Văn hóa Việt Nam lan tỏa trong môi trường đại học Nga

Một nền giáo dục gắn kết văn hóa bản địa và giao thoa văn hóa thế giới sẽ tạo nên một thế hệ trẻ vừa tự hào dân tộc, vừa thấu hiểu quốc tế.

Đây là chia sẻ của Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa, Phụ trách Bộ phận Hợp tác giáo dục và quản lý du học sinh, Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga, khi trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân thường trú tại Nga nhân Kỷ niệm 43 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982-20/11/2025).

Theo Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa, tại Liên bang Nga, mối quan hệ hữu nghị truyền thống Việt-Nga tiếp tục được vun đắp qua mô hình ngoại giao nhân dân đa tầng, sinh động và hiệu quả. Trong môi trường giáo dục, văn hóa Việt Nam được quảng bá thường xuyên tại nhiều trường đại học Nga.

Nhận thức sâu sắc về vai trò của mình, du học sinh Việt Nam tại Nga tổ chức chuỗi hoạt động “Ngày Việt Nam” tại nhiều trường đại học danh tiếng như: Đại học Quan hệ quốc tế quốc gia Moskva (MGIMO) với 10 năm liên tiếp, Đại học Hữu nghị các dân tộc Nga (RUDN), Đại học Kinh tế Nga mang tên A.E. Plekhanov, Đại học Tài chính (FA) thuộc Chính phủ Liên bang Nga, Trường đại học Ngôn ngữ quốc gia Moskva và nhiều trường đại học khác trên toàn nước Nga.

Đây không chỉ là những sự kiện đơn lẻ mà là một “Việt Nam thu nhỏ” sống động giữa lòng nước Nga. Sinh viên giới thiệu các món ăn đặc trưng như phở, nem rán, bánh mì, bánh rán..., không chỉ thỏa mãn vị giác mà còn truyền tải câu chuyện văn hóa phía sau. Cùng với đó là áo dài, các điệu múa truyền thống, nhạc cụ dân tộc và những tiết mục hiện đại thu hút bạn bè quốc tế.

Khách tham dự còn được trải nghiệm nhảy sạp, các trò chơi như ô ăn quan, ném còn, viết thư pháp hay làm tranh Đông Hồ - những hoạt động giúp cảm nhận trực tiếp nét vui tươi, gần gũi của văn hóa Việt. Triển lãm ảnh và video về danh lam thắng cảnh, di sản văn hóa Việt Nam mang đến cái nhìn toàn cảnh về một đất nước vừa cổ kính vừa năng động.

Các hoạt động này mang lại giá trị kép cho cả bạn bè quốc tế và du học sinh Việt Nam. Đối với công chúng Nga và sinh viên các nước, đây là cơ hội tìm hiểu và hình thành cảm tình với Việt Nam; nhiều người bày tỏ mong muốn được tới Việt Nam, góp phần tích cực vào xây dựng hình ảnh quốc gia. Với du học sinh Việt Nam, quá trình tổ chức giúp rèn luyện kỹ năng, thắt chặt đoàn kết và đặc biệt khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Họ không chỉ đi học đơn thuần mà trở thành những “đại sứ văn hóa” chủ động.

Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa nhấn mạnh, thực tiễn cho thấy khái niệm “hội nhập” đã bước sang giai đoạn mới, không chỉ hòa nhập một chiều bằng cách tiếp thu văn hóa sở tại, mà là hội nhập hai chiều: vừa học hỏi tinh hoa quốc tế, vừa tự tin giới thiệu và quảng bá giá trị dân tộc. Đây là cách biến môi trường giáo dục quốc tế thành một không gian đối thoại văn hóa thực sự.

Là người luôn sát cánh với các chương trình tôn vinh văn hóa và tiếng Việt tại Nga, Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa cho biết, chuỗi hoạt động do Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga phối hợp Liên hiệp các tổ chức người Việt Nam tại Liên bang Nga tổ chức thường niên suốt 5 năm qua tại nhiều địa phương đã trở thành minh chứng rõ nét cho sự lan tỏa mạnh mẽ của ngoại giao văn hóa-giáo dục.

Theo người phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga, điểm đặc sắc và thể hiện tầm nhìn chiến lược của các chương trình này nằm ở việc mở rộng đối tượng hướng đến một cách chủ đích:

Thứ nhất, đó là chinh phục trái tim và trí tuệ Nga. Chương trình không chỉ phục vụ sinh viên chuyên ngành Việt Nam học - những người đã quen thuộc với Việt Nam và tiếng Việt - mà còn hướng tới nhóm mới rộng hơn: học sinh, sinh viên phổ thông và đại học Nga nói chung. Đây là bước đi đúng đắn và đã nhận được sự ủng hộ tích cực.

Thứ hai, củng cố và phát huy cộng đồng gốc Việt. Những chương trình này trở thành cầu nối để thế hệ thứ hai, thứ ba sinh ra tại Nga tìm về cội nguồn, giữ gìn tiếng mẹ đẻ và nuôi dưỡng bản sắc Việt ngay trên đất bạn. Đây là nhiệm vụ quan trọng của ngoại giao nhân dân, góp phần gìn giữ “chất Việt” trong cộng đồng.

Thông qua các hoạt động đa dạng như thi hùng biện tiếng Việt, tìm hiểu về đất nước, biểu diễn nghệ thuật và trải nghiệm ẩm thực, chương trình tôn vinh văn hóa Việt và tiếng Việt đã khéo léo đánh thức sự tò mò và tình cảm ban đầu của công chúng Nga. Một học sinh Nga có thể học cách viết tên bằng chữ Quốc ngữ, thử đội nón lá hay nếm vị bánh cốm Việt Nam. Những trải nghiệm gần gũi ấy trở thành những “hạt giống” đầu tiên của sự hiểu biết và yêu mến, biến một đất nước xa lạ thành hình ảnh gần gũi, sống động và hấp dẫn trong tâm trí họ.

---

Nếu các “Ngày Việt Nam” do du học sinh tổ chức là những bức tranh sống động do chính người trẻ vẽ nên, thì các chương trình tôn vinh văn hóa và tiếng Việt do Đại sứ quán chủ trì lại đóng vai trò như một kiến trúc sư, thiết kế nên một khuôn khổ bài bản, có quy mô và chiều sâu, từ đó nhân rộng và hệ thống hóa các hoạt động ngoại giao nhân dân.

---

Có thể nói, nếu các “Ngày Việt Nam” do du học sinh tổ chức là những bức tranh sống động do chính người trẻ vẽ nên, thì các chương trình tôn vinh văn hóa và tiếng Việt do Đại sứ quán chủ trì lại đóng vai trò như một kiến trúc sư, thiết kế nên một khuôn khổ bài bản, có quy mô và chiều sâu, từ đó nhân rộng và hệ thống hóa các hoạt động ngoại giao nhân dân.

Cả hai hướng tiếp cận này bổ sung và hỗ trợ cho nhau, tạo thành một mạng lưới đa dạng và hiệu quả để quảng bá hình ảnh Việt Nam, biến văn hóa và giáo dục trở thành hai trụ cột vững chắc trong quan hệ hữu nghị Việt - Nga.

Một nhánh hoạt động quan trọng của ngoại giao nhân dân trong lĩnh vực văn hóa-giáo dục là việc tổ chức các chương trình giao lưu với sự tham gia của những cá nhân có tầm ảnh hưởng lớn trong xã hội - những “đại sứ văn hóa, khoa học, giáo dục” của Việt Nam. Họ là các chính trị gia, học giả, nghệ sĩ, nhà khoa học, doanh nhân và nhiều cựu du học sinh Việt Nam trưởng thành từ nền giáo dục Xô-viết và Nga.

Đóng góp của họ thể hiện không ở số lượng mà ở tầm ảnh hưởng và chiều sâu của các hoạt động hợp tác chuyên môn. Nhiều sự kiện nghệ thuật-học thuật như triển lãm tranh Việt-Nga tại Trường đại học Mỹ thuật Nga Surikov, Triển lãm tranh của cố họa sĩ, NSND Ngô Mạnh Lân tại Trường đại học Điện ảnh VGIK hay lễ khai trương Trung tâm Văn hóa Nga-Việt và triển lãm của các họa sĩ hai nước tại Đại học Sư phạm Quốc gia Herzen đã tạo nên những cuộc đối thoại trực tiếp giữa giới tinh hoa văn hóa.

Bên cạnh đó, các chương trình giao lưu còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ thông qua những buổi gặp gỡ, tọa đàm giữa các chính trị gia, nhà khoa học, bác sĩ, doanh nhân và nghệ sĩ thành đạt với sinh viên Việt Nam tại Nga. Những câu chuyện về hành trình học tập, vượt khó và cống hiến của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, của Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng hay của Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức người Việt Nam tại Liên bang Nga Đỗ Xuân Hoàng và nhiều cựu sinh viên tiêu biểu khác đã trở thành “tấm gương sống”, giúp du học sinh hôm nay nuôi dưỡng khát vọng, củng cố niềm tự hào và ý thức trách nhiệm. Đây chính là sự kết nối xuyên suốt giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, tạo nên một “dòng chảy tri thức” bền vững.

Một dấu ấn đặc biệt trong chuỗi hoạt động “truyền lửa” là bài phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Học viện Tổng thống Nga tháng 5/2025. Sự hiện diện của lãnh đạo cấp cao nhất Việt Nam tại một diễn đàn học thuật hàng đầu của Nga là vinh dự lớn, thể hiện sự coi trọng và kỳ vọng dành cho thế hệ lãnh đạo tương lai của nước bạn. Đối với du học sinh và trí thức trẻ Việt Nam, đây là nguồn cổ vũ mạnh mẽ, khích lệ họ phấn đấu không chỉ trở thành những chuyên gia giỏi mà còn là những công dân toàn cầu có khả năng đối thoại ngang tầm thế giới.

Một sự kiện nổi bật khác của ngoại giao văn hóa-giáo dục là Lễ hội Văn hóa Việt Nam “Sắc màu miền nhiệt đới”, diễn ra từ 25/7 đến 3/8/2025. Đây là chương trình văn hóa quy mô lớn nhất Việt Nam từng tổ chức tại Nga, thu hút gần một triệu lượt khách tại khu vực Quảng trường Đỏ. Lễ hội mang ý nghĩa đặc biệt trong dịp kỷ niệm 75 năm quan hệ ngoại giao Việt-Nga, đồng thời khẳng định sự phát triển của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.

Với hơn 100 hoạt động văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực, thủ công mỹ nghệ và sự tham gia của gần 200 tình nguyện viên là du học sinh Việt Nam, lễ hội đã để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng công chúng Nga. Phu nhân Tổng Bí thư Tô Lâm, bà Ngô Phương Ly nhấn mạnh văn hóa là cầu nối bền vững giữa hai dân tộc. Thành công của sự kiện được chính quyền và người dân Nga đánh giá cao, góp phần thúc đẩy du lịch, hợp tác kinh tế và củng cố vai trò của ngoại giao văn hóa trong tăng cường hiểu biết, hữu nghị giữa nhân dân hai nước.

Có thể thấy, tại Liên bang Nga, ngoại giao nhân dân trong lĩnh vực văn hóa-giáo dục giữa hai nước đã và đang được triển khai theo mô hình hiệu quả với sự phối hợp của lực lượng lưu học sinh, cộng đồng người Việt Nam và Đại sứ quán Việt Nam tai Liên bang Nga.

Để phát huy hơn nữa hiệu quả của các mô hình ngoại giao nhân dân trong lĩnh vực văn hóa-giáo dục tại Nga, theo Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa, cần có một số giải pháp trọng tâm, có tính khả thi cao sau:

Thứ nhất, thành lập và hỗ trợ các câu lạc bộ “Văn hóa Việt Nam” tại các trường đại học lớn của Nga. Đại sứ quán phối hợp với Liên hiệp các tổ chức người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội Sinh viên Việt Nam tại Nga hướng dẫn và hỗ trợ cho các hoạt động của câu lạc bộ về nội dung, hình thức cũng như hỗ trợ kinh phí cố định tượng trưng cho các câu lạc bộ tổ chức các "Ngày Việt Nam" tại trường.

Thứ hai, phát triển “Chương trình lớp học văn hóa mở” tại các trường phổ thông và đại học Nga, đưa nội dung giới thiệu Việt Nam thành một buổi học cố định trong chương trình ngoại khóa. Bên cạnh đó, cần tìm kiếm và đào tạo các “Đại sứ sinh viên”, tuyển chọn và tập cho nhóm sinh viên Việt-Nga để họ trực tiếp dẫn dắt các lớp học này.

Thứ ba, cần đưa các hoạt động về quảng bá văn hóa Việt Nam và tiếng Việt lên các nền tảng phổ biến tại Nga để truyền thông (Yandex, VK, Telegram), đăng tải các video ngắn giới thiệu Việt Nam, đất nước, con người, văn hóa, âm nhạc, ẩm thực; định kỳ tổ chức các mini-game trực tuyến (quiz) về kiến thức văn hóa Việt Nam, có giải thưởng nhỏ là voucher ẩm thực hoặc đồ lưu niệm Việt Nam để thu hút giới trẻ.

---

Việc đầu tư vào các dự án nhỏ nhưng thiết thực, có sự tham gia chủ động của các chủ thể ở cơ sở và tận dụng công nghệ số sẽ mang lại hiệu quả lan tỏa bền vững hơn, biến ngoại giao nhân dân từ những hoạt động mang tính phong trào thành một quá trình hợp tác có chiều sâu, góp phần quan trọng vào việc tăng cường sự hiểu biết và tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Liên bang Nga.

Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa

---

Thứ tư, kết nối và khai thác hiệu quả Mạng lưới cựu du học sinh thông qua việc tổ chức các chương trình nói chuyện, gặp mặt với cựu sinh viên thành đạt (ở các lĩnh vực khoa học, nghệ thuật, kinh doanh), qua đó truyền cảm hứng và để hướng dẫn, tư vấn học tập và nghề nghiệp cho du học sinh.

Thứ năm, tăng cường hợp tác với các đối tác Nga ở cấp cơ sở, phối hợp tổ chức các sự kiện chung như các hội nghị, hội thảo, triển lãm và các chương trình giao lưu văn hóa.

Các giải pháp nêu trên tập trung vào tính cụ thể, dễ đo lường và có tính kế thừa. Tiến sĩ Mai Nguyễn Tuyết Hoa cho rằng, việc đầu tư vào các dự án nhỏ nhưng thiết thực, có sự tham gia chủ động của các chủ thể ở cơ sở và tận dụng công nghệ số sẽ mang lại hiệu quả lan tỏa bền vững hơn, biến ngoại giao nhân dân từ những hoạt động mang tính phong trào thành một quá trình hợp tác có chiều sâu, góp phần quan trọng vào việc tăng cường sự hiểu biết và tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Liên bang Nga.