Bảo đảm quyền tự do kinh doanh của người dân, doanh nghiệp

Được ví như cơ chế “khoán 10” trong phát triển kinh tế Việt Nam, Luật Doanh nghiệp (DN) sau 20 năm thi hành, nay đang tiếp tục được sửa đổi để hướng đến một môi trường kinh doanh an toàn và bớt rủi ro hơn cho nhà đầu tư. Một luật DN “đủ tầm” trong bối cảnh Việt Nam đã hội nhập kinh tế sâu rộng và chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là yếu tố tiên quyết để xây dựng được đội ngũ DN, doanh nhân hùng hậu, đủ năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Người dân làm thủ tục thành lập doanh nghiệp tại bộ phận một cửa Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: THANH LÂM
Người dân làm thủ tục thành lập doanh nghiệp tại bộ phận một cửa Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: THANH LÂM

Chi phí kinh doanh đã rẻ hơn

Tại hội nghị đánh giá 20 năm thực hiện Luật DN mới đây, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) cho biết, trước khi Luật DN năm 1999 được ban hành, thủ tục thành lập một DN kéo dài trung bình từ ba đến sáu tháng. Trong “hành trình” đó cần hoàn tất rất nhiều loại giấy tờ để xin đủ 35 chữ ký và 30 con dấu khác nhau. Vấn đề này cộng với những yếu tố khác như tham nhũng, yêu cầu xác minh nguồn gốc tài sản,… đã không khuyến khích được người dân thành lập công ty hoặc DN tư nhân. Năm 1999, Luật DN ra đời trên cơ sở hợp nhất Luật Công ty và Luật DN tư nhân đã tạo ra một khung khổ pháp lý chung cho các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế thị trường cũng như tạo sân chơi bình đẳng cho các loại hình DN. Qua 20 năm, Luật DN đã có hai lần sửa đổi, thay thế vào các năm 2005 và 2014.

Theo đánh giá của CIEM, Luật DN đã thể chế hóa đầy đủ quyền tự do kinh doanh, giảm rủi ro và tăng tính chủ động, nhanh nhạy trong hoạt động kinh doanh của DN. Sự thay đổi đáng kể nhất mà luật này đem lại là chất lượng dịch vụ công, thể hiện ở thời gian tiếp nhận, xử lý hồ sơ, thủ tục đăng ký kinh doanh và thái độ cũng như tính chuyên nghiệp của cán bộ, công chức thực thi công vụ. Sau nhiều lần sửa đổi, Luật DN đã có những cải cách theo hướng tốt hơn như: Quy định cụ thể danh mục, ngành nghề cấm kinh doanh, ngành nghề có điều kiện; bỏ ghi ngành nghề kinh doanh; bỏ yêu cầu bắt buộc có con dấu DN…

Đặc biệt, lần sửa đổi gần đây nhất, trong bối cảnh thực thi Hiến pháp năm 2013, Luật DN năm 2014 đã thể hiện đúng tinh thần của Hiến pháp là cá nhân, tổ chức được phép kinh doanh bất cứ thứ gì pháp luật không cấm. Luật đưa ra những quy định mới nhằm thay đổi đột phá về quyền kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, cải cách con dấu, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư, bãi bỏ các yêu cầu về điều kiện kinh doanh tại thời điểm đăng ký thành lập DN, chuyển hoàn toàn từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Những quy định này nhằm đưa DN trở thành một công cụ kinh doanh rẻ hơn, an toàn hơn, hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư, qua đó tăng cường thu hút và huy động hơn nữa mọi nguồn lực và vốn đầu tư vào sản xuất, kinh doanh.

Luật sư Nguyễn Hưng Quang, Công ty Luật NHQuang&Cộng sự nhớ lại: Tinh thần cải cách của Luật DN đã tạo ra những thay đổi mạnh mẽ về tiếp cận thị trường, thời gian thành lập DN chỉ còn từ hai đến bốn tuần, khiến số lượng DN thành lập trong hai năm đầu thi hành luật đã gần bằng số lượng DN thành lập trong chín năm trước đó. Còn theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, nhờ những cải cách mạnh mẽ được quy định cụ thể trong Luật DN năm 2014, chỉ số khởi sự DN của Việt Nam tăng từ thứ hạng 125 năm 2014 lên 104 trong tổng số 190 nền kinh tế được xếp hạng vào năm 2019; số thủ tục phải thực hiện giảm từ 10 xuống còn chín; thời gian thực hiện thủ tục giảm từ 34 ngày xuống còn 19 ngày. Quy định về bảo vệ nhà đầu tư, cổ đông liên tục thăng hạng, từ vị trí 169 năm 2013 lên vị trí 117 năm 2014 và vị trí 89 năm 2019.

Xóa bỏ tâm lý “sợ lớn”

Đồng hành cùng quá trình soạn thảo và giám sát thực thi Luật DN suốt 20 năm qua, TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng CIEM nhận xét: Mặc dù công tác xây dựng Luật DN có những bước đột phá nhưng quá trình tuân thủ luật lại là một thách thức. Bởi mỗi luật có tới 10 nghị định, mỗi nghị định lại có từ sáu đến bảy thông tư hướng dẫn. Ngoài ra, còn có các công văn điều hành lấy ý kiến hướng dẫn thông tư, thực chất là ý chí, thẩm quyền của các bộ vì việc soạn thảo thông tư thường không tham vấn ý kiến rộng rãi như nghị định. Do đó, Luật DN đã tạo sự công bằng trong môi trường kinh doanh nhưng vẫn chưa bắt kịp kinh tế số; quyền tự do kinh doanh vẫn bị hạn chế bởi một số quy hoạch bất hợp lý, không phù hợp, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ thanh toán, dịch vụ phi tài chính.

Chi phí tuân thủ Luật DN đã giảm đáng kể nhưng vẫn còn cao và chủ yếu giảm theo từng đợt cải cách thủ tục hành chính, chưa có thể chế, định chế phù hợp. Hoạt động đầu tư kinh doanh vẫn còn đối mặt nhiều rủi ro chính sách vì không tiên lượng được. Bên cạnh đó, cơ chế hậu kiểm là một điểm chưa thành công của Luật DN bởi trong thực tế, hoạt động thanh tra, kiểm tra có thiên hướng nhằm phát hiện vi phạm để xử lý hơn là hỗ trợ, giúp đỡ DN tuân thủ pháp luật.

Phó Viện trưởng CIEM Phan Đức Hiếu, thành viên Ban soạn thảo Luật DN cho biết: Các phiên bản Luật DN trước đều tập trung cải cách điều kiện gia nhập thị trường cho nên có nhiều ý kiến cho rằng dư địa cho cải cách ở lần sửa đổi luật năm 2019 đã tới hạn. “Nhưng theo tôi, vẫn còn nhiều dư địa trong lần sửa đổi này và có thể lấy tinh thần cải cách của Luật DN để áp dụng cho các luật khác”, ông Hiếu nhấn mạnh. Đơn cử, thủ tục gia nhập thị trường hiện có tám bước với 16 ngày, sắp tới có thể giảm thêm được một ngày. Về mục tiêu nâng cao quản trị DN, giúp DN kinh doanh an toàn hơn, dự thảo luật dự kiến sửa đổi quản trị công ty TNHH theo hướng không bắt buộc phải thành lập ban kiểm soát, có thể thuê kiểm toán viên hoặc công ty kiểm toán để thực hiện chức năng kiểm soát (trừ DN có vốn nhà nước); mở rộng quyền của cổ đông, nhóm cổ đông về việc tiếp cận thông tin hoạt động của công ty…

TS Nguyễn Đình Cung đúc kết: Soạn thảo luật phải tách rời khỏi thực thi chính sách, hạn chế việc các bộ xây dựng luật, tận dụng cao nhất nguồn chất xám của các chuyên gia độc lập. Như vậy mới bảo đảm tính khách quan, minh bạch. “Có hai vấn đề lớn mà hệ thống thể chế cần chú ý, đó là DN sợ lớn và muốn lớn cũng không được. Tiếp xúc với DN, tôi nhận thấy họ vẫn chưa cảm thấy thật sự an toàn để vững tâm dốc vốn, dốc sức kinh doanh, để lớn mạnh bằng thực lực của mình. Một nút thắt khác cần tháo gỡ là sửa đổi các luật liên quan như Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, và cải cách tư pháp, ông Cung nói.

Luật DN đang được Chính phủ trình Quốc hội xin ý kiến sửa đổi tại kỳ họp thứ tám Quốc hội khóa XIV. Những nội dung lớn được đề xuất sửa đổi, bổ sung gồm: Bãi bỏ một số thủ tục không còn cần thiết như: thủ tục thông báo mẫu dấu, thủ tục báo cáo thay đổi thông tin người quản lý DN, cho phép thực hiện đăng ký DN qua mạng với bộ hồ sơ điện tử (không phải nộp thêm bộ hồ sơ giấy như hiện nay); sửa đổi quy định về DN nhà nước; đưa hộ kinh doanh vào điều chỉnh trong Luật DN bằng việc bổ sung một chương riêng.

(Nguồn: Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư)

Có thể bạn quan tâm

Vận hành nhà máy điện rác ở Gia Bình, Bắc Ninh. (Ảnh NAM PHONG)

Thúc đẩy các dự án đầu tư xanh

Trong hành trình hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050, bên cạnh các chính sách chung, những chính sách cụ thể thúc đẩy đầu tư xanh giữ vai trò then chốt. Thách thức lớn nhất hiện nay là ngoài yêu cầu về kỹ thuật, hạ tầng, cơ chế phối hợp và nhân lực, các dự án xanh luôn cần nguồn vốn rất lớn.

ESG đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp muốn duy trì tính cạnh tranh, thu hút nhà đầu tư và phát triển bền vững. (Ảnh: Đỗ Bảo)

Thực hành ESG cần sự đột phá

Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước liên tục ban hành các chủ trương, chính sách, định hướng quan trọng thúc đẩy kinh tế xanh và thực hành ESG (Môi trường-Xã hội-Quản trị); trong đó, nổi bật là Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

[Video] Tuyến Cát Linh – Hà Đông vận hành hệ thống soát vé tự động không dùng tiền mặt

[Video] Tuyến Cát Linh – Hà Đông vận hành hệ thống soát vé tự động không dùng tiền mặt

Sáng 5/12, tại ga Cát Linh, tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông chính thức vận hành hệ thống kiểm soát vé tự động. Hệ thống được lắp đặt đồng bộ tại các nhà ga, cho phép hành khách thanh toán bằng căn cước công dân gắn chip, mã QR, thẻ ngân hàng quốc tế cùng nhiều phương thức điện tử khác.

Sản xuất phân bón tại Công ty cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc.

Tái cấu trúc công nghệ sản xuất hóa chất

Giám đốc Công ty cổ phần DAP số 2 - Vinachem Vũ Việt Tiến cho biết, những tháng đầu năm, đơn vị đối diện nhiều khó khăn như giá nguyên liệu phục vụ sản xuất tăng cao, quặng tuyển apatit thiếu, chất lượng suy giảm so với thiết kế.

Người dân tỉnh Quảng Ninh nuôi trồng thủy sản trên biển.

Nâng sức cạnh tranh cho nghề nuôi trồng thủy sản biển

Việt Nam có đường bờ biển dài, nhiều đảo, vịnh, đầm, phá… tạo điều kiện thuận lợi để phát triển đa dạng các loại hình nuôi trồng thủy sản. Hiện nay, nhiều hợp tác xã, nhân dân tại các địa phương ven biển đang ứng dụng công nghệ mới vào nuôi trồng thủy sản giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và thu nhập.

Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) tiếp tục được điều chỉnh để phù hợp hơn với mức độ sống của người dân hiện nay. (Ảnh: minh họa)

Đề xuất những điểm đột phá về ngưỡng chịu thuế và biểu thuế tại Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi)

Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, Bộ Tài chính đã phối hợp với các cơ quan có liên quan hoàn thiện quy định về thuế thu nhập cá nhân, theo đó đề xuất sửa đổi về ngưỡng chịu thuế, biểu thuế suất tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi).

Đại diện lãnh đạo các đơn vị ký kết biên bản hợp tác giai đoạn 2026-2030.

Phát triển mô hình kinh tế nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn liên kết chuỗi giá trị tại Hà Tĩnh

Sáng 5/12, Hội Người cao tuổi Việt Nam phối hợp Hội Nông nghiệp tuần hoàn Việt Nam, Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh và Tập đoàn Quế Lâm tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả giai đoạn I và triển khai hợp tác giai đoạn II về phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn tại Hà Tĩnh giai đoạn 2026–2030.

Ảnh minh họa.

Bất động sản dẫn nhịp kéo thị trường, VN-Index giữ được sắc xanh dù áp lực bán lan rộng

Phiên giao dịch ngày 5/12, thị trường chứng khoán Việt Nam giao dịch trong sắc đỏ, thanh khoản toàn thị trường giảm, nhưng VN‑Index vẫn duy trì đà tăng với 1.741,32 điểm. Bất động sản là tâm điểm kéo thị trường, tuy nhiên sắc đỏ lan rộng tại các ngành khác, cho thấy áp lực điều chỉnh ở các nhóm vốn hóa lớn vẫn hiện hữu.

Bà Nghiêm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội phát biểu khai mạc. (Ảnh: ANH MINH).

Thuế doanh nghiệp trong giai đoạn mới: Gỡ nút thắt, tạo dư địa phát triển bền vững cho doanh nghiệp Hà Nội

Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với những biến động trong cải cách thuế và môi trường đầu tư, ngày 5/12/2025 Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Hỗ trợ doanh nghiệp Hà Nội phối hợp Sở Tài chính Hà Nội tổ chức tọa đàm “Thuế doanh nghiệp trong giai đoạn mới: Tìm nút thắt và thúc đẩy phát triển bền vững cho doanh nghiệp Hà Nội”.

Sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn đối ứng địa phương cho phù hợp nhất

Sẽ tiếp tục rà soát, cân đối để xác định mức vốn đối ứng địa phương cho phù hợp nhất

Sáng 5/12, sau phần thảo luận về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã có phát biểu giải trình, làm rõ các nội dung đại biểu Quốc hội nêu.

Từ ngày 4 đến 6/12/2025, Cảng hàng không quốc tế Nội Bài tổ chức chạy thử các chuyến bay giả định, có sự tham gia của 80 cán bộ, công nhân viên các bộ phận liên quan.

Diện mạo, vị thế “công nghệ xanh, thông minh” của Nhà ga T2 Nội Bài mở rộng

Dự án trọng điểm mở rộng Nhà ga hành khách T2 (Cảng hàng không quốc tế Nội Bài) được khởi công ngày 19/5/2024, tổng mức đầu tư gần 5.000 tỷ đồng, thực hiện hoàn toàn bằng nguồn vốn của chủ đầu tư Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV); trong đó, gói thầu chính thi công xây lắp có giá trị 4.600 tỷ đồng.