Nghị định 24 đã hoàn thành sứ mệnh
Phóng viên: Một trong những điểm nhấn quan trọng trong chính sách quản lý thị trường vàng thời gian tới là Chính phủ sẽ sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động thị trường vàng. Theo ông, vì sao phải sửa đổi Nghị định này và việc sửa đổi có thể gặp khó khăn gì?
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt: Về quan điểm, tôi cho rằng việc chọn con đường dễ trong quản lý thị trường vàng bằng công cụ hành chính, mệnh lệnh như Nghị định 24 hiện nay hay chọn con đường để vận hành theo cơ chế thị trường để thị trường vàng phát triển lành mạnh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân là một vấn đề không dễ đối với cơ quan quản lý Nhà nước.
Sự e ngại của nhà quản lý là việc thay đổi theo quy luật của cơ chế thị trường, phù hợp với thông lệ quốc tế nhưng nếu quản lý không tốt sẽ làm cho thị trường vàng bất ổn. Có thể thấy Nghị định 24 đã đạt được kỳ vọng đề ra là giúp bình ổn thị trường vàng trong nước ngay cả khi giá vàng thế giới biến động mạnh. Bên cạnh đó, tình trạng vàng hóa nền kinh tế đã được đẩy lùi.
Tuy vậy, bối cảnh thị trường hiện nay cũng thể hiện rằng một số nội dung của Nghị định 24 cần được xem xét lại và có những điều chỉnh cần thiết sau hơn 10 năm áp dụng, đã đến lúc nên thay đổi tư duy quản lý thị trường vàng.
Mục tiêu giữ ổn định thị trường vàng vẫn là hướng đi đúng nhưng việc quản lý chặt không có nghĩa là hành chính, mà bằng việc đưa ra các tiêu chuẩn minh bạch, cần và đủ để thực hiện cũng như đạt được hiệu quả trong quá trình giám sát của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Phóng viên: Quan điểm của ông thế nào trước đề xuất Nhà nước bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng?
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt: Đây là một trong những nội dung được quan tâm nhất khi sửa Nghị định 24. Khi hiện tượng vàng hóa đã được giảm thiểu nhưng nhu cầu vàng miếng tại Việt Nam vẫn cao (chiếm 70% tiêu dùng vàng), Nhà nước cần cân nhắc có nên tiếp tục độc quyền sản xuất vàng miếng nữa hay không để bắt kịp với xu hướng tự do hóa thị trường vàng đang khá phổ biến như các quốc gia khác trong khu vực.
Ngày nay, vàng vẫn nắm giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân cũng như đời sống vật chất, tinh thần của người dân, do đó, nguyện vọng sở hữu vàng với tư cách là một loại tài sản ở mức giá phù hợp khi so với giá vàng thế giới là nguyện vọng chính đáng của người dân, cần được bảo vệ.
Vì vậy, Nhà nước nên cân nhắc nghiên cứu việc cấp phép cho một số doanh nghiệp đủ điều kiện thực hiện sản xuất vàng miếng để cân đối cung cầu và đáp ứng nhu cầu đầu tư, tích trữ của người dân.
Bước ngoặt trong quản lý thị trường vàng
Phóng viên: Gần đây Chính phủ có nhiều chỉ đạo nóng về việc bình ổn thị trường vàng nhưng giá vàng vẫn biến động rất mạnh cùng với diễn biến phức tạp của thị trường. Theo ông, đâu là nguyên nhân?
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt: Như chúng ta thấy, mỗi khi có tín hiệu từ Chính phủ hoặc từ Ngân hàng nhà nước đưa ra thông điệp sẽ can thiệp vào thị trường vàng SJC thì giá vàng trong nước giảm nhanh. Điều này cho thấy thị trường rất nhạy với những thông tin của cơ quan quản lý sẽ điều hành theo hướng thị trường hơn thay vì quản lý theo hướng hành chính.
Nhưng có một thực tế là nếu sau thông điệp, chúng ta chưa hành động mạnh mẽ thì giá vàng SJC lại trở về một mức tăng cao hơn. Hiện tại, quyết tâm biến thông điệp điều hành thành hành động của cơ quan điều hành đã ngày càng rõ nét hơn, cụ thể hơn bằng cam kết của Ngân hàng Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu lại vàng miếng SJC để tăng cung, điều tiết cung cầu.
Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực và sắp tới sẽ là một bước ngoặt trong việc quản lý thị trường vàng, khi Nhà nước xóa bỏ độc quyền vàng miếng.
Hiện giá vàng thế giới đã tăng khoảng gần 20% kể từ đầu năm, giá vàng trong nước cũng biến động mạnh và chênh lệch lớn so với giá thế giới, đặc biệt là vàng SJC, vậy thì đầu tư vàng tại thời điểm này còn mang lại lợi suất cao nữa không. Chính phủ và người điều hành chính sách tiền tệ cần cung cấp thông tin về những biến động của giá vàng trong thời gian qua để người dân nắm bắt, cân nhắc trước khi quyết định khi đầu tư vào vàng.
Trong bối cảnh nhiều biến động như hiện nay, vàng có thể là kênh trú ẩn an toàn nhưng nếu chọn vàng là kênh đầu cơ thì có nhiều rủi ro vì nhiều số liệu cho thấy vàng không phải là kênh đầu tư tốt, mang lại lợi nhuận trong thời gian vừa qua. Nhà nước cũng không khuyến khích người dân tích trữ vàng, đó không phải là kênh đầu tư trong một nền kinh tế hiện đại.
Mặc dù giá vàng tăng rất mạnh gần đây nhưng số liệu thống kê của các tổ chức nghiên cứu cho thấy vàng vẫn không phải kênh đầu tư cho mức sinh lời tốt nhất trong nhiều năm qua.
Từ khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 24, về cơ bản giá vàng trong nước bám sát giá vàng thế giới, chỉ có từ tháng 6/2020 đến nay, giá vàng thế giới có xu hướng đi lên do bất ổn địa chính trị và có sự chênh lệch cao giữa giá vàng trong nước với giá thế giới nhưng cũng chỉ diễn ra đối với vàng SJC.
Đặc biệt, đà tăng dữ dội của giá vàng thế giới diễn ra từ khoảng 3 tháng gần đây, khi vàng trở thành kênh trú ẩn an toàn và xu hướng tích trữ vàng tăng lên, đẩy giá vàng tăng lên rất cao.
Theo số liệu của hội đồng Vàng thế giới, tiêu dùng vàng bình quân đầu người ở Việt Nam năm 2022 đã sụt giảm mạnh, chỉ bằng 1/2 so với đỉnh điểm vào năm 2011, khi nhu cầu tiêu thụ vàng bình quân đầu người vào khoảng 1,2 gram.
Tuy chưa có số liệu chính thức nhưng ước tính khối lượng vàng tích trữ trong dân lên đến khoảng 400 tấn. Số liệu điều tra của Hội đồng Vàng quốc tế trong thời gian gần đây cho thấy mức độ ưa thích vàng của người dân Việt Nam thuộc diện cao trên thế giới, 72% người được hỏi trả lời sẽ tiếp tục mua vàng trong khi con số điều tra ở các nước ưa thích vàng khác như Trung Quốc, Ấn Độ là hơn 50%.
Nếu người dân không đầu tư vào các kênh khác để sản xuất kinh doanh mà tiếp tục đẩy mạnh mua vàng thì nguồn lực này sẽ nằm im trong dân, không có lợi cho nền kinh tế. Về lâu dài, Chính phủ cũng cần có giải pháp làm cho các kênh đầu tư tài sản, tài chính khác trở nên hấp dẫn hơn để người dân có các lựa chọn thay thế, giảm tập trung vào vàng. Nhưng để thay đổi thói quen tích trữ vàng, cần gia tăng niềm tin vào đồng nội tệ.
Phóng viên: Như ông nhận định, những thay đổi trong chính sách hiện nay sẽ là một bước ngoặt trong việc quản lý thị trường vàng. Vậy ông đánh giá việc quản lý thị trường vàng tại thời điểm hiện nay có nhiều thuận lợi hay nhiều khó khăn hơn so với bối cảnh Chính phủ ban hành Nghị định 24/2012/NĐ-CP cách đây 12 năm?
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thọ Đạt: Theo tôi trong thời điểm hiện nay có nhiều thuận lợi hơn vì thời điểm năm 2012, mức độ vàng hóa trong nền kinh tế rất nặng, nếu chúng ta không có các biện pháp hành chính như Nghị định 24 sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu lực của chính sách tiền tệ cũng như tác động của giá vàng, ảnh hưởng đến những biến số kinh tế vĩ mô khác đặc biệt là tỷ giá, lạm phát.
Nhưng tình hình hiện nay đã khác, nền kinh tế Việt Nam luôn duy trì được ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát dưới 4%, tỷ giá biến động trong tầm kiểm soát. Cho nên chúng ta thấy giá vàng trong thời gian qua biến động mạnh nhưng không ảnh hưởng nhiều đến tỷ giá, không gây bất ổn kinh tế vĩ mô.
Hơn nữa, vàng không phải là phương tiện thanh toán, nhu cầu mua vàng của người dân cũng giảm đi đáng kể, dù vẫn ở mức cao.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
