Nâng cao cảnh giác trên không gian số

1. Tại Tọa đàm chuyên đề “Bắt cóc online: Nhận diện và Biện pháp phòng, tránh” ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền, TS Vũ Thị Thu Quyên, Trưởng khoa Nhà nước và Pháp luật đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về một loại hình tội phạm mạng mới mang tên “bắt cóc online”. Bà nhấn mạnh, đây không chỉ là hành vi chiếm đoạt tài khoản đơn lẻ, mà là cả một chuỗi tấn công có chủ đích được thiết kế tinh vi nhằm tống tiền, ép buộc nạn nhân thực hiện hành vi trái pháp luật hoặc chiếm đoạt danh tính để phục vụ cho những mục đích phi pháp.

Theo TS Quyên, “bắt cóc online” là minh chứng rõ rệt cho sự chuyển dịch của tội phạm truyền thống sang không gian số. Nếu như trước đây, kẻ phạm tội phải trực tiếp khống chế con người thì nay chúng lợi dụng tính ẩn danh, khả năng xuyên biên giới và tốc độ lan truyền của internet để gia tăng mức độ gây án, đồng thời dễ dàng xóa dấu vết. Điều này khiến việc phát hiện, ngăn chặn và xử lý trở nên khó khăn hơn. Bà Quyên phân tích thêm, nạn nhân thường là những người dùng mạng tích cực nhưng thiếu kiến thức bảo mật, dễ chia sẻ thông tin cá nhân hoặc bị tác động tâm lý. Đặc biệt, sinh viên với nhu cầu kết nối cao và sự tò mò đặc trưng trở thành nhóm đối tượng dễ bị nhắm tới nhất. Chính vì vậy, việc nhận diện thủ đoạn, nâng cao cảnh giác và trang bị kỹ năng phòng ngừa là yêu cầu cấp thiết đối với giới trẻ hiện nay.

TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, thành viên Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết, điều đáng sợ nhất của “bắt cóc online” là không cần đến hành vi khống chế thể xác như bắt cóc truyền thống. Thay vào đó, kẻ phạm tội dựng lên những kịch bản công nghệ tinh vi, kết hợp với thủ đoạn tâm lý để khiến nạn nhân tự rơi vào trạng thái hoảng loạn, tự giam cầm mình trong nỗi sợ hãi. Chúng đánh vào niềm tin, sự lo lắng và cả tình cảm gia đình, khiến nạn nhân tin rằng mình hoặc người thân đang gặp nguy hiểm, từ đó dễ dàng làm theo yêu cầu của chúng.

“Bắt cóc online” vì thế được ví như một dạng “bắt cóc niềm tin”, nơi nạn nhân không bị trói buộc bằng dây xích, mà bằng chính sự hoang mang, thiếu hiểu biết và tâm lý bất an của mình. Đây là lý do khiến loại tội phạm này ngày càng khó lường. Điều này đặt ra thách thức lớn cho xã hội khi không chỉ cần các biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn, mà còn phải nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

2. Trung tá Phạm Minh Dũng, Đội phó Phòng chống tội phạm về sở hữu, Công an Hà Nội cho biết, thủ đoạn của loại tội phạm này thường bắt đầu từ những kênh quen thuộc nhất: điện thoại và mạng xã hội. Theo Trung tá Dũng, điều đáng lo ngại là tâm lý chủ quan của nhiều người trẻ. Họ thường nghĩ rằng “chuyện đó không bao giờ xảy ra với mình” nên khi bất ngờ nhận được cuộc gọi hay tin nhắn đe dọa thì dễ rơi vào trạng thái hoảng loạn. Chính sự luống cuống ấy khiến nạn nhân nhanh chóng bị thao túng, làm theo yêu cầu của kẻ xấu. Ông nhấn mạnh: “Bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân. Khi đã bị đánh vào tâm lý, người trẻ thường mất khả năng kiểm soát và dễ đưa ra quyết định sai lầm. Đây chính là điểm yếu mà tội phạm mạng lợi dụng”.

Giới trẻ, đặc biệt là sinh viên với nhu cầu kết nối cao, nhưng lại thiếu kiến thức bảo mật, dễ chia sẻ quá mức thông tin cá nhân. Các chuyên gia khuyến nghị, hãy hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân, cảnh giác với các cuộc gọi, tin nhắn lạ và khi bị đe dọa hãy liên hệ với cơ quan công an thay vì tự xử lý. Quan trọng hơn cả là xây dựng thói quen bảo mật: sử dụng mật khẩu mạnh, xác thực hai lớp, thường xuyên cập nhật phần mềm.

Sống trẻ trong thời đại số không chỉ là năng động, sáng tạo, mà còn là biết giữ an toàn cho bản thân và cộng đồng. Một cú click thiếu suy nghĩ có thể dẫn đến mất mát lớn, nhưng một hành động tỉnh táo lại có thể bảo vệ cả tương lai.