85 năm qua, tinh thần Khởi nghĩa Nam Kỳ không chỉ là di sản lịch sử mà còn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt tiếp thêm sức mạnh cho mỗi bước đi của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Vĩnh Long hôm nay và mai sau.
Khí thế hào hùng
Phong trào dân chủ 1936-1939, bị thực dân Pháp khủng bố, đàn áp đẫm máu. Hàng nghìn cán bộ, đảng viên bị bắt, bị tù đày ở Côn Đảo, Tà Lài, Bà Rá,…Tuy vậy, ý chí cách mạng của nhân dân Nam Kỳ không hề bị dập tắt, ngược lại càng nung nấu, thôi thúc họ đứng lên đòi độc lập, tự do.
Tháng 7/1940, Xứ ủy Nam Kỳ triệu tập Hội nghị tại làng Tân Hưng, quận Châu Thành, tỉnh Mỹ Tho, nhất trí chủ trương khởi nghĩa giành chính quyền và đề cử người ra Trung ương báo cáo, xin kế hoạch phối hợp hành động.
Tại Vĩnh Long, theo lệnh của Xứ ủy Nam Kỳ, đúng 12 giờ đêm ngày 22/11/1940, cuộc khởi nghĩa đồng loạt nổ ra trên phạm vi các quận Vũng Liêm, Châu Thành, Tam Bình, đã làm rung chuyển bộ máy cai trị của thực dân Pháp.
Tại quận Châu Thành, quân khởi nghĩa tiến đánh quận lỵ, phá cầu Ông Me, cầu Long Hồ, cưa cây làm chướng ngại vật ngăn địch đưa lính từ tỉnh xuống ứng cứu. Tiếp đến, đêm 23/11/1940, quân khởi nghĩa tiếp tục đánh chiếm nhà việc Chánh Hội, thiêu hủy toàn bộ sổ sách, súng lửa và phá hủy 2 cầu sắt.
Ở quận Tam Bình, quân dân ta đánh vào quận lỵ, chiếm trại lính, chiếm được các đồn Trà Luộc, Cái Ngang, chiếm trụ sở làng Mỹ Thạnh Trung, phá hủy 3 cầu Cái Sơn, Bằng Tăng, Ba Kè, thu nhiều súng và làm chủ tình hình suốt 17 giờ.
Cùng giờ, tại quận Vũng Liêm, nay là xã Trung Thành, quân khởi nghĩa đánh chiếm dinh quận, trại lính, thu nhiều súng, làm chủ quận lỵ 8 giờ và cờ đỏ sao vàng đã tung bay phất phới trên nóc tòa nhà dinh quận.
Tại đình Bình Phụng, xã Trung Hiệp, đồng chí Phan Văn Hòa (cố Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt) huy động lực lượng khởi nghĩa với trang bị vũ khí thô sơ, vượt sông đánh chiếm đồn Nước Xoáy, thu nhiều súng, vô hiệu hóa 2 chiếc phà, ngăn địch từ tỉnh xuống ứng cứu.
Đồng thời, quân khởi nghĩa cũng đã đánh chiếm đồn Trung Ngãi, ngăn địch từ Trà Vinh lên tiếp ứng. Đội quân khởi nghĩa các làng Hiếu Thành, Quới Thiện, Ngã Tư Nhà Đài cũng đã giải tán được bộ máy tề ngụy, làm chủ xóm, ấp.
Cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ diễn ra trong hoàn cảnh đầy khó khăn, dù không giành được thắng lợi hoàn toàn nhưng cũng đã khẳng định khí phách quật cường, ý chí bất khuất và khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng của nhân dân Nam Bộ.
Với ý nghĩa đó, ngày 13/3/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 163/SL tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Nhất cho đội quân khởi nghĩa Nam Bộ năm 1940. Đó là vinh dự to lớn, ghi nhận công lao và sự hy sinh của quân và dân tỉnh Vĩnh Long nói riêng và Nam Bộ nói chung.
Giáo dục lý tưởng cách mạng thế hệ trẻ
Theo Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long Trần Văn Lâu, Khởi nghĩa Nam Kỳ là một sự kiện lịch sử tiêu biểu, thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của nhân dân Nam Bộ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Đây là cuộc khởi nghĩa vũ trang đầu tiên ở Nam Kỳ, chỉ với vũ khí thô sơ nhưng đã tỏ rõ tinh thần chiến đấu ngoan cường, anh dũng, khơi dậy niềm tin cách mạng cho quần chúng và để lại những bài học quý giá về công tác vận động nhân dân, đào tạo và rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên trung thành với lý tưởng của Đảng, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì lợi ích nhân dân.
Thực hiện công tác đền ơn đáp nghĩa đối với người có công với cách mạng, Đoàn công tác của Ban Nội chính Trung ương đến thăm hỏi, tặng quà, trao nhà tình nghĩa 2 hộ gia đình chính sách ấp Phong Thới, xã Trung Thành, mỗi căn nhà trị giá 70 triệu đồng. Trao bảng biểu trưng kinh phí xây dựng 12 căn nhà tình nghĩa, trị giá 60 triệu đồng/căn. Đây là hoạt động thiết thực kỷ niệm 85 năm Ngày Khởi nghĩa Nam Kỳ.
Mới đây, tại xã Trung Thành, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Vĩnh Long, phối hợp cùng các sở, ngành tỉnh tổ chức buổi sinh hoạt chuyên đề 85 năm Ngày Khởi nghĩa Nam Kỳ (23/11/1940-23/11/2025) đã thu hút hàng trăm đoàn viên, thanh niên, sinh viên, học sinh tham gia.
Trong buổi sinh hoạt, các đoàn viên, thanh niên, sinh viên, học sinh được xem phim tài liệu với nội dung khái quát về diễn biến, ý nghĩa của cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ. Tham gia hoạt động giao lưu sân khấu hóa với chủ đề “Sáng mãi tinh thần Nam Kỳ khởi nghĩa”, …
Các tiết mục sân khấu đã khắc họa hình tượng các chiến sĩ cách mạng gan dạ, dũng cảm vì nước, vì dân, ca ngợi tinh thần đấu tranh kiên cường, quật khởi của quân dân tỉnh Vĩnh Long trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do. Qua đó, giúp cho thế hệ trẻ trong tỉnh hiểu rõ những giá trị lịch sử và truyền thống đấu tranh bất khuất, kiên cường của dân tộc Việt Nam; tri ân sự hy sinh và những đóng góp to lớn của các thế hệ cha ông vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng quê hương, đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong buổi sinh hoạt chuyên đề, đồng chí Châu Chí Công, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Vĩnh Long nhấn mạnh, Khởi nghĩa Nam Kỳ là ngọn lửa cách mạng bừng sáng, soi đường cho dân tộc đi tới độc lập, tự do. Vì vậy, thế hệ trẻ Vĩnh Long hôm nay phải luôn gìn giữ, phát huy truyền thống yêu nước, trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Đảng ta. Thế hệ trẻ hôm nay cần biết trân trọng lịch sử, sống có trách nhiệm với Tổ quốc, góp sức hiện thực hóa các mục tiêu đưa tỉnh Vĩnh Long phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới.
