Bài phát biểu trước khán phòng có nhiều ghế trống

Có lẽ chưa bao giờ, người ta chứng kiến một số lượng đông đại biểu quốc tế đến thế rời khỏi phòng họp Đại hội đồng Liên hợp quốc khi một nhà lãnh đạo của một quốc gia chuẩn bị phát biểu. Theo tờ Bưu điện Washington, hơn 100 nhà ngoại giao từ hơn 50 quốc gia đã rời khỏi khán phòng. Ngay cả phái đoàn Mỹ và Anh vẫn ở lại cũng chỉ cử các nhà ngoại giao cấp thấp thay vì quan chức cấp cao.

Những lý giải của ông Netanyahu

Trong bài phát biểu của mình, ông Netanyahu tuyên bố Israel tiếp tục chiến dịch quân sự nhằm vào thành phố Gaza, bất chấp sự phản đối quốc tế rằng động thái này sẽ làm trầm trọng thêm thảm họa nhân đạo và bị Tòa án Hình sự Quốc tế lên án là tội ác chiến tranh. Ông lý giải nguyên nhân Israel tiến hành cuộc chiến trong suốt hai năm qua ở dải Gaza là xuất phát từ cuộc tấn công ngày 7/10/2023 của Hamas, giết chết 1.200 người Israel, bắt đi hơn 250 con tin. Trong thời gian qua, Israel đã phải chiến đấu trên bảy mặt trận chống lại các kẻ thù, không của chỉ riêng Israel mà của cả nước Mỹ.

Về cáo buộc diệt chủng người Palestine ở dải Gaza, Thủ tướng Netanyahu biện minh rằng Tel Aviv đã rải hàng triệu tờ rơi, gửi hàng triệu tin nhắn văn bản, thực hiện vô số cuộc gọi khuyến cáo dân thường rời khỏi thành phố Gaza trước khi quân đội Israel tiến vào. Gần 700.000 người dân ở Gaza đã nghe theo lời kêu gọi của Israel chuyển đến các vùng an toàn. Tính từ khi bắt đầu chiến tranh, Israel cũng đã gửi vào Gaza hơn 2 triệu tấn lương thực, tính trên đầu người là một tấn viện trợ cho mỗi nam, nữ và trẻ em ở Gaza.

Theo ông Netanyahu, tỷ lệ thương vong của dân thường so với chiến binh ở Gaza là dưới 2-1, thấp hơn các cuộc chiến của NATO ở Afghanistan và Iraq, đặc biệt khi xét rằng Gaza là một trong những khu vực đô thị đông dân nhất trên Trái đất. Ông Netanyahu cũng đề xuất rằng nếu Hamas đồng ý với các yêu cầu của Israel , chiến tranh có thể chấm dứt ngay lập tức. Gaza sẽ bị giải giáp quân sự, Israel giữ quyền kiểm soát an ninh cao và một cơ quan dân sự hòa bình sẽ được thành lập bởi người Gaza và những người cam kết hòa bình với Israel.

Bước chuyển lập trường của các nước phương Tây

Cũng trong bài phát biểu ấy, Thủ tướng Netanyahu dành một phần quan trọng để chỉ trích... các nước phương Tây! Ông Netanyahu nói: “Tôi rất tiếc phải nói điều này ở đây, nhiều lãnh đạo thế giới đã khuất phục. Họ khuất phục trước áp lực của truyền thông thiên lệch, các tầng lớp Hồi giáo cực đoan và các đám đông bài Do Thái... Những gì các bạn đang làm là trao phần thưởng tối hậu cho những kẻ cuồng tín không khoan nhượng đã phạm và ủng hộ vụ thảm sát ngày 7/10 (2023)”.

Không phải vô cớ mà Thủ tướng Israel lại có những lời chỉ trích gay gắt như vậy nhằm vào những quốc gia vốn là đồng minh thân cận của Mỹ. Chỉ một tuần lễ trước khi ông Netanyahu phát biểu ở Đại hội đồng Liên hợp quốc, ngày 21/9, các nước Canada, Australia, Anh đồng loạt công nhận nhà nước Palestine, coi đó như là một phần trong nỗ lực quốc tế phối hợp tạo động lực mới cho một giải pháp hai nhà nước nhằm chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài gần 2 năm qua tại Gaza.

Một ngày sau, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố Pháp chính thức công nhận Nhà nước Palestine. Tiếp đó, lãnh đạo các quốc gia châu Âu khác như Bỉ, Malta, Monaco, Luxembourg cũng tuyên bố công nhận nhà nước Palestine.

Đây có thể coi như một trong những bước biến chuyển căn bản trong lập trường của đa số các nước phương Tây đối với cuộc xung đột Israel - Palestine kéo dài trong suốt nhiều năm qua. Bởi đa phần hiểu rằng cuộc xung đột sẽ không bao giờ kết thúc nếu như quyền lợi chính đáng của người Palestine về một nhà nước độc lập không được thế giới công nhận. Bạo lực sẽ chỉ đẻ ra bạo lực. Vòng xoáy xung đột ở khu vực này sẽ không bao giờ chấm dứt nếu một dân tộc vẫn phải chịu những sự đày đọa, phải sống lưu vong ngay chính trên quê hương mình. Hiện có 157 trong số 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc đã công nhận Palestine là một quốc gia độc lập.

Một quan chức cấp cao trong chính quyền Canada tuyên bố: “Chính quyền Palestine đã từ bỏ bạo lực, công nhận Israel và cam kết với giải pháp hai nhà nước. Chúng tôi công nhận Nhà nước Palestine để trao quyền cho những lực lượng khao khát chung sống hòa bình và gạt Hamas ra bên lề”.

Thủ tướng Anh Keir Starmer thì nhấn mạnh, London buộc phải hành động nhằm giữ gìn cơ hội cho hòa bình. Quyết định này không phải là “phần thưởng” dành cho Hamas như phía Israel chỉ trích, mà ngược lại, chính lập trường ủng hộ giải pháp hai nhà nước đồng nghĩa với việc Hamas sẽ không có chỗ đứng trong tương lai.

Nhưng lập trường của Israel thì đã được Thủ tướng Netanyahu bày tỏ rất rõ ràng trong thông điệp phát biểu ở Đại hội đồng Liên hợp quốc: “Trao cho người Palestine một nhà nước cách một dặm từ Jerusalem ngay sau ngày 7/10 giống như trao cho Al-Qaeda một nhà nước cách một dặm từ Thành phố New York ngay sau ngày 11/ 9 (2001). Đây là điều điên rồ. Thật là điên rồ, và chúng tôi sẽ không làm (công nhận nhà nước Palestine)”.

Những tối hậu thư của ông D.Trump

Khi mà lập trường giữa các bên về cuộc xung đột Israel - Palestine và cuộc khủng hoảng dải Gaza vẫn cách nhau một trời một vực, mọi con mắt đều dồn về phía Mỹ, cụ thể là Tổng thống Donald Trump, người trước sau như một vẫn ủng hộ Israel gần như vô điều kiện.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên tại Nhà Trắng, tháng 12/2017, Tổng thống Trump đã ký tuyên bố chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và sẽ chuyển Đại sứ quán Mỹ về thành phố này một khi công tác chuẩn bị hoàn tất. Đây có thể xem như là sự đảo ngược so với chính sách mà Washington thực thi nhiều thập niên qua đối với tiến trình hòa bình Trung Đông, tạo nguy cơ gây bất ổn khu vực và cản trở giải pháp “hai nhà nước” giữa Israel và Palestine.

Bước vào nhiệm kỳ 2, ông Trump vẫn tiếp tục đường lối ủng hộ Tel Aviv, nhưng có những bước điều chỉnh rõ rệt. Với vai trò của một nhà trung gian hòa giải có tham vọng đoạt giải Nobel hòa bình, ông Trump có nhiều động thái gây sức ép nhằm buộc cả Israel và Hamas phải đi tới một giải pháp chấm dứt cuộc xung đột đẫm máu kể từ khi Israel tấn công tổng lực vào dải Gaza từ ngày 7/10/2023 khiến 220.000 người thương vong, trong đó có 62.600 người chết, hầu hết là dân thường, trong đó có phụ nữ và trẻ em.

Sau cuộc tấn công bằng tên lửa của Israel ngày 9/9 nhằm vào các nhà đàm phán Hamas tại Doha, Qatar, ông Trump một mặt thúc ép Thủ tướng Netanyahu gọi điện thoại trực tiếp từ Nhà Trắng để xin lỗi Qatar về vụ tấn công này, đồng thời đưa ra bản kế hoạch 20 điểm giúp chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài gần hai năm ở Gaza, định hình tương lai của vùng lãnh thổ của người Palestine này.

Ông Trump ra tối hậu thư cho Hamas phải chấp nhận kế hoạch hòa bình 20 điểm, nếu không “sẽ phải đối mặt với địa ngục”. Ngay khi Hamas chấp nhận (có điều kiện) một phần kế hoạch 20 điểm về việc chấm dứt xung đột, ông Trump cũng đã ra tối hậu thư buộc Israel phải ngay lập tức ngừng ném bom Gaza để có thể đưa con tin ra ngoài an toàn và nhanh chóng.

Trước sức ép của Mỹ và có lẽ bài phát biểu trước một khán phòng có nhiều ghế trống ở Đại hội đồng Liên hợp quốc cũng cho ông Netanyahu hiểu thế giới nhìn nhận thế nào về cuộc xung đột đẫm máu trên dải Gaza nên Tel Aviv đã chấp nhận bản kế hoạch hòa bình của ông Trump. Việc phía Hamas cũng chấp nhận kế hoạch đã là yếu tố quyết định để hai bên Israel và Hamas đạt được thỏa thuận ban đầu dựa trên khung kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Trump.

Những bước đầu tiên của việc thực hiện thỏa thuận Israel - Hamas đã diễn ra suôn sẻ với việc lực lượng phòng vệ Israel rút về đường ranh giới thỏa thuận, kiểm soát khoảng 53% diện tích lãnh thổ Gaza. Các bước nhằm thực hiện việc trao đổi tù nhân đang được xúc tiến.

Tổng thống Trump không được nhận giải Nobel hòa bình như kỳ vọng nhưng một nền hòa bình đã lấp ló trên dải Gaza đau thương. Hàng đoàn người Palestine chạy lánh nạn cuộc xung đột đang lũ lượt quay trở về quê hương, mở ra triển vọng về một nền hòa bình và an ninh bền vững cho cả Palestine và Israel.