UNESCO phê duyệt khuyến nghị kỷ niệm 300 năm ngày sinh của danh nhân Lê Quý Đôn

Vào lúc 23 giờ ngày 10/4/2025 (giờ địa phương), Kỳ họp khoá 221 Hội đồng chấp hành UNESCO diễn ra tại Trụ sở UNESCO ở Paris (Cộng hòa Pháp) đã thông qua Quyết định khuyến nghị Đại hội đồng UNESCO (họp tháng 11/2025) phê duyệt việc UNESCO vinh danh và cùng kỷ niệm ngày sinh của một số danh nhân trên thế giới, trong đó có vinh danh và cùng kỷ niệm 300 năm ngày sinh danh nhân Lê Quý Đôn (1726-2026).
Dự kiến vào năm 2026, UNESCO sẽ vinh danh và kỷ niệm ngày sinh của Lê Quý Đôn, một danh nhân văn hóa Việt, một niềm tự hào của người Việt.
Dự kiến vào năm 2026, UNESCO sẽ vinh danh và kỷ niệm ngày sinh của Lê Quý Đôn, một danh nhân văn hóa Việt, một niềm tự hào của người Việt.

Theo Đại sứ - Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO Nguyễn Thị Vân Anh, đây là một quyết định hết sức quan trọng vì theo thông lệ, Đại hội đồng thường hoàn toàn nhất trí với khuyến nghị của Hội đồng chấp hành.

Có thể nói, so với những người cùng thời và so với nhiều nhà nho nước ta thời phong kiến Lê Quý Đôn là một học giả được khá nhiều người nước ngoài cùng thời biết tiếng.

Kỳ họp lần thứ 221 Hội đồng Chấp hành Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) diễn ra tại Paris từ ngày 7-17/4 với chương trình nghị sự trải rộng trên tất cả các lĩnh vực giáo dục, văn hóa, khoa học, nhân sự, quản lý và quan hệ đối ngoại.

Tại kỳ họp này, Việt Nam có một số hồ sơ trong danh sách được xem xét, gồm: Hồ sơ “Bộ sưu tập của Nhạc sĩ Hoàng Vân” được ghi danh là di sản tư liệu thế giới; khuyến nghị Đại hội đồng UNESCO lần thứ 43 ra Nghị quyết về việc cùng kỷ niệm 300 năm ngày sinh của danh nhân Lê Quý Đôn.

Cuộc đời và sự nghiệp của Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn

Lê Quý Đôn là một danh nhân văn hóa Việt, một niềm tự hào của người Việt.

Lê Quý Đôn là một danh nhân văn hóa Việt, một niềm tự hào của người Việt.

Lê Quý Đôn thuở nhỏ tên là Lê Danh Phương, tự Doãn Hậu, hiệu Quế Đường (1726 - 1784) sinh trong một gia đình khoa bảng ở làng Diên Hà, phủ Tiên Hưng, trấn Sơn Nam Hạ, nay là thôn Đồng Phú, xã Độc Lập, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.

Cha ông là tiến sĩ Lê Trọng Thứ (1691-1781) hiệu Trúc Am làm quan đến chức Hình bộ thượng thư. Mẹ ông là bà Trương Thị Ích con gái của tiến sĩ Hoằng Phái hầu Trương Minh Lượng (1636-1712) người làng Tiên Nội, xã Nguyễn Xá, huyện Duy Tiên, trấn Sơn Nam.

Sinh ra và lớn lên ở một vùng quê trù phú, trong một gia đình khoa bảng “văn hiến truyền gia” đã nuôi dưỡng ý chí, tinh thần và hình thành nên nhân cách văn hóa vĩ đại của nhà bác học Lê Quý Đôn. Thuở nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh, hiếu học được người đương thời coi là thần đồng, luôn đứng đầu trong các khoa thi và đỗ Tam nguyên Bảng nhãn năm 27 tuổi dưới thời Lê-Trịnh.

Lê Quý Đôn là một hiện tượng đặc biệt trong lịch sử văn hóa Việt Nam ở thế kỷ 18 với những thành tựu, đóng góp về tư tưởng, chính trị, văn hóa, giáo dục và nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau. Cuộc đời làm quan của Lê Quý Đôn hơn 32 năm với 20 lần thay đổi chức vụ, là một vị quan thanh liêm, đề cao lợi ích của quốc gia và lo lắng trước cảnh khổ của dân nghèo.

Sinh thời Lê Quý Đôn luôn theo đuổi hai hoài bão lớn đó là kinh bang tế thế và trước thư lập ngôn. Di sản lập ngôn của ông là khối tri thức đồ sộ đến 50 bộ sách, với hàng trăm quyển gồm cả khoa học nhân văn lẫn khoa học tự nhiên. Có thể kể đến: Phủ Biên Tạp Lục, Vân Đài Loại Ngữ, Kiến văn tiểu lục, Đại Việt thông Sử, Toàn Việt thi lục, Quế đường thi tập.v.v.

Di sản của Lê Quý Đôn không chỉ có ý nghĩa trong phạm vi quốc gia mà còn vươn xa tầm quốc tế. Các tác phẩm quý giá của ông phần lớn viết bằng chữ Hán đã trở thành tài liệu tham khảo trực tiếp cho nhiều nghiên cứu trong khu vực Đông Á. Những công trình này, cùng với các bài báo khoa học, đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa và trước tác của Lê Quý Đôn ra toàn cầu.

Lê Quý Đôn là một trong những người đi đầu trong tư tưởng "thực học," nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Ông phê phán lối học "tầm chương trích cú," đề cao tinh thần tự học và sáng tạo. Các tác phẩm như Vân Đài Loại Ngữ và Kiến Văn Tiểu Lục của ông không chỉ là những tư liệu phong phú mà còn truyền tải triết lý giáo dục sâu sắc.

Sách Phủ biên tạp lục được ông ghi chép đầy đủ về vùng miền lãnh thổ như núi sông, khí hậu, nghề nghiệp, sản vật, nhân tài, ruộng đất, thuế khóa, binh chế, phong tục tập quán các vùng miền của Việt Nam.

Vân Đài loại ngữ là bộ bách khoa thư đồ sộ thời trung đại bao quát nhiều lĩnh vực từ địa lý, lịch sử, y học và nông nghiệp tạo nên kho tri thức dân tộc giá trị hỗ trợ đắc lực cho công tác nghiên cứu và giáo dục;

Kiến văn tiểu lục là tập bút kí nói về lịch sử, văn hóa địa lý Việt Nam từ thời Lý, Trần, Lê. Lê Quý Đôn đã ghi chép lại những sự kiện lịch sử quan trọng, giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về quá khứ qua các tác phẩm Đại Việt thông Sử, Bắc sứ thông lục, Quốc triều tục biên là một nguồn tài liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu lịch sử Việt Nam.

Tri thức và trí tuệ của Lê Quý Đôn trường tồn với thời gian qua những bài văn khắc trên bia đá, chuông đồng trong các di tích, danh lam ở Thái Bình đã trở thành di sản văn hóa, thể hiện tinh thần dân tộc sâu sắc và sự hiểu biết uyên bác của ông về lịch sử và văn hóa Việt Nam.

Năm 1760 và 1762, Lê Quý Đôn được vua Lê, chúa Trịnh cử làm Phó sứ cùng đoàn sứ giả Đại Việt đi sứ Trung Quốc đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh nâng cao vị thế đất nước nhờ vào khả năng đấu tranh, ứng xử kiên quyết, thông thái và tầm văn hóa cao của Lê Quý Đôn. Ông đã giới thiệu giao lưu, trao đổi văn hóa, học thuật với các quan chức, học giả nhà Thanh, sứ thần Triều Tiên và học giả Nhật Bản qua những tác phẩm Quần thư khảo biện, Thánh mô hiền lục phạm, Tiêu tương bách vịnh đã được sứ thần các nước đánh giá rất cao về nền văn minh Đại Việt.

Công tích và sự nghiệp khoa học của nhà bác học Lê Quý Đôn đã và đang là những di sản vô giá truyền lại cho các thế hệ tiếp nối, được nhà nước và nhân dân suy tôn qua nhiều hình thức lưu danh và tưởng niệm. Cả nước có 40 ngôi trường mang tên danh nhân Lê Quý Đôn, trong đó tỉnh Thái Bình có 7 ngôi trường các cấp mang tên Lê Quý Đôn; Hiện cả nước có khoảng 9 địa điểm có dựng hoặc đúc tượng Lê Quý Đôn. Tên tuổi và sự nghiệp của Lê Quý Đôn đã có nhiều hội thảo, chuyên đề nghiên cứu, được đưa vào sách dạy về lịch sử - địa lý, về nhân vật chí, đặt tên cho giải thưởng sáng tạo khoa học, 44 tỉnh lấy tên Lê Quý Đôn để đặt tên các đường phố.

Lê Quý Đôn người con ưu tú của dân tộc Việt Nam cuộc đời và sự nghiệp của ông đã để lại một di sản vĩ đại vượt ra khỏi ranh giới địa phương, ranh giới quốc gia để đồng hành cùng nhân loại.

(Nguồn: Tỉnh Thái Bình)

Có thể bạn quan tâm

Cảng Los Angeles, California, Mỹ. (Ảnh minh họa: THX/TTXVN)

Nền kinh tế thế giới: Bức tranh tươi sáng

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đánh giá nền kinh tế thế giới năm nay vẫn duy trì được sức bền và khả năng chống chịu với các cú sốc. Chỉ số tích cực của các nền kinh tế lớn, nhất là Mỹ và châu Âu, đã tô điểm các gam màu tươi sáng cho bức tranh kinh tế thế giới.

Tòa nhà bị phá hủy sau cuộc không kích của Israel tại Jbaa, Liban, ngày 4/12/2025. (Ảnh: THX/TTXVN)

Israel không kích Liban

Chỉ một ngày sau khi Israel và Liban tiến hành cuộc đối thoại trực tiếp đầu tiên sau nhiều thập kỷ và bất chấp cả việc hai nước đã ký thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 11/2024, ngày 4/12, quân đội Israel thông báo đã bắt đầu các cuộc tấn công nhằm vào “những mục tiêu khủng bố của lực lượng Hezbollah” tại miền nam Liban.

Tọa đàm góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, củng cố quan hệ hợp tác Việt-Pháp, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thúc đẩy hợp tác và đầu tư điện ảnh Việt Nam-Pháp

Tại tọa đàm “Điện ảnh Việt Nam và Pháp: Tiềm năng và cơ hội hợp tác” ở Paris ngày 4/12, các nhà quản lý điện ảnh cũng như nhà sản xuất và nghệ sĩ hai nước đã trao đổi về chiến lược phát triển và hội nhập quốc tế của điện ảnh Việt Nam trong bối cảnh mới và triển vọng hợp tác để phục vụ công chúng, đi tranh giải quốc tế.

Cảnh ngập lụt sau những trận mưa lớn tại tỉnh Songkhla, Thái Lan. (Ảnh: THX/TTXVN)

Liên hợp quốc hỗ trợ các nước Nam Á ứng phó lũ lụt nghiêm trọng

Liên hợp quốc tiếp tục hỗ trợ chính phủ một số quốc gia Nam ÁĐông Nam Á ứng phó với tình trạng lũ lụt và sạt lở đất ở mức thảm khốc, khiến hơn 1.500 người thiệt mạng và ảnh hưởng gần 11 triệu người. Đây là thông điệp mà người phát ngôn của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, ông Stephane Dujarric đưa ra vào ngày 4/12.

Người lao động làm việc tại một siêu thị tại Washington D.C, Mỹ. (Ảnh: Tân Hoa Xã)

Mỹ: Số nhân sự bị cắt giảm cao nhất trong 5 năm

Với các thông báo cắt giảm mạnh nhân sự của các doanh nghiệp Mỹ vào tháng 11, tổng số người mất việc trong cả năm 2025 tiếp tục vượt xa mốc 1 triệu người, trong bối cảnh tái cấu trúc doanh nghiệp, trí tuệ nhân tạo (AI) và thuế quan góp phần làm giảm số lượng việc làm.

Bộ trưởng Nội vụ và An toàn Hàn Quốc Yun Hojung chụp ảnh kỷ niệm với các đại sứ, đại biện các nước tại Hàn Quốc. (Ảnh: Đại sứ quán Việt Nam tại Hàn Quốc)

Đẩy mạnh hợp tác về hành chính giữa Hàn Quốc và Việt Nam

Ngày 4/12, Bộ trưởng Nội vụ và An toàn Hàn Quốc Yun Hojung đã tổ chức gặp gỡ đoàn ngoại giao tại Seoul, giới thiệu về những chính sách mới về Hành chính công của chính quyền Lee Jae Myung. Đại sứ Việt Nam tại Hàn Quốc Vũ Hồ đã tham dự sự kiện này cùng với gần 100 đại sứ, đại biện các nước tại Seoul.

Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Ahn Gyu Back. (Ảnh: Yonhap/ TTXVN)

Hàn Quốc định hướng tái thiết quân đội

Ngày 3/12, Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Ahn Gyu Back đã chủ trì cuộc họp với các chỉ huy cấp cao để thảo luận định hướng củng cố và xây dựng lực lượng quân đội, 1 năm sau động thái thiết quân luật bất thành có sự tham gia của cựu Bộ trưởng Quốc phòng và một loạt quan chức quân đội dưới thời cựu Tổng thống Yoon Suk Yeol.

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Thư ký Hội đồng An ninh Nga Sergei Shoigu. (Ảnh: THX/TTXVN)

Trung Quốc, Nga củng cố tin cậy chiến lược

Trong khuôn khổ vòng tham vấn an ninh chiến lược Trung Quốc-Nga lần thứ 20 diễn ra tại Moskva, Trung Quốc và Nga nhất trí triển khai đầy đủ nhận thức chung quan trọng mà nguyên thủ hai bên đạt được về an ninh chiến lược, qua đó thúc đẩy điều phối chiến lược song phương lên tầm cao chất lượng hơn.

Dù có những trắc trở, song nỗ lực duy trì tiếp xúc, đàm phán, giải quyết bất đồng từ hai nước cho thấy triển vọng quan hệ Mỹ-Brazil vẫn tích cực.

Quan hệ Mỹ-Brazil: Vừa hợp tác, vừa cạnh tranh

Trong bối cảnh trật tự quốc tế bước vào thời kỳ tái cấu trúc mạnh mẽ, quan hệ Mỹ-Brazil nổi lên như một mối quan hệ then chốt và có tầm ảnh hưởng. Dù hợp tác ở nhiều lĩnh vực, quan hệ hai nước vẫn tồn tại nhiều điểm va chạm, phản ánh giai đoạn “vừa hợp tác, vừa cạnh tranh”.