Những tài liệu quý, hiếm
Nhà trưng bày Hoàng Sa, nơi trưng bày, giới thiệu, tuyên truyền các tư liệu lịch sử và pháp lý minh chứng về quá trình khai phá, xác lập và bảo vệ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa một cách thật sự, liên tục và hòa bình, phù hợp thực tiễn và luật pháp quốc tế.
Chiều ngày 24/3, nơi này đón nhận thêm 100 văn bản lưu hình dấu và bút tích vua phê, là những sử liệu tín thực góp phần làm sáng tỏ vai trò, vị thế của vùng biển Đà Nẵng trong lịch sử. Một lần nữa, khẳng định về chủ quyền biển đảo bất khả xâm phạm của Việt Nam, nhằm tiếp tục tuyên truyền bảo vệ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. Triển lãm “Đà Nẵng nhìn từ biển qua Di sản tư liệu thế giới - Châu bản triều Nguyễn” với 100 tư liệu, được chia thành ba phần gồm Vịnh cảng vùng biển Đà Nẵng - Vị thế giao thương quan trọng thời Nguyễn, Hoạt động bảo đảm an ninh vùng biển Đà Nẵng - Quảng Nam thời Nguyễn và Thực thi chủ quyền trên quần đảo Hoàng Sa thời Nguyễn.
Ông Đặng Thanh Tùng, Cục trưởng Văn thư và Lưu trữ nhà nước, khẳng định: Châu bản triều Nguyễn là những văn bản hành chính được hình thành trong quá trình quản lý nhà nước của vương triều Nguyễn. Hội tụ đầy đủ các tiêu chí về tính độc đáo, xác thực, duy nhất và có tầm ảnh hưởng quốc tế, Châu bản triều Nguyễn đã được UNESCO vinh danh là di sản tư liệu thế giới vào năm 2017. Châu bản triều Nguyễn có giá trị quan trọng trên nhiều phương diện và đối với Đà Nẵng, có rất nhiều Châu bản thể hiện chính sách của triều Nguyễn về đô thị này, đặc biệt đánh giá cao vai trò của Đà Nẵng về kinh tế, thương mại, quân sự và quốc phòng.
“Đà Nẵng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nước ta. Đầu thế kỷ XIX, Đà Nẵng đã là thương cảng lớn nhất miền trung, giữ vị trí chiến lược trong quân sự, quốc phòng. Vì vậy, nhà Nguyễn đặc biệt chú trọng tới việc xây dựng, củng cố hệ thống phòng thủ ở vùng ven biển và trang bị đầy đủ vũ khí, đạn dược, đồng thời thường xuyên tổ chức hoạt động tuần tiễu, thao diễn trên biển, kiểm tra tàu thuyền nước ngoài ra vào hải phận và thực hiện công tác cứu hộ, cứu nạn trên biển để quyết tâm giữ yên vùng biển, bảo vệ hải cương”, ông Tùng nhấn mạnh.
Nhìn lại lịch sử, Đà Nẵng ngày càng có vai trò quan trọng trong sự phát triển của nước ta. Giữa thế kỷ XVI, Đà Nẵng chỉ là vị trí tiền cảng trung chuyển hàng hóa nhưng sang thế kỷ XVIII đã dần trở thành thương cảng. Sau khi Vua Minh Mạng ban dụ chỉ cho thương thuyền phương Tây vào cửa Hàn buôn bán thì Đà Nẵng trở thành thương cảng lớn, cửa ngõ giao thương và ngoại giao với các nước phương Tây và khu vực.
Đà Nẵng là cửa biển “tối vi xung yếu”, giữ vị trí đặc biệt trong phát triển kinh tế và quốc phòng. Vì vậy, các vua nhà Nguyễn sớm cho xây dựng hệ thống phòng thủ ở vùng ven biển với các thành đài, đồn bảo kiên cố và trang bị vũ khí, súng pháo, đại bác để phòng bị. Cùng với việc xây dựng các công trình phòng ngự, triều Nguyễn thường xuyên tổ chức hoạt động tuần tra trên biển kết hợp thao diễn thủy quân, bảo vệ vận tải công, chống cướp biển, kiểm tra tàu nước ngoài ra vào hải phận và thực hiện công tác cứu hộ, cứu nạn trên vùng biển Hoàng Sa. Các vua nhà Nguyễn có tầm nhìn chiến lược đối với vùng biển nên đã tiếp nối truyền thống vươn khơi bám biển, vượt vạn dặm hải lý gian nan để đến xứ Hoàng Sa. Tinh thần và ý chí của tiền nhân mãi là ngọn hải đăng soi sáng hải trình cho hậu thế. Người Việt đã phát hiện, chiếm hữu, quản lý Hoàng Sa qua nhiều thế kỷ. Đà Nẵng đang được giao nhiệm vụ quản lý quần đảo Hoàng Sa cũng là sự tiếp nối của lịch sử.
 |
Học sinh Trường THCS Hoàng Sa (TP Đà Nẵng) đến với triển lãm. |
Tiếp tục đấu tranh gìn giữ chủ quyền biển đảo Việt Nam
Lần đầu tiên người dân Đà Nẵng được tận mắt nhìn những tài liệu châu bản triều Nguyễn thể hiện rõ vai trò, vị thế của Đà Nẵng trong hành trình lịch sử. Đặc biệt những tư liệu minh chứng cho giá trị trường tồn của chủ quyền biển đảo Việt Nam đã được đánh dấu bằng bút phê của vua, là bất khả xâm phạm. Nhìn nhận Đà Nẵng là nơi “hải cương trọng địa”, “địa đầu quan yếu”. Theo ghi chép trong nhiều bản đồ và thư tịch cổ thì quần đảo Hoàng Sa vốn thuộc lãnh thổ Việt Nam. Tại Sử liệu Châu bản triều Nguyễn viết: “xứ Hoàng Sa thuộc hải cương nước ta, hàng năm có lệ sai phái thuyền binh ra khảo sát để quen đường biển”. Thực tế, từ sớm các chúa Nguyễn đã quản lý và lập đội Hoàng Sa để phái đi khai thác sản vật ở quần đảo này. Kế thừa truyền thống vươn khơi bám biển của tiền nhân, Vua Gia Long tiếp tục sai mộ dân ngoại tịch lập làm đội Hoàng Sa để đi “thăm dò đường biển” và khai thác sản vật ở xứ Hoàng Sa. Sau khi nối ngôi, vua Minh Mạng đẩy mạnh hoạt động quản lý trên quần đảo này, sai phái binh dân ra khảo sát, đo vẽ bản đồ, cắm mốc đánh dấu những nơi đã tới, cứu hộ tàu thuyền gặp nạn khi qua hải phận... Những hoạt động đó trở thành định lệ và được các vua kế nhiệm thực thi để bảo vệ vùng hải cương này.
Và lần đầu tiên, hai tấm bản đồ Huyện đảo Hoàng Sa mới nhất bằng tiếng Việt và tiếng Anh của NXB Tài nguyên - Môi trường cùng Bản đồ Việt Nam, được in ấn, trưng bày tại triển lãm. Rất nhiều học sinh, sinh viên Đà Nẵng, đã đứng lặng xúc động trước những tấm bản đồ này.
Ông Võ Ngọc Đồng, Giám đốc Sở Nội vụ kiêm Chủ tịch UBND huyện đảo Hoàng Sa, TP Đà Nẵng, khẳng định: Sau bao phen “biển động”, những ứng xử của tiền nhân với biển vẫn được lưu lại trên những trang sử liệu Châu bản. Triển lãm “Đà Nẵng nhìn từ biển qua Di sản tư liệu thế giới - châu bản triều Nguyễn” góp phần tái hiện bức tranh chân thực về truyền thống vươn khơi bám biển của tiền nhân.
Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng Huỳnh Đình Quốc Thiện đánh giá: Gần 100 tư liệu tại triển lãm này là những tư liệu vô cùng giá trị, đặc biệt những tư liệu Châu bản triều Nguyễn khẳng định chủ quyền biển đảo của Việt Nam, trong đó khẳng định Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam. Triển lãm này có giá trị về mặt lịch sử, khoa học và một lần nữa có thể khẳng định về tính pháp lý, tính lịch sử về việc xác lập chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam dưới thời triều Nguyễn, đặc biệt dưới triều Vua Minh Mạng, Vua Gia Long. Các nguồn tư liệu này là những minh chứng giáo dục cho thế hệ trẻ hôm nay phải biết kế thừa, gìn giữ và bảo vệ chủ quyền đối với biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Phát huy hơn nữa tinh thần học tập, xây dựng lý tưởng để hoàn thiện bản thân, hiểu rõ và xác lập được các giá trị lịch sử của quê hương Đà Nẵng - nhìn từ biển đảo.
“Đà Nẵng nhìn từ biển qua Di sản tư liệu thế giới - Châu bản triều Nguyễn” cũng là góc nhìn trọn vẹn về vị trí then chốt của thành phố trọng điểm của miền trung và cả nước. Trên hành trình dựng xây và phát triển đến hiện tại, biển vẫn là niềm tự hào của mỗi một người dân và đảo Hoàng Sa vẫn mãi mãi trong tim mỗi người, không bao giờ thay thế được. Mỗi một tư liệu, là một minh chứng cho giá trị trường tồn của cứ liệu lịch sử, được xác lập và công nhận thuộc Di sản tư liệu thế giới - cũng đồng nghĩa với trọng trách gìn giữ, phát huy các giá trị tư liệu này cho muôn đời sau.
