Ngày 20/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Công điện số 17/CÐ-TTg về việc tích cực, chủ động triển khai các giải pháp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, sản xuất và tiêu dùng bền vững, thương mại bền vững đáp ứng các chính sách xanh của Liên minh châu Âu.
Chậm xử lý thông tin
Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam) Ngô Xuân Nam cho biết: 2 tháng đầu năm 2025, EU đưa ra 8 cảnh báo về nhóm thực phẩm mới thì Việt Nam nhận 4 cảnh báo. Năm 2024, Việt Nam chỉ nhận 1 cảnh báo cho nhóm thực phẩm mới.
Tính chung EU đưa ra 114 cảnh báo đối với nông, thủy sản và thực phẩm của Việt Nam trong năm 2024; 16 cảnh báo trong 2 tháng đầu năm 2025. Nguyên nhân chính đều xuất phát từ các vùng trồng, vùng nuôi của Việt Nam với các mối nguy như: Dư lượng hóa chất thuốc bảo vệ thực vật (MRL), lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản, môi trường nuôi bị ô nhiễm bởi các nguồn thuốc bảo vệ thực vật, phân bón; chưa tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu vì mức MRL đối với mỗi hoạt chất của mỗi sản phẩm là khác nhau.
Nếu xếp theo địa phương, thông tin từ Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, trong năm 2024, thành phố Hồ Chí Minh là địa phương nhận nhiều cảnh báo nhất với 42 cảnh báo (36,8%), tiếp theo là Hà Nội 10 cảnh báo, Tiền Giang 9 cảnh báo, Khánh Hòa 7 cảnh báo… Trước thực trạng đó, Văn phòng SPS Việt Nam đã có Công văn số 02/SPS-BNNVN yêu cầu báo cáo về kết quả xử lý cảnh báo, thời hạn đến ngày 24/1/2025.
Tuy nhiên tính đến ngày 20/2/2025 thì Văn phòng SPS Việt Nam mới nhận được 63/144 cảnh báo có kết quả xử lý (chiếm 55,3%). Số còn lại 51/114 tổng cảnh báo năm 2024 (chiếm 44,7%), Văn phòng SPS Việt Nam chưa nhận được thông tin kết quả xử lý. Ðiều này dẫn đến nguy cơ doanh nghiệp không cải thiện được vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, tiếp tục đối mặt với rủi ro khi xuất khẩu nông sản, thực phẩm sang EU.
Hiện, EU đưa ra 4 biện pháp xử lý cảnh báo, trong đó nặng nhất là thu hồi và tiêu hủy sản phẩm. Ðối với việc thu hồi, trong năm 2024, các nhà xuất khẩu Việt Nam bị xử lý 21,9% (chiếm 25/114 cảnh báo); còn 2 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ là 56,3% (chiếm 9/16 cảnh báo).
Thúc đẩy triển khai Đề án SPS
Ngày 19/6/2024, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 534/QÐ-TTg Phê duyệt Ðề án “Nâng cao hiệu quả thực thi Hiệp định về áp dụng các biện pháp vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật (SPS) của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và cam kết SPS trong khuôn khổ các Hiệp định thương mại tự do” (gọi tắt là Ðề án SPS).
Mục tiêu của Ðề án SPS là nâng cao năng lực của Việt Nam trong việc thực thi các nghĩa vụ đối với Hiệp định SPS của WTO và các Hiệp định thương mại tự do trong thương mại nông, lâm, thủy sản và thực phẩm quốc tế; nâng cao năng lực quản lý, đánh giá, thử nghiệm nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ các quy định SPS tại các thị trường xuất, nhập khẩu; tận dụng tối đa cơ hội đầu tư của thành viên WTO và mở rộng thị trường xuất khẩu cho nông, lâm, thủy sản và thực phẩm của Việt Nam.
Ðề án cũng đặt mục tiêu: Năm 2025, tỷ lệ quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng an toàn thực phẩm nông, lâm, thủy sản hài hòa tiêu chuẩn quốc tế đạt 70%; đến năm 2030 con số này là 100%; 80% các mặt hàng và thị trường trọng điểm tương ứng được xây dựng cẩm nang hướng dẫn tuân thủ các biện pháp SPS; 100% các địa phương kiện toàn đầu mối hỏi đáp các quy định SPS của thị trường; hoàn thành Cổng thông tin quốc gia về SPS, kết nối và chia sẻ thông tin về các biện pháp SPS của thị trường giữa hợp tác xã, doanh nghiệp, hội, hiệp hội, cơ quan quản lý ở địa phương và hệ thống SPS của Việt Nam; xử lý kịp thời các quan ngại liên quan đến biện pháp SPS.
Tuy nhiên, tính đến thời điểm này, việc triển khai Ðề án SPS còn rất chậm khi mới chỉ có 18/63 tỉnh, thành (28,5%) xây dựng kế hoạch thực hiện. Ðiều này cho thấy các cơ quan quản lý địa phương vẫn chưa sát sao với các vấn đề liên quan đến SPS. Do đó, thời gian tới cần tập trung cho hoạt động này để góp phần hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp đáp ứng quy định an toàn thực phẩm của EU.
Về phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Anh Duy - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Thương mại Toàn cầu Thanh Niên cho rằng, cần tăng cường cập nhật thông tin và phổ biến các tiêu chuẩn mới của EU đến người sản xuất, hợp tác xã, doanh nghiệp.
Các cơ quan chức năng có hướng dẫn chi tiết về thủ tục xuất khẩu, ghi nhãn, chứng nhận an toàn thực phẩm đối với cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói… để thuận lợi trong việc đáp ứng đúng yêu cầu. Ðồng thời, các cơ quan hữu quan biên soạn tài liệu chuyên môn hướng dẫn về đáp ứng các biện pháp SPS theo từng nhóm thị trường; xây dựng cơ sở dữ liệu, khai thác và chia sẻ thông tin về các biện pháp SPS theo nhóm mặt hàng.
Hiện nay, các sản phẩm nông sản, thực phẩm xuất khẩu chủ yếu tập trung ở các tỉnh, thành phía nam nên Văn phòng SPS Việt Nam cần có cơ quan đầu mối thông tin tại khu vực này; có thêm nhiều diễn đàn liên quan tổ chức tại khu vực phía nam để hỗ trợ doanh nghiệp cập nhật nhanh chóng, kịp thời nhất những quy định mới từ thị trường xuất khẩu, từ đó sớm có giải pháp khắc phục, thực thi hiệu quả.
