1 Sơn La trở thành địa phương có diện tích thâm canh cà-phê Arabica hay còn gọi là cà-phê chè lớn nhất cả nước, tập trung tại các xã Mai Sơn, Thuận Châu, Sốp Cộp… Cà-phê Arabica của Sơn La được các chuyên gia hàng đầu thế giới đánh giá có mùi thơm như hoa quả, vị chua thanh xen lẫn vị đắng nhẹ, không thua kém chất lượng cà-phê Arabica của Brazil. Cà-phê Sơn La đã được các tổ chức, các hiệp hội cà-phê và các bạn hàng châu Âu đánh giá cao. Năm 2025, Hợp tác xã Cà-phê Bích Thao Sơn La đã đạt thành tích lọt tốp 10 Cuộc thi Golden Coffee Awards (IGCA) Việt Nam 2025 với sản phẩm cà-phê đen lên men sâu.
Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc Hợp tác xã Cà-phê Bích Thao (phường Chiềng Cơi) chia sẻ, chất lượng cà-phê của hợp tác xã gắn liền với các tiêu chuẩn quốc tế, trồng và chế biến theo hướng bền vững, áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường. Trước hết, đó là việc sử dụng giống cà-phê kháng bệnh. Hiện nay, vùng nguyên liệu của cà-phê Bích Thao Sơn La đã được chứng nhận UTZ, đây là bộ tiêu chuẩn quốc tế dùng để truy xuất nguồn gốc cà phê rang xay. Vùng trồng cà-phê của hợp tác xã giữ bảo tồn đa dạng sinh học bằng cách duy trì các cây che bóng trong vườn cà-phê, giữ gìn hệ sinh thái tự nhiên chung quanh để cà-phê phát triển mạnh khỏe và hạn chế sâu bệnh. Các phụ phẩm như bã cà-phê được tái sử dụng để làm phân bón, hoặc ủ làm phân vi sinh, góp phần giảm lượng chất thải rắn và tạo ra sản phẩm hữu ích. Trong quá trình chế biến, hợp tác xã sử dụng các nguồn năng lượng sạch như năng lượng mặt trời để sấy cà phê.
Anh Nguyễn Sơn Tùng, cán bộ kỹ thuật của hợp tác xã cho biết: Quy trình sản xuất cà-phê được áp dụng rất nghiêm ngặt theo lối canh tác hữu cơ, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học, thay vào đó là sử dụng phân bón hữu cơ, phân bón sinh học. Phân bón chỉ được rải sau mưa, khi đất đủ ẩm, và phải rải đều quanh tán cây. Đặc biệt, cà-phê Bích Thao được chế biến theo công nghệ mới, được chuyển giao từ các chuyên gia đến từ Mỹ, Đức, còn gọi là chế biến xanh. Cà-phê sau khi ủ lên men đạt đến độ PH nhất định sẽ được phơi trong nhà giàn bảo đảm giữ nguyên phẩm chất nội tại của hạt cà-phê, cho ra hạt cà- phê có mầu sắc và chất lượng đồng nhất. Công đoạn tách vỏ không sử dụng nước như phương pháp truyền thống giúp giảm thiểu tác động tới môi trường và tiết kiệm nguồn nước.
Nhờ đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật nâng cao chất lượng cà-phê và khắc phục ô nhiễm môi trường, Hợp tác xã
Cà-phê Bích Thao đã chuyển sang trồng cây cà-phê đặc sản, đẩy mạnh đầu tư công nghệ sơ chế và chế biến. Hiện nay, sản phẩm đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Đức, Mỹ, Nhật Bản…
2 Không chỉ cà-phê, chọn lối đi “xanh” cho quả thanh long cũng giúp nhiều nông dân Sơn La đổi đời. Kể từ cuối năm 2024, nhãn hiệu chứng nhận “Thanh long Sơn La” đã được bảo hộ mang lại một công cụ mạnh mẽ giúp người trồng loại cây ăn quả này xây dựng thương hiệu riêng biệt và nổi bật hơn trên thị trường.
Tại Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Ngọc Hoàng, xã Tà Hộc, ông Nguyễn Quang Vinh, Giám đốc hợp tác xã cho biết, đơn vị đang liên kết với gần 200 hộ dân trồng thanh long ruột đỏ, trong đó có 70 ha đủ tiêu chuẩn xuất khẩu. “Từ đầu năm đến nay, chúng tôi đã xuất khẩu hơn 150 tấn thanh long sang các thị trường nước ngoài. Toàn bộ 70 ha thanh long trồng theo phương pháp hữu cơ, thực hiện theo đúng quy trình VietGap được cấp mã số vùng trồng nên thuận lợi trong truy xuất nguồn gốc và nâng cao giá trị sản phẩm. Đồng thời đã tiến hành lắp theo dõi qua hệ thống định vị toàn cầu nhằm góp phần thực hiện theo đúng tiêu chuẩn và quy định của các thị trường khó tính”. Tại Sơn La, chỉ riêng quả thanh long đã cho thu nhập từ 20-25 tấn/ha với giá bình quân 25.000 đồng/kg; tổng thu nhập một năm từ thanh long đạt từ 550-600 triệu đồng/ha; mức thu nhập trên cao gấp 10 lần so với trồng ngô thương phẩm.
Sơn La hiện có trên 300 ha trồng thanh long ruột đỏ, tập trung tại các xã Mai Sơn, Bình Thuận, Tà Hộc, Chiềng Mung, Thuận Châu, Sốp Cộp, Yên Châu và phường Chiềng An. Trong đó, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và hữu cơ đạt hơn 240 ha. Năm 2025, sản lượng toàn tỉnh ước đạt khoảng 5.000 tấn quả.
Việc phát triển sản xuất theo tiêu chuẩn “xanh” không chỉ nâng cao chất lượng nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu mà còn khẳng định hướng đi đúng đắn của tỉnh Sơn La trong chiến lược phát triển kinh tế nông nghiệp gắn với bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu.
