1/Có thể nói, “Hồn Trương Ba da hàng thịt” là một trong những tác phẩm hay nhất của nhà soạn kịch nổi tiếng Lưu Quang Vũ. Vở diễn ra mắt năm 1984, đến nay tuy đã tròn 40 năm nhưng tính thời sự của nó vẫn còn nguyên vẹn. Đó là những mặt tối của xã hội, những bi kịch cuộc đời hay là giằng xé, đấu tranh giữa những giá trị đạo đức với khát khao vật chất tầm thường… Tôn trọng và giữ nguyên nội dung kịch bản gốc, nhà sản xuất Nguyễn Hoàng Điệp cùng đạo diễn người Nhật Bản Tsuyoshi Sugiyama đã làm nên thành công cho “Hồn Trương Ba da hàng thịt” phiên bản 2024 bằng ngôn ngữ sân khấu kinh điển của phương Tây hòa trộn một cách khéo léo với tinh thần Á Đông đặc sắc.
Bởi giới hạn ngôn ngữ nên Sugiyama chưa được biết nhiều về Lưu Quang Vũ, nhưng qua tìm hiểu một số tác phẩm đạo diễn Nhật Bản nổi tiếng này cảm nhận được tính triết lý, lý tưởng của bậc tiền bối Việt Nam. Ông nói, Lưu Quang Vũ là con người có tinh thần mạnh mẽ và đã truyền cảm hứng cho tôi rất nhiều. Tôi cảm nhận được các tác phẩm không chỉ phác họa được vẻ đẹp trong tâm hồn con người mà thậm chí còn “đụng chạm” đến những mặt tối của cuộc sống.
Chia sẻ tại buổi công diễn, đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama cho biết, thật ra ban đầu chúng tôi dự định chọn một tác phẩm khác để dựng, tuy nhiên khi đọc thêm một số kịch bản để hiểu hơn về Lưu Quang Vũ thì “Hồn Trương Ba da hàng thịt” đã cuốn hút tôi. Và điều khiến tôi bị thu hút nhất ở kịch bản này đó chính là những thứ tôi cảm nhận trong cuộc sống hằng ngày đều có ở trong tác phẩm này. Tôi nhận thức được rõ ràng hơn là mình đang sống vì cái gì và điều gì quan trọng mà mình đang để quên.
 |
Thay đổi từ trang phục của các nhân vật mang tới cảm xúc mới cho khán giả. |
2/Vở kịch được thực hiện theo phong cách đương đại kết hợp với hiện thực. Ban đầu đạo diễn để cho diễn viên tập như hiện thực. Sau đó khi họ đã quen với tác phẩm rồi, ông lại để cho họ vận dụng trí tưởng tượng của mình để thể hiện bằng những ngôn ngữ khác so với ngôn ngữ thông thường. Những hình thức ẩn dụ hơn để truyền đạt ý tưởng vở diễn. Cùng với đó, Sugiyama muốn đưa những chi tiết mới mẻ để thu hút khán giả trẻ Việt Nam.
Và “Hồn Trương Ba da hàng thịt” đã được khoác tấm áo mới với sự thay đổi từ trang phục, âm nhạc, thậm chí là giới tính các vai diễn. Nam Tào, Bắc Đẩu vẫn mang phong cách quan liêu, tắc trách nhưng lại “diện” hai bộ vest thời thượng với những cợt, níu cuốn hút. Ấn tượng nhất của sự thay đổi là nhân vật Đế Thích do diễn viên nữ vào vai. Nói về điều này, đạo diễn Tsuyoshi Sugiyama cho biết, thật ra tôi cũng chưa được xem “Hồn Trương Ba da hàng thịt” trên sân khấu của Việt Nam bao giờ. Bởi vậy tôi cũng không biết chắc mình có làm gì khác biệt so với trước đây hay không. Cái tôi thay đổi không phải nội dung của vở mà là nhân vật. Có những nhân vật vốn là nam nhưng tôi đổi giới tính của họ thành nữ và có thể một diễn viên sẽ diễn nhiều vai.
Chia sẻ cảm xúc sau khi xem buổi diễn, nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã cho rằng, kịch bản của Lưu Quang Vũ vốn là một văn bản có triết lý đa tầng và vở diễn đã không làm mất đi tính chất đa tầng ấy. Mỗi diễn viên đều đã làm tròn nhiệm vụ của mình trong vai diễn. Nhưng Chiều Xuân và Xuân Tùng thì thật sự xuất sắc. Lâu lắm mới lại xem Chiều Xuân diễn. Cô ấy thật sự thuộc về sân khấu. Xuân Tùng cũng vậy. Màn “sa đà” của hồn Trương Ba với cô vợ anh hàng thịt là màn diễn đặc sắc và vô cùng hợp lý. Nhà biên kịch có chút tiếc nuối nhỏ với màn kết chưa đủ mãnh liệt, nhưng theo chị vở diễn đã mang đến cảm giác mới mẻ, khác biệt dù khai thác một kịch bản đã cũ.
“Hồn Trương Ba da hàng thịt” phiên bản 2024 - với cách thức hợp tác quốc tế, cùng dàn diễn viên tên tuổi như NSƯT Chiều Xuân, NSƯT Kim Oanh, Xuân Tùng, Đinh Hương Thủy… đã tạo nên một bất ngờ sắc bén và đẹp đẽ mang đến những cảm xúc sâu đậm cho người xem. Cùng thành công của vở diễn là những hy vọng về sự “tỏa sáng trở lại” của nghệ thuật sân khấu bằng những cách làm mới như của Se Sẽ Chứ.
Tính toàn cầu mà đạo diễn người Nhật Bản hướng tới, là con người dần dần sẽ lãng quên mình sống vì cái gì, điều gì làm cho mình hạnh phúc. Bởi cuộc sống chúng ta ngày càng bận rộn nên dễ quên mất những điều đơn giản như thế. Trong thời đại vẫn có những chiến tranh, xung đột như hiện nay, người ta không chỉ lãng quên chính bản thân mình, những người chung quanh mà còn lãng quên cả mối quan hệ với thiên nhiên quanh mình nữa.
