Phát huy mạnh mẽ cội nguồn sức mạnh chiến lược của ASEAN để hiện thực hóa mục tiêu bao trùm và bền vững

Trước khi đi vào thảo luận, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nghe các tham luận của các khách mời của Chủ tịch, bao gồm Thủ tướng Canada Mark Carney, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva.

Trong các phát biểu, Thủ tướng Canada, Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Tổng Giám đốc IMF đều chia sẻ những thách thức thế giới đang đối mặt, đồng thời đánh giá cao vai trò, vị thế và kết quả đạt được của ASEAN thời gian qua, coi ASEAN là một trong những hình mẫu của hợp tác đa phương, đồng thời đề xuất nhiều ưu tiên, biện pháp nhằm tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác.

Tổng Giám đốc IMF cho rằng, nếu ASEAN tiếp tục cách tiếp cận như hiện nay, trong đó ưu tiên cải cách thể chế, hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân, tăng cường thương mại nội khối và với đối tác, đặc biệt là dỡ bỏ hoàn toàn thuế quan, có thể giúp GDP khu vực tăng thêm 4,3% và tạo ra 4 triệu việc làm mới.

Các nhà lãnh đạo ASEAN cùng chia sẻ đánh giá cao những kết quả quan trọng, nhiều mặt đạt được trong năm Chủ tịch của Malaysia, hướng tới mục tiêu xây dựng Cộng đồng bền vững và bao trùm, thúc đẩy tự do thương mại, lưu chuyển vốn và nhân lực, đồng thời không ngừng mở rộng và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ với đối tác, trong đó có việc ký Nghị định thư nâng cấp Hiệp định khu vực thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc 3.0 và thúc đẩy Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).

Đồng thời, các nhà lãnh đạo cũng chia sẻ về những khó khăn, thách thức và nguy cơ phi truyền thống mà các nước đang phải xử lý như biến đổi khí hậu, thiên tai, bệnh dịch, tội phạm xuyên quốc gia, cùng các bất cập xã hội như tình trạng nghèo đói, bất bình đẳng, khoảng cách giàu nghèo gia tăng…

Theo đó, các nhà lãnh đạo nhấn mạnh tầm quan trọng và quyết tâm thực hiện hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 và các kế hoạch chiến lược đã thông qua, hướng tới xây dựng một Cộng đồng ASEAN đoàn kết, tự cường, năng động với người dân ở vị trí trung tâm; đồng thời tiếp tục dành ưu tiên cho hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển, đẩy mạnh phát triển bao trùm và bền vững, tăng tốc chuyển đổi số và xử lý những thách thức liên quan tới biến đổi khí hậu, qua đó nâng cao sức chống chịu tập thể cho khu vực.

Các nhà lãnh đạo cũng nhấn mạnh ASEAN cần duy trì đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm và dẫn dắt nhằm tiếp tục đóng góp cho hoà bình, ổn định ở khu vực. Đồng thời, ASEAN cần tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa các quan hệ đối tác hiện có, đồng thời tích cực xem xét, mở rộng quan hệ với các đối tác mới.

Trên trường quốc tế, ASEAN cần tiếp tục đề cao chủ nghĩa đa phương, khẳng định vai trò của cơ chế khu vực trong thúc đẩy đối thoại, hợp tác, xây dựng lòng tin, đồng thời phát huy vai trò, tiếng nói và đóng góp chung của ASEAN trong xử lý những vấn đề toàn cầu. Các nhà lãnh đạo cũng khẳng định tiếp tục ủng hộ và hỗ trợ Timor-Leste hoàn thành các nghĩa vụ, tiêu chí thành viên, hội nhập đầy đủ và hiệu quả vào hợp tác khu vực.

Về các vấn đề quốc tế và khu vực, các nước hoan nghênh hai nước Campuchia và Thái Lan ký thảo thuận hòa bình, khẳng định sẽ tích cực tham gia và hỗ trợ triển khai hiệu quả các thoả thuận. Các nước đánh giá cao vai trò và nỗ lực của nước Chủ tịch Malaysia trong thúc đẩy thực thi Đồng thuận 5 điểm của ASEAN về Myanmar; nhất trí Đồng thuận tiếp tục là định hướng chính cho các nỗ lực can dự của ASEAN thời gian tới, trong đó ưu tiên ngừng bắn và các hành động bạo lực, nối lại đối thoại và triển khai viện trợ nhân đạo đến người dân.

Về Biển Đông, trong bối cảnh tình hình tiếp tục có những diễn biến, sự cố phức tạp, các nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì đoàn kết, thống nhất, lập trường chung của ASEAN trong vấn đề Biển Đông, khẳng định nỗ lực thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu lực, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS 1982).

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chúc mừng Thủ tướng Anwar Ibrahim và Malaysia về những thành tựu quan trọng đã đạt được trong năm Chủ tịch ASEAN 2025, năm mở đầu cho chặng đường hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Nhiệt liệt chúc mừng Timor-Leste đã chính thức trở thành thành viên thứ 11 của đại gia đình ASEAN, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tin tưởng việc này sẽ khơi dậy niềm tin mới, khí thế mới và tạo động lực mới cho tiến trình phát triển của Hiệp hội; khẳng định Việt Nam sẽ chia sẻ kinh nghiệm cùng Timor-Leste trong việc kết nối, hội nhập sâu rộng vào tiến trình hợp tác khu vực, trong đó có hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển.

Nhấn mạnh “bao trùm và bền vững” là lựa chọn và yêu cầu chiến lược của ASEAN trong một thế giới nhiều biến động và bất định, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị ASEAN cần phát huy mạnh mẽ ba cội nguồn sức mạnh chiến lược để hiện thực hóa mục tiêu này.

Theo đó, thứ nhất, ASEAN cần củng cố sức mạnh đoàn kết và thống nhất, qua đó nâng cao sức mạnh tổng hợp và triển khai đồng bộ, hiệu quả các chiến lược, kế hoạch hành động của ASEAN.

Thứ hai, ASEAN cần phát huy sức sống năng động, tự chủ, tự cường, củng cố liên kết nội khối trên cơ sở triển khai chủ động, khẩn trương các kế hoạch hợp tác kết hợp thường xuyên rà soát, điều chỉnh để bảo đảm các cơ chế vận hành thông suốt; nâng cao tỷ trọng thương mại, đầu tư nội khối đi đôi với mở rộng các khuôn khổ hợp tác khu vực, liên khu vực.

ASEAN cũng cần kết nối các chuỗi cung ứng, các mô hình kinh tế mới về xanh, số, tuần hoàn, sáng tạo, đoàn kết đẩy lùi ma tuý, tội phạm mạng; đồng thời kết nối chặt chẽ hơn nữa các không gian phát triển từ tiểu vùng đến liên vùng để kiến tạo mạng lưới kinh tế mở, năng động và bao trùm, trong đó phát huy hiệu quả vai trò hợp tác Campuchia-Lào-Myanmar-Việt Nam mà Việt Nam sẽ là Chủ tịch Hội nghị Cấp cao vào 2026.

Thứ ba, ASEAN cần nỗ lực kiến tạo sức bật đổi mới và sáng tạo, thông qua việc khẩn trương hoàn tất các khuôn khổ hợp tác mới như Hiệp định khung Kinh tế số ASEAN và Kế hoạch Tổng thể Số ASEAN, đẩy mạnh hợp tác về phát triển hạ tầng dữ liệu và quản trị dữ liệu xuyên biên giới, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, nghiên cứu lập Mạng lưới các trung tâm đổi mới sáng tạo ASEAN.

Nhân dịp này, Thủ tướng Chính phủ thông báo Việt Nam sẽ tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN lần thứ ba năm 2026 nhằm ươm mầm và nuôi dưỡng những hạt giống ý tưởng cho tương lai bao trùm và bền vững của khu vực.

Trong bối cảnh thế giới và khu vực tiếp tục có nhiều biến động phức tạp, khó lường, Thủ tướng Chính phủ đề nghị ASEAN không ngừng nỗ lực góp phần duy trì môi trường hoà bình, an ninh, ổn định và phát triển, coi đây là ưu tiên hàng đầu.

Theo đó, ASEAN cần nỗ lực hơn nữa để giữ vững đoàn kết, thống nhất và kiên trì lập trường nguyên tắc, nhất quán trong vấn đề Biển Đông, đề cao tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982; thúc đẩy các bên liên quan sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử (COC) hiệu lực, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982.

Thủ tướng Chính phủ cũng nhấn mạnh ASEAN cần tiếp tục đề cao văn hoá đối thoại và hợp tác, giải quyết tranh chấp, bất đồng bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở các nguyên tắc của Hiến chương ASEAN, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) và luật pháp quốc tế; theo đó hoan nghênh việc Campuchia và Thái Lan kiên trì đối thoại trên cơ sở quan hệ láng giềng hữu nghị và tinh thần cộng đồng ASEAN, cam kết phối hợp tích cực với các thành viên, hỗ trợ hai nước thực thi đầy đủ các thoả thuận đã đạt được.

Về tình hình Myanmar, nhấn mạnh đây là phép thử cho uy tín, khả năng gắn kết và năng lực xử lý khủng hoảng của ASEAN, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị ASEAN can dự tích cực hơn nữa với các bên liên quan để thúc đẩy thực hiện ngừng bắn, đối thoại và hoà giải, qua đó tạo nền tảng thuận lợi cho tổng tuyển cử trật tự, dân chủ, công bằng, minh bạch và bao trùm.

Thủ tướng Chính phủ bày tỏ tin tưởng vào kinh nghiệm và năng lực của Philippines, Chủ tịch ASEAN 2026, và khẳng định Việt Nam sẽ hợp tác và hỗ trợ Philippines hoàn thành các ưu tiên của năm Chủ tịch ASEAN 2026, và kỳ vọng dưới sự lãnh đạo của Philippines và Tổng thống Ferdinand Marcos, Jr., ASEAN sẽ đổi mới hơn, sáng tạo hơn để thu về nhiều thành công trong xây dựng Cộng đồng, củng cố đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN, đem lại nhiều lợi ích tích cực cho người dân, doanh nghiệp và địa phương.