Nuôi dưỡng mạch nguồn văn hóa vùng biên

Mỗi dân tộc đều có bản sắc riêng, trong đó văn hóa là sức mạnh tinh thần giúp cộng đồng bền bỉ bám đất, giữ làng, bảo vệ chủ quyền quốc gia. Văn hóa chỉ thật sự bền vững khi được chủ thể sáng tạo và cộng đồng cư dân địa phương nuôi dưỡng.

Thứ Ba, ngày 11/11/2025 - 07:03

Nghệ nhân truyền dạy các làn điệu dân tộc cho thế hệ trẻ. (Ảnh: Đình Phượng)

Thực hiện Dự án 6 “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn 1 từ năm 2021 đến 2025, công tác văn hóa đã đạt nhiều kết quả thiết thực.

Thực tế tại các địa phương, nhiều lễ hội, làn điệu dân ca, nghề thủ công truyền thống được phục dựng, góp phần nâng cao đời sống tinh thần và thúc đẩy du lịch cộng đồng. Văn hóa không chỉ được gìn giữ mà còn trở thành nguồn lực phát triển, là sợi dây gắn kết con người với quê hương và bản sắc dân tộc.

Tuy vậy, ở nhiều vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo, nơi điều kiện kinh tế-xã hội còn những khó khăn, công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đòi hỏi cần có phương thức bền vững cùng sự chung tay, phối hợp đồng bộ của các cấp, các ngành. Từ các chương trình mục tiêu quốc gia, nhiều địa phương được hỗ trợ nguồn lực để nghiên cứu, khôi phục không gian truyền thống, xây dựng các sản phẩm văn hóa du lịch đặc sắc. Tuy nhiên, sau giai đoạn khởi động, điều quan trọng là duy trì và phát huy những giá trị đó trong đời sống cộng đồng.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, nhà quản lý, công tác phát huy văn hóa cơ sở ở những vùng phên giậu của Tổ quốc gặp trở ngại do thiếu cơ chế cụ thể và nguồn lực ổn định. Nguồn kinh phí hiện nay chủ yếu ở giai đoạn đầu, đáp ứng được nhu cầu khôi phục, trong khi muốn duy trì bền vững và phát triển, các địa phương cần chủ động bố trí ngân sách, gắn trách nhiệm quản lý với giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa trong đời sống. Đáng lưu ý, sau khi thực hiện chính quyền hai cấp, các cơ quan chức năng cần ban hành văn bản tạo hành lang pháp lý từ Trung ương đến địa phương để thực hiện nhiệm vụ này đồng bộ.

Một thách thức khác là sự thay đổi trong cơ cấu dân cư. Lớp trẻ là lực lượng kế thừa bản sắc văn hóa đang rời khỏi không gian truyền thống. Nhiều thanh niên dân tộc thiểu số sau khi đi học, đi làm ít quay trở lại quê hương. Thực trạng này khiến mạch nguồn văn hóa có nguy cơ đứt gãy.

Thực tế cho thấy, mỗi dân tộc đều có bản sắc riêng, trong đó văn hóa là sức mạnh tinh thần giúp cộng đồng bền bỉ bám đất, giữ làng, bảo vệ chủ quyền quốc gia. Văn hóa chỉ thật sự bền vững khi được chủ thể sáng tạo và cộng đồng cư dân địa phương nuôi dưỡng. Vì vậy, bảo tồn văn hóa không thể tách rời công tác đào tạo và bồi dưỡng thế hệ trẻ, hình thành ý thức kế thừa từ sớm.

Vừa qua, hàng loạt trường phổ thông dân tộc nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đã, đang được khởi công xây dựng. Đây không chỉ là chủ trương lớn về giáo dục mà còn là bước đi chiến lược về văn hóa nếu thực hiện lồng ghép nội dung giảng dạy văn hóa truyền thống vào chương trình học tại các ngôi trường này. Học sinh vùng biên sẽ được nuôi dưỡng tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc và ý thức giữ gìn bản sắc ngay từ ghế nhà trường.

Khi thế hệ trẻ nhận thức rõ vai trò kế cận, biết trân trọng và tiếp nối những giá trị văn hóa của dân tộc, họ sẽ là người giữ lửa để văn hóa truyền thống hiện diện sinh động trong đời sống hằng ngày. Khi đó, mỗi câu hát, điệu múa... thật sự là nền tảng để vùng biên thêm vững vàng.

NGỌC LIÊN