Năm 2025 đánh dấu tròn 25 năm thị trường chứng khoán Việt Nam hình thành và phát triển. Từ một kênh dẫn vốn còn sơ khai, thị trường nay đã trở thành cấu phần quan trọng của hệ thống tài chính quốc gia, gắn chặt với tiến trình tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế.
Song song với sự mở rộng về quy mô, yêu cầu về chất lượng thị trường đang trở thành trục phát triển mới, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam chuẩn bị bước vào “sân chơi” thị trường mới nổi.
Phát biểu tại Lễ trao giải VLCA 2025, bà Vũ Thị Chân Phương - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhìn nhận, dù kinh tế và tài chính quốc tế biến động mạnh, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn duy trì được sự ổn định và vai trò là kênh huy động vốn trung-dài hạn quan trọng cho nền kinh tế.
Chính sự ổn định này là nền tảng để thị trường tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới, nhưng cũng đồng thời đặt ra yêu cầu phải nâng chuẩn mạnh mẽ hơn về quản trị, minh bạch và phát triển bền vững.
2025 cũng là năm bản lề với những dấu mốc có tính “mở khóa” về hạ tầng. Hệ thống công nghệ thông tin KRX chính thức vận hành ổn định, an toàn, thông suốt, tạo nền tảng cho việc mở rộng quy mô giao dịch và triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới.
Cùng với đó, việc FTSE Russell công bố nâng hạng thị trường Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp là bước ngoặt mang tính chiến lược.
Theo lộ trình, tháng 9/2026, cổ phiếu doanh nghiệp niêm yết Việt Nam sẽ chính thức được đưa vào rổ chỉ số FTSE Russell, còn quy mô và tốc độ phân bổ vốn phụ thuộc vào từng kỳ rà soát.
Trong bối cảnh dòng vốn tổ chức quốc tế bắt đầu “soi chiếu” thị trường Việt Nam kỹ lưỡng hơn, VLCA 2025 được nhìn nhận như một phép thử quan trọng về mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp niêm yết trước chuẩn mực mới nổi - nơi không chỉ còn câu chuyện lợi nhuận, mà là tổng hòa của năng lực quản trị, minh bạch thông tin và thực hành ESG.
Báo cáo thường niên: Từ “bản nghĩa vụ công bố” đến công cụ đối thoại chiến lược với thị trường
Một điểm chuyển dịch rõ nét tại VLCA 2025 là cách doanh nghiệp tiếp cận báo cáo thường niên. Nếu trước đây, báo cáo thường niên chủ yếu là tài liệu tổng hợp kết quả kinh doanh mang tính tuân thủ, thì nay ngày càng nhiều doanh nghiệp coi đây là công cụ đối thoại chiến lược với thị trường và nhà đầu tư.
Thay đổi đầu tiên thể hiện ở cấu trúc báo cáo. Thay vì phân tách rời rạc giữa các phần tài chính-quản trị-rủi ro-phát triển bền vững, nhiều doanh nghiệp lựa chọn cách trình bày tích hợp, liên kết chặt chẽ giữa chiến lược-mô hình kinh doanh-kết quả thực thi-rủi ro-triển vọng.
Cách tiếp cận này giúp nhà đầu tư không chỉ nhìn lại con số của quá khứ, mà còn hiểu được năng lực vận hành và định hướng phát triển của doanh nghiệp trong trung và dài hạn.
Cùng với đó, mức độ minh bạch về vai trò và hoạt động của Hội đồng quản trị cũng được cải thiện đáng kể. Tỷ lệ tham dự họp, thù lao, cơ chế đề cử-bổ nhiệm, mối liên hệ giữa quyết sách của Hội đồng quản trị và kết quả điều hành được công bố cụ thể hơn. Những nội dung từng bị xem là “nhạy cảm” nay đang trở thành tiêu chí quan trọng trong quá trình thẩm định của nhà đầu tư tổ chức.
Theo Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cùng với tiến trình nâng hạng thị trường, yêu cầu minh bạch thông tin và chất lượng giải trình của doanh nghiệp sẽ ngày càng cao hơn. Việc chủ động nâng cấp chất lượng báo cáo thường niên không chỉ là thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin, mà chính là bước chuẩn bị về năng lực thông tin để tiếp cận dòng vốn chất lượng cao.
Một điểm đáng chú ý là không chỉ các doanh nghiệp vốn hóa lớn, mà ngày càng nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng bắt đầu đầu tư bài bản cho hệ thống báo cáo. Tư duy “báo cáo là nghĩa vụ” đang dần nhường chỗ cho tư duy “báo cáo là tài sản”. Trong bối cảnh các quỹ đầu tư quốc tế ngày càng coi báo cáo thường niên là tài liệu thẩm định sơ cấp, chất lượng báo cáo có thể tác động trực tiếp đến quyết định phân bổ vốn.
Tuy vậy, VLCA 2025 cũng chỉ ra những “khoảng trống” cần sớm được lấp đầy: không ít báo cáo còn thiếu tính kết nối giữa chiến lược-rủi ro-kết quả kinh doanh; phần giải trình biến động tài chính chưa đủ chiều sâu; việc lượng hóa tác động của rủi ro vĩ mô, rủi ro ngành còn mang tính hình thức. Đây chính là những yếu tố doanh nghiệp buộc phải cải thiện nếu muốn theo kịp mặt bằng chuẩn mực mới nổi.
Quản trị công ty: Chuẩn mực mới của doanh nghiệp niêm yết trong giai đoạn thị trường mới nổi
Nếu báo cáo thường niên là “bề mặt thông tin”, thì quản trị công ty chính là “cấu trúc nền” quyết định chất lượng vận hành của doanh nghiệp. Hạng mục quản trị công ty tại VLCA 2025 cho thấy một bức tranh vừa có điểm sáng, vừa bộc lộ những thách thức mang tính hệ thống.
Một chuyển biến đáng ghi nhận là vai trò của Hội đồng quản trị ngày càng được đề cao theo hướng tách bạch hơn với Ban điều hành. Nhiều doanh nghiệp đã thành lập các ủy ban chuyên trách như ủy ban kiểm toán, ủy ban nhân sự-lương thưởng, ủy ban đề cử, hướng tới mô hình quản trị nhiều tầng lớp kiểm soát, thay vì tập trung quyền lực vào một số cá nhân.
Minh bạch giao dịch với bên liên quan, công bố thông tin về thù lao, lợi ích của người quản lý, thành viên Hội đồng quản trị cũng được cải thiện, phản ánh áp lực ngày càng lớn từ cổ đông và nhà đầu tư về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng trưởng cao gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, bà Vũ Thị Chân Phương nhiều lần nhấn mạnh vai trò của thị trường chứng khoán sẽ tiếp tục được nâng lên như một kênh dẫn vốn trung và dài hạn chủ lực cho nền kinh tế. Điều này đòi hỏi toàn thị trường phải nâng cao chất lượng hoạt động, hoàn thiện cơ chế và đặc biệt là tăng cường quản trị công ty minh bạch để củng cố niềm tin của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy quản trị công ty tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn đầu so với chuẩn mực khu vực. Tỷ lệ thành viên Hội đồng quản trị độc lập còn thấp; cơ chế đánh giá hiệu quả hoạt động của Hội đồng quản trị chưa phổ biến; việc xây dựng và thực thi quy tắc đạo đức, cơ chế báo cáo vi phạm còn hạn chế. Trong bối cảnh dòng vốn tổ chức quốc tế đặt tiêu chuẩn rất cao về quản trị, đây là những “điểm nghẽn” mang tính sống còn.
Chính vì vậy, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đề nghị các sở giao dịch chứng khoán và các đơn vị liên quan cần tiếp tục có những giải pháp mang tính đột phá, đưa Thẻ điểm Quản trị công ty của Việt Nam tiệm cận nhóm dẫn đầu ASEAN. Với doanh nghiệp niêm yết, yêu cầu không chỉ dừng lại ở tuân thủ pháp lý, mà phải chủ động áp dụng và thực hành các thông lệ tốt về quản trị, coi đây là trụ cột của năng lực cạnh tranh dài hạn.
Ở góc nhìn thị trường, một thực tế ngày càng rõ là khi bước vào “vòng kiểm định” của dòng vốn quốc tế, quản trị tốt sẽ trở thành điều kiện tiên quyết, thậm chí còn quan trọng hơn các chỉ tiêu lợi nhuận ngắn hạn.
Báo cáo phát triển bền vững: ESG từ xu hướng toàn cầu thành thước đo năng lực doanh nghiệp Việt
Nếu quản trị công ty là “xương sống”, thì ESG và báo cáo phát triển bền vững chính là thước đo mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp trước yêu cầu phát triển dài hạn. Tại VLCA 2025, hạng mục Báo cáo phát triển bền vững tiếp tục ghi nhận mức tăng mạnh về số lượng doanh nghiệp vượt vòng sơ khảo, cho thấy ESG không còn là “câu chuyện của số ít”.
Trên thế giới, việc lồng ghép thông tin ESG vào báo cáo thường niên đã trở thành thông lệ phổ biến, phản ánh mối liên hệ chặt chẽ giữa phát triển bền vững, hiệu quả hoạt động và lợi nhuận. Tại Việt Nam, nhà đầu tư trong nước và quốc tế cũng dành sự quan tâm ngày càng lớn tới cơ hội đầu tư xanh, nhất là khi ESG trở thành một tiêu chí đánh giá rủi ro quan trọng trước khi ra quyết định đầu tư.
Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chia sẻ, việc nâng cấp báo cáo ESG không chỉ giúp doanh nghiệp thu hút vốn, mà còn mở rộng thị trường và nâng cao lợi thế cạnh tranh trong dài hạn. Bộ Tài chính đã ban hành Danh mục phân loại xanh; Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp triển khai Sổ tay hướng dẫn công bố thông tin ESG, đồng thời đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các chuẩn mực mới.
Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp niêm yết đã bắt đầu áp dụng các bộ chuẩn như GRI, TCFD, IFRS S1, IFRS S2, từng bước tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị vào hệ thống quản trị rủi ro và chiến lược phát triển. Sự chuyển dịch này cho thấy ESG không còn là hoạt động truyền thông, mà đang dần trở thành một cấu phần trong chiến lược vận hành.
Tuy nhiên, khoảng cách giữa các doanh nghiệp vẫn còn lớn. Không ít doanh nghiệp mới dừng ở mức “báo cáo định tính”, thiếu chỉ tiêu định lượng về phát thải, sử dụng năng lượng, an toàn lao động, chuỗi cung ứng. Trong khi đó, đối với các quỹ đầu tư có trách nhiệm, dữ liệu ESG định lượng chính là cơ sở quan trọng để ra quyết định.
Từ VLCA 2025, có thể thấy rõ: nâng hạng thị trường không đồng nghĩa với việc mọi doanh nghiệp đều tự động được hưởng lợi từ dòng vốn quốc tế. Khi bước sang giai đoạn mới nổi, thị trường sẽ vận hành theo mặt bằng chuẩn mực khắt khe hơn, nơi báo cáo thường niên, quản trị công ty và ESG trở thành ba trụ cột bắt buộc.
Với vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước khẳng định sẽ tiếp tục đồng hành cùng thị trường thông qua việc hoàn thiện khung pháp lý, triển khai các đề án lớn về nâng hạng, tái cấu trúc cơ sở nhà đầu tư, phát triển ngành quỹ, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý, giám sát và tăng cường kỷ cương thị trường.
Ở góc độ này, VLCA 2025 không chỉ là một cột mốc vinh danh, mà đã và đang trở thành “thước đo chuyển động” của doanh nghiệp niêm yết trong hành trình bước vào thị trường mới nổi, nơi “hạ tầng cứng” đã sẵn sàng với KRX, còn “hạ tầng mềm” về quản trị và ESG đang là bài toán quyết định.
