“Mỏ vàng” thu hút doanh nghiệp
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam ước tính tăng 7,7% trong quý II/2022 và tăng 6,4% trong nửa đầu năm 2022. Tình hình kinh tế - xã hội trong tháng 7 và bảy tháng đầu năm 2022 hồi phục nhanh ở hầu hết các ngành, lĩnh vực. Hoạt động sản xuất, kinh doanh đã trở lại trạng thái bình thường như trước khi dịch Covid-19 xuất hiện.
Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng, cầu tiêu dùng hồi phục (nhờ nền kinh tế quay trở lại trạng thái bình thường mới, chính sách thúc đẩy du lịch, thu nhập người lao động cải thiện khi lực lượng lao động trở lại thị trường…) sẽ là động lực cho ngành bán lẻ tăng tốc phát triển.
Số liệu của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 7/2022 ước đạt 486 nghìn tỷ đồng, tăng 42,6% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung bảy tháng đầu năm 2022, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 3.205,8 nghìn tỷ đồng, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước.
Trong đó, mảng bán lẻ hàng tiêu dùng của Việt Nam vốn được ví như “mỏ vàng” thu hút cả doanh nghiệp trong nước lẫn nước ngoài. Chúng ta có dân số trẻ, quy mô lên tới gần 100 triệu người, tiêu dùng hộ gia đình luôn chiếm tới 70-80% quy mô GDP, thu nhập bình quân đầu người được dự báo lên tới 5.000 USD vào năm 2025.
Điều này lý giải tại sao sân chơi của ngành bán lẻ tiêu dùng không chỉ có doanh nghiệp trong nước mà có cả doanh nghiệp nước ngoài đến từ Thailand như tập đoàn ThaiBev (chủ siêu thị Metro), Central Group (Robins); doanh nghiệp đến từ Hàn Quốc (Lotte Mart); Nhật Bản (siêu thị Aeon)…; không chỉ có doanh nghiệp trong ngành mà còn chứng kiến sự tham gia của những doanh nghiệp bất động sản, sản xuất, điện máy như Vingroup (Vinmart và Vinmart+), Masan group (mua lại Vinmart và Vinmart+ của Vingroup rồi đổi tên thành Winmart và Winmart+), Thế giới di động (Bách hóa xanh)…
Mới đây, Central Retail (thuộc Central Group), nhà bán lẻ Thailand đã công bố sẽ đầu tư thêm 20.000 tỷ đồng vào thị trường Việt Nam trong 5 năm tới, thông qua việc nhân rộng điểm bán từ 40 tỉnh, thành phố hiện nay lên 55 tỉnh, thành phố trong cả nước. Quyết định này của tập đoàn bán lẻ đang sở hữu chuỗi siêu thị Go! & Big C và Top Market đã tiếp tục khẳng định tham vọng lớn của đại gia bán lẻ Thailand cũng như sức hấp dẫn của thị trường bán lẻ nước ta.
Mục tiêu của Central Retail là thúc đẩy doanh số tại thị trường Việt Nam trong giai đoạn 2022-2026 lên 65.000 tỷ đồng, hướng đến mục tiêu trở thành nền tảng đa kênh trong lĩnh vực thực phẩm và kinh doanh trung tâm thương mại. Hiện, thị trường Việt Nam mang lại 22% tổng doanh thu cho Central Retail.
Trong khi đó, một doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài khác là Aeon cũng đang lên kế hoạch xây thêm đại siêu thị tại Hà Nội. Doanh nghiệp này đặt mục tiêu đến năm 2025 phát triển 20 trung tâm thương mại tại Việt Nam.
Nhiều nhà bán lẻ khác như MM Mega Market, Saigon Co.op, BRGMart… cũng lên kế hoạch mở rộng đầu tư, mở rộng hệ thống để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc phân tích Công ty chứng khoán Rồng Việt nhận định, thời gian tới, ngành bán lẻ là một trong những ngành có triển vọng tăng trưởng tốt và sẽ tiếp tục thu hút dòng tiền.
 |
Bán lẻ tiêu dùng có nhiều tiềm năng nhưng phát triển chậm và chưa phát huy được hết lợi thế. Ảnh: HẢI ANH |
Doanh nghiệp bán lẻ tiêu dùng trong nước chưa đủ mạnh
Tiềm năng lớn như vậy, song sự hiện diện và phát triển của doanh nghiệp Việt trong mảng này lại chưa tương xứng. Theo đó, ngoài một số doanh nghiệp nước ngoài, thị trường bán lẻ tiêu dùng Việt Nam cho đến nay vẫn chỉ là sân chơi của một số “ông lớn” trong nước như tập đoàn Masan, MM Mega Market, Saigon Co.op, BRGMart, Thế giới di động… Sau khi sở hữu chuỗi siêu thị Winmart và Winmart+ nhờ mua lại của Vingroup, WinCommerce (thuộc tập đoàn Masan) hiện đang là doanh nghiệp bán lẻ có mạng lưới lớn nhất với hơn 3.000 siêu thị WinMart và cửa hàng WinMart+.
Xét về hiệu quả, cho đến giờ chỉ có WinMart và WinMart+ duy trì điểm hòa vốn từ quý IV/2020 đến nay, những doanh nghiệp bán lẻ tiêu dùng còn lại đều đang thua lỗ. Đặc biệt, Bách hóa xanh của Thế giới di động sau quá trình tăng trưởng “nóng”, mở liên tục 2.140 cửa hàng sau bảy năm ra mắt, chỉ trong hai tháng 5 và 6/2022, chuỗi này đã phải đóng cửa tới 251 cửa hàng vì hoạt động thiếu hiệu quả. Kể từ khi ra đời, Bách hóa xanh vẫn đang bị thua lỗ.
Trước đó, trong năm 2020, WinCommerce cũng phải đóng cửa hơn 700 siêu thị mini VinMart+ để tái cấu trúc thay vì thúc đẩy doanh số, tăng thị phần, nhờ vậy đã chuyển lỗ (thời điểm năm 2019 trước khi được Masan mua lại) thành lãi ba năm liên tiếp gần đây.
Trao đổi ý kiến với phóng viên báo Thời Nay, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội cho biết, ngành bán lẻ nói chung và bán lẻ tiêu dùng của Việt Nam nhiều tiềm năng nhưng kênh bán lẻ hiện đại phát triển chậm, chưa phát huy được hết lợi thế. Thống kê của Bộ Công thương cho thấy, kênh bán lẻ hiện đại mới chỉ chiếm 25%, còn lại 75% người dân vẫn lựa chọn chợ truyền thống để mua sắm.
Theo ông Phú, có một số nguyên nhân sau:
Thứ nhất, phần lớn doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có vốn liếng nhỏ, chỉ có quy mô nghìn tỷ đồng, còn lại hầu hết là “tay không bắt giặc” khi 70-80% hàng bán ở siêu thị là hàng gửi. Tính liên kết của các doanh nghiệp lại yếu. Vì không đủ lớn và kém liên kết nên doanh nghiệp bán lẻ không đủ khả năng mua lớn, bán lớn, liên kết nhau giúp giảm giá bán để thu hút người tiêu dùng. “Trong khi tại nhiều nước, giá bán trong siêu thị rẻ hơn ngoài chợ thì ở Việt Nam giá bán trong siêu thị luôn đắt hơn chợ khoảng 40-45%, loại trừ 10% thuế VAT thì vẫn đắt hơn 30-35%, do đó người dân bây giờ phải có thu nhập 20 triệu đồng trở lên mới dám mua sắm thường xuyên ở siêu thị”, ông Phú nói.
Thứ hai là tính chuyên nghiệp của các siêu thị kém, một số siêu thị đưa ra mức chiết khấu cao 20-30% để o ép doanh nghiệp sản xuất muốn đưa hàng vào, thanh toán chậm, cửa quyền. “Tôi đã từng chứng kiến một doanh nghiệp sản xuất miến muốn đưa miến vào siêu thị thì siêu thị thu luôn 20 triệu đồng gọi là “phí tạo mã”, doanh nghiệp bán cá thì siêu thị đòi chiết khấu 30% và ba tháng sau mới thanh toán… Có thể nói siêu thị bán lẻ của Việt Nam hiện giờ tự coi mình như cô gái đẹp có 10 chàng rể đến cầu hôn. Cơ chế như vậy nên nhiều hãng sản xuất lớn đã phải bỏ siêu thị ra ngoài lập chuỗi phân phối riêng, số còn lại phải bán ra chợ. Sự cửa quyền đó đã bóp nghẹt sản xuất và làm hại người tiêu dùng”, vị chuyên gia nhiều năm trong lĩnh vực marketing bán lẻ và siêu thị đúc rút.
Thứ ba là cách làm ăn của một số siêu thị chưa được văn minh. Dẫn thí dụ từ động thái đóng cửa hàng loạt cửa hàng của Bách hóa xanh, ông Phú cho rằng, Bách hóa xanh phải đóng bớt 251 cửa hàng, ngoài lý do “tái cơ cấu toàn diện” như ban lãnh đạo doanh nghiệp nói thì còn một lý do là chuỗi bán lẻ này từng có “vết” trong quá khứ, dẫn đến bị người tiêu dùng tẩy chay. Giữa năm ngoái, giữa đại dịch, Bách hóa xanh bị người tiêu dùng phía nam lên án vì tăng giá bán một số mặt hàng lên 2-3 lần, nhiều nơi bán hàng không niêm yết giá… Vụ việc đó đã khiến một vài cửa hàng Bách hóa xanh bị lực lượng quản lý thị trường kiểm tra, xử phạt.
Vị chuyên gia cho rằng, để kênh bán lẻ tiêu dùng hiện đại phát triển, cần nhiều hơn nữa những doanh nghiệp lớn, chuyên nghiệp, làm ăn thực chất để dẫn dắt thị trường, làm lợi cho người tiêu dùng.
