang chung thân".

Tính đến ngày 3/4/2025 các cơ quan tố tụng đã thu hồi được khoảng 8.000 tỷ đồng và dự kiến sẽ thu hồi thêm được 15.000 tỷ nữa của bị cáo Trương Mỹ Lan. Hiện tòa cấp cao Thành phố Hồ Chí Minh đang tiếp tục phiên phúc thẩm vụ án giai đoạn 2, dự kiến kết thúc vào ngày 21/4 tới đây.

Kết quả thu hồi tài sản khắc phục thiệt hại từ các bị cáo trong các vụ án tham nhũng, kinh tế ngày càng cao. Theo thống kê của Bộ Tư pháp, trong công tác thi hành án dân sự, số tiền thu hồi được từ các vụ án này trong năm 2023 là trên 20 nghìn tỷ đồng, năm 2024 là trên 22 nghìn tỷ đồng và 6 tháng đầu năm 2025, con số này đã là gần 10 nghìn tỷ đồng.

Đến kiến nghị, đề xuất

Bộ Công an đánh giá, sau 8 năm thi hành luật, một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình và đối với các tội danh “Tham ô tài sản, Nhận hối lộ”, tòa án ít áp dụng hình phạt này.

Về bản chất, tội “Tham ô tài sản” và tội “Nhận hối lộ” là các tội phạm mang tính vụ lợi, được thực hiện nhằm mang lại những lợi ích vật chất cho người phạm tội. Theo luật sư Giang Hồng Thanh, Văn phòng Luật sư Giang Thanh, đề xuất bỏ hình phạt tử hình với hai tội danh này là chủ trương đúng vì “Xét cho cùng, tước đoạt mạng sống của một con người dù đó là người phạm tội tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng không mang lại nhiều lợi ích cho Nhà nước, cho Nhân dân bằng việc thu hồi những gì họ đã lấy của Nhà nước, tịch thu những khoản hưởng lợi bất chính của họ để từ đó sử dụng, phục vụ cho sự nghiệp chung, đó mới là mục tiêu cao nhất”.

GS, TS Nguyễn Đăng Dung cũng đồng tình với đề xuất của Bộ Công an bởi vì điều này hoàn toàn phù hợp xu thế thế giới. “Tội tham ô tài sản hay nhận hối lộ mục đích chỉ vì tiền thôi, việc khắc phục hậu quả, thu hồi tài sản là quan trọng, chúng ta không nên tước đi mạng sống của họ. Việc áp dụng hình phạt tử hình không làm giảm số tội phạm này”, ông Dung nói.

Phát biểu tại cuộc họp Hội đồng thẩm định dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) mới đây tại Bộ Tư pháp, ông Nguyễn Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Công tố và kiểm sát điều tra án kinh tế, tham nhũng, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị tiếp tục cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định bỏ hình phạt tử hình.

Ông Nam cho rằng, dù tư tưởng nhân văn, khoan hồng trong chính sách hình sự là xu hướng đáng khuyến khích, nhưng không vì thế mà lơi lỏng nguyên tắc “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng.

Theo ông Nam, khi đối tượng đứng trước nguy cơ nhận án tử hình, thái độ và hành vi hợp tác thường thay đổi rõ rệt. Sức răn đe của mức án cao nhất này không chỉ thể hiện ở sự nghiêm khắc về pháp lý mà còn tạo ra áp lực buộc các đối tượng phải chủ động khắc phục hậu quả, đặc biệt là trong việc thu hồi tài sản tham nhũng.

Theo luật sư Giang Hồng Thanh, dù chủ thể tội “Tham ô tài sản”, “Nhận hối lộ” là người có chức vụ, quyền hạn thì về bản chất họ phạm tội cũng chỉ vì mục đích kinh tế, không xâm phạm đến an ninh quốc gia, đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm con người - các khách thể được pháp luật ưu tiên bảo vệ. Việc loại bỏ án tử hình đối với các tội danh này không giảm đi tính răn đe, trừng phạt đối với người phạm tội.

Không đồng thuận với đề xuất này, một số ý kiến khác cho rằng, nếu loại bỏ hình phạt cao nhất thì dễ dẫn đến khả năng “nhờn” luật vì áp lực phải từ bỏ mạng sống không còn.

Thực tế, không có hình phạt nào đủ sức ngăn chặn hiệu quả hành vi phạm tội kể cả hình phạt nặng nhất. Luật hiện hành áp dụng hình phạt tử hình nhưng mỗi năm tòa án các cấp vẫn liên tục xét xử các vụ án tham nhũng, hối lộ.

Theo TS Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương, chúng ta cần có cái nhìn toàn diện về đề xuất bỏ hình phạt tử hình ra khỏi 2 tội danh trên.

Bà Nga cho biết, chúng ta đang trong lộ trình sắp xếp lại các đơn vị hành chính, hoàn thiện bộ máy, kiện toàn các cơ quan tư pháp từ Trung ương đến địa phương và chuẩn bị sửa đổi một số luật liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm, đó chính là cơ sở để kéo giảm cơ hội phạm tội tham ô, nhận hối lộ.

TS Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương.

TS Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương.

“Chúng ta đang phấn đấu để chủ thể của hai tội danh này là người có chức vụ, quyền hạn, không cần tham nhũng, thông qua cải cách tiền lương, chế độ chính sách cho những người thực thi công vụ; không dám tham nhũng bằng cách áp hình phạt đủ nghiêm khắc và không thể tham nhũng khi áp dụng công nghệ trong kiểm soát minh bạch tài sản. Điều này sẽ góp phần hiệu quả vào cuộc chiến phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực của Đảng ta. Nếu chúng ta làm thật tốt công tác cán bộ, minh bạch các quy trình, thông tin thì việc nhận hối lộ sẽ được khó có cơ hội”, nữ đại biểu Quốc hội chia sẻ quan điểm.

Dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Có thể bạn quan tâm

Quốc hội thông qua Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) với đa số đại biểu tán thành (92,81%). (Ảnh: DUY LINH)

Mở rộng phạm vi xã hội hoá một số lĩnh vực giám định tư pháp

Luật quy định theo hướng mở rộng thêm phạm vi thành lập Văn phòng giám định tư pháp ở một số lĩnh vực, chuyên ngành, trong đó riêng chuyên ngành giám định ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân chỉ được thực hiện đối với tố tụng dân sự, hành chính.

Cơ quan, tổ chức, cá nhân không được yêu cầu cá nhân cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2

Cơ quan, tổ chức, cá nhân không được yêu cầu cá nhân cung cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2

Cơ quan, tổ chức, cá nhân không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2. Với Phiếu lý lịch tư pháp số 1, chỉ được yêu cầu cung cấp trong trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc nghị định, nghị quyết của Chính phủ quy định.

[Video] Hơn 20.000 người được đặc xá năm 2025

[Video] Hơn 20.000 người được đặc xá năm 2025

Bộ Công an vừa tổ chức Hội nghị tổng kết công tác đặc xá và tái hòa nhập cộng đồng đối với người được đặc xá năm 2025, khẳng định đây là chủ trương lớn thể hiện chính sách khoan hồng, nhân đạo của Đảng và Nhà nước.

Các đối tượng trong đường dây lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Thanh Hóa triệt phá đường dây lừa đảo xuyên quốc gia

Ngày 4/12, Công an Thanh Hóa cho biết: Dưới sự chỉ đạo của Thủ trưởng Cơ quan An ninh điều tra, hơn 100 lượt cán bộ, chiến sĩ được huy động, đồng loạt đấu tranh triệt phá đường dây sử dụng máy tính, phương tiện điện tử, mạng internet thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Nhóm người Hàn Quốc điều hành lừa đảo bị Interpol truy nã bắt tại Đà Nẵng. (Ảnh: Công an cung cấp)

Bắt nhóm người Hàn Quốc điều hành đường dây lừa đảo tại Campuchia bị Interpol truy nã

Tối 4/12, lực lượng chức năng Công an thành phố Đà Nẵng phối hợp Cục Đối ngoại Bộ Công an tiến hành các thủ tục bàn giao 3 đối tượng người Hàn Quốc có lệnh truy nã quốc tế cho cơ quan chức năng Hàn Quốc. Ngay trong đêm, cơ quan chức năng Hàn Quốc đã di lý các đối tượng này về nước để xử lý theo quy định của pháp luật.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng. (Ảnh: DUY LINH)

Tạo cơ chế giải quyết tranh chấp vượt trội, công bằng, hiệu lực, hiệu quả theo thông lệ quốc tế

Việc xây dựng Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế nhằm tạo cơ chế giải quyết tranh chấp vượt trội, công bằng, hiệu lực, hiệu quả theo thông lệ quốc tế, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, lợi ích của quốc gia, thu hút đầu tư nước ngoài vào Trung tâm tài chính quốc tế.

Toàn cảnh buổi họp báo.

Bước chuyển quan trọng góp phần tạo thuận lợi thương mại và tăng cường hiệu lực quản lý

Ngày 4/12, Cục Hải quan tổ chức họp báo chuyên đề nhằm giới thiệu, giải thích những điểm mới của Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. Các văn bản này được đánh giá là bước chuyển quan trọng nhằm chuẩn hóa, minh bạch hóa các chính sách thuế, góp phần tạo thuận lợi thương mại, tăng cường hiệu lực quản lý.

Công an Đà Nẵng bắt tạm giam giám đốc công ty nhiều lần tổ chức khai thác cát trái phép tại sông Vàng. (Ảnh: Công an cung cấp)

Công an Đà Nẵng bắt tạm giam giám đốc công ty nhiều lần tổ chức khai thác cát trái phép

Ngày 4/12, Phòng Cảnh sát Kinh tế (Công an thành phố Đà Nẵng) cho biết, đơn vị vừa tống đạt Quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn từ cấm đi khỏi nơi cư trú sang bắt bị can để tạm giam và thực hiện Lệnh bắt bị can để tạm giam đối với Văn Đức Quý, vì hành vi khai thác khoáng sản (cát) trái phép.

Tăng cường rà soát, giải quyết các vụ việc, vụ án tạm đình chỉ

Tăng cường rà soát, giải quyết các vụ việc, vụ án tạm đình chỉ

Đại biểu Quốc hội kiến nghị, tại Nghị quyết Kỳ họp thứ 10, Quốc hội bổ sung nội dung liên quan đến việc giao các ngành tố tụng tiếp tục rà soát định kỳ đối với các trường hợp vụ án đang tạm đình chỉ và có những đợt cao điểm tiến hành rà soát để khẩn trương phục hồi những vụ án sắp hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng trình bày báo cáo. (Ảnh: DUY LINH)

Gần 97% số vụ việc liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai đã được giải quyết

Báo cáo về việc thực hiện một số nghị quyết của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề, chất vấn cho thấy, các Tòa án đã giải quyết đạt tỷ lệ 96,71% về số vụ và 92,82% về số bị cáo phạm các tội liên quan đến quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai, vượt 8,71% so với chỉ tiêu Quốc hội giao.

Cơ quan Cảnh sát điều tra đọc Lệnh bắt bị can để tạm giam với Nguyễn Thị Hoa (áo đen ở giữa).

Bắc Ninh: Khởi tố, bắt tạm giam hai cán bộ cơ quan thuế

Mở rộng điều tra vụ án “Tham ô tài sản” xảy ra tại Công ty H. có địa chỉ tại xã Hợp Thịnh, tỉnh Bắc Ninh, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bắc Ninh đã khởi tố bổ sung vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh bắt tạm giam đối với bà Nguyễn Thị Hoa và bà Nguyễn Thị Phương - cán bộ Cục thuế Bắc Ninh về tội "Nhận hối lộ".

Tổ công tác của Phòng Nghiệp vụ, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Sơn La chủ trì phối hợp bắt giữ 3 đối tượng về hành vi vận chuyển trái phép 100.000 viên ma túy tổng hợp.

Vững vàng nơi “tuyến lửa” cuộc chiến chống ma túy

Biên giới Sơn La dài hơn 274km, tiếp giáp với nước bạn Lào, là địa bàn trọng điểm mà các đường dây tội phạm ma túy quốc tế thường xuyên lợi dụng để trung chuyển ma túy. Trong bối cảnh đó, Bộ đội Biên phòng Sơn La đã thể hiện rõ vai trò tuyến đầu, góp phần giữ vững an ninh trật tự, bảo đảm cuộc sống bình yên của người dân.

Các cơ quan chức năng triển khai công tác cưỡng chế tại hộ bà Phạm Thị Hiền, thôn Quán Thẻ 2, xã Thuận Nam (Khánh Hòa). (Ảnh: NGUYỄN TRUNG)

Cưỡng chế thu hồi đất thực hiện Dự án Đường đấu nối cao tốc bắc-nam với Quốc lộ 1 và Cảng biển tổng hợp Cà Ná

Ngày 2/12, các cơ quan chức năng xã Thuận Nam (Khánh Hòa) đã tổ chức cưỡng chế thu hồi đất đối với hộ bà Phạm Thị Hiền ở thôn Quán Thẻ 2 để bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công bảo đảm tiến độ Dự án Đường đấu nối cao tốc bắc-nam với Quốc lộ 1 và Cảng biển tổng hợp Cà Ná.