PGS, TS Phan Trọng Thưởng.
PGS, TS Phan Trọng Thưởng.

PGS, TS Phan Trọng Thưởng:

Nhân 100 năm Ngày sinh Văn Cao, nghĩ về số phận của các tác phẩm đỉnh cao

Dù tự nhận mình là “người ngoại đạo”, song với bề dày nghiên cứu văn học, nghệ thuật, PGS, TS Phan Trọng Thưởng đã chia sẻ một cách đánh giá về sự nghiệp và di sản của Văn Cao dưới ánh sáng của Đổi mới trong bài viết “Nhân 100 năm Ngày sinh Văn Cao, nghĩ về số phận của các tác phẩm đỉnh cao”.

Thiết nghĩ, đánh giá về Văn Cao, cả nói và viết đều đã khá nhiều rồi. Ở đây, tôi chỉ xin góp đôi điều với tư cách của người ngoại đạo.

Văn Cao là nghệ sĩ đa tài, thể hiện trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật (nhạc, hoạ, thơ). Sự nghiệp của ông trải dài gần suốt thế kỷ 20 và gắn bó chặt chẽ với lịch sử gồm nhiều thời kỳ, nhiều giai đoạn của đất nước. Cũng vì vậy mà cuộc đời và sự nghiệp của Văn Cao trải qua nhiều khúc quanh, nhiều bước ngoặt, nhiều bước thăng trầm của lịch sử dân tộc cũng như lịch sử nghệ thuật hiện đại. Có thể tạm chia 3 giai đoạn: Giai đoạn tiền chiến (trước 1945); Giai đoạn từ 1945 đến 1975; Giai đoạn từ 1986 đến nay.

Thời kỳ nào, nhân cách nghệ sĩ và tài năng của Văn Cao cũng được ghi nhận.

PGS, TS Phan Trọng Thưởng

Thời kỳ nào, nhân cách nghệ sĩ và tài năng của Văn Cao cũng được ghi nhận. Nhưng việc tiếp nhận Văn Cao (liên quan nhiều tới công chúng và giới phê bình) từ năm 1986 trở đi, dưới ánh sáng của Đổi mới, mới được nhận thức, đánh giá lại và tiếp nhận lại theo tinh thần công bằng, khách quan hơn.

Sự nghiệp Văn Cao thể hiện trên nhiều lĩnh vực nhưng thành công ở mỗi lĩnh vực không hoàn toàn giống nhau. Tiêu biểu nhất có lẽ là âm nhạc! Đây là lĩnh vực Văn Cao gửi gắm, ký thác tài năng, tâm huyết và hồn cốt nghệ sĩ.

Cho đến nay, tựu trung lại có hai loại ý kiến nhận xét, đánh giá về sự nghiệp Văn Cao:

Thứ nhất: cho rằng Văn Cao như chúng ta đánh giá, tôn vinh hiện nay, một phần là nhờ Đổi mới. Chính Đổi mới đã tạo cho chúng ta các tiền đề để khẳng định, đánh giá lại, làm sống lại Văn Cao vốn đã được khẳng định từ thời kỳ tiền chiến.

Ý kiến này đúng một nửa. Vì Đổi mới dù rất vĩ đại cũng không thể phù phép biến không thành , biến dở thành hay được!

Thứ hai: cho rằng không cần Đổi mới thì Văn Cao vẫn là Văn Cao như những gì mà ông có, vẫn là nghệ sĩ tài hoa và tác phẩm của ông mặc nhiên đã có sức sống rồi.

Ý kiến này có phần cực đoan nhưng đúng hoàn toàn. Vì tác phẩm nghệ thuật chân chính, nhất là tác phẩm nghệ thuật đỉnh cao, thì nó luôn luôn có sức sống vượt thời gian, bất chấp thách thức thời đại để đến với giá trị tự thân, giá trị tuyệt đối khách quan. Và quan trọng hơn là nó luôn tự tìm được con đường để đến với công chúng của mình.

Tác phẩm nghệ thuật chân chính, nhất là tác phẩm nghệ thuật đỉnh cao, luôn tự tìm được con đường để đến với công chúng của mình.

PGS, TS Phan Trọng Thưởng

Từ trường hợp Văn Cao có thể mang lại nhiều bài học về tài năng, về nhân cách nghệ sĩ, về con đường chiếm lĩnh các đỉnh cao, về lộ trình chinh phục công chúng, về quá trình nhận thức, đánh giá và tiếp nhận các giá trị nghệ thuật,… Trên đây là một vài ý kiến góp vào Tọa đàm. Có thể còn những ý kiến khác.

Mong được trao đổi.

Hà Nội, tháng 11 năm 2023

Có thể bạn quan tâm

Một chương trình biểu diễn nghệ thuật quy mô tại Sa Pa. (Ảnh LỮ MAI)

Điểm đến vùng cao và nghệ thuật thực cảnh

Sa Pa (Lào Cai) vừa biểu diễn thành công hai chương trình nghệ thuật thực cảnh quy mô lớn với sự tham gia của đông đảo nhân dân các dân tộc cùng diễn viên chuyên nghiệp, bồi đắp thêm hệ sinh thái du lịch văn hóa cộng đồng ở vùng cao.

Các bạn trẻ hào hứng xem phim "Tổ quốc trong tim: The concert film"

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần yêu nước trong các thế hệ

Tổ quốc trong tim: The Concert Film" đã chính thức phát hành rộng rãi, tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với công chúng. Tác phẩm điện ảnh âm nhạc này chinh phục khán giả không chỉ bằng chất lượng nghệ thuật, mà còn bằng khả năng truyền tải cảm xúc thiêng liêng về Tổ quốc, khơi dậy sâu sắc niềm tự hào và tình yêu đất nước.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Bìa tác phẩm "Huyền thoại thổ thần".

"Huyền thoại thổ thần" - dấu ấn mới của văn học fantasy Việt Nam

Công ty Cổ phần Sách điện tử Waka phối hợp Appota vừa giới thiệu tới bạn đọc tiểu thuyết "Huyền thoại thổ thần" của tác giả Nguyễn Thái Duy. Đây là một trong những dự án fantasy hiếm hoi của văn học Việt được xây dựng như một "vũ trụ" độc lập, kết hợp thần thoại, thổ dân và công nghệ ở quy mô lớn.

Tọa đàm góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa, củng cố quan hệ hợp tác Việt-Pháp, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của điện ảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.

Thúc đẩy hợp tác và đầu tư điện ảnh Việt Nam-Pháp

Tại tọa đàm “Điện ảnh Việt Nam và Pháp: Tiềm năng và cơ hội hợp tác” ở Paris ngày 4/12, các nhà quản lý điện ảnh cũng như nhà sản xuất và nghệ sĩ hai nước đã trao đổi về chiến lược phát triển và hội nhập quốc tế của điện ảnh Việt Nam trong bối cảnh mới và triển vọng hợp tác để phục vụ công chúng, đi tranh giải quốc tế.

Các đại biểu tham quan triển lãm.

Kỷ niệm 65 năm ngoại giao Việt Nam-Cuba: Khai mạc triển lãm “Nghĩa tình thủy chung”

Triển lãm “Nghĩa tình thủy chung” kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Cuba là sự kiện ý nghĩa, là lời tri ân sâu sắc dành cho mối quan hệ lịch sử giữa hai dân tộc, mối quan hệ đã được hun đúc qua nhiều thế hệ và luôn được gìn giữ như một báu vật vô giá, trở thành tấm gương sáng cho tình đoàn kết quốc tế.

Cảnh trong phim "Nhà hai chủ". (Ảnh: Galaxy Studio)

Phim “Nhà hai chủ” dự kiến ra rạp ngày 26/12

“Nhà hai chủ” là bộ phim do bộ đôi đạo diễn Trần Duy Linh và Phạm Trung Hiếu thực hiện, dựa trên quan niệm dân gian về xây nhà, đã chính thức ra mắt trailer và dự kiến ra rạp vào ngày 26/12 tới.

Tượng voi đá được phụng thờ trong Đền A Sào.

Theo dấu voi chiến về “Đệ nhị sinh từ A Sào”

Lưu giữ dấu tích về thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn, khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia Đình, Đền, Bến Tượng A Sào còn gắn với câu chuyện cảm động về chú voi chiến trung nghĩa và câu ca truyền tụng “Đệ nhất sinh từ Kiếp Bạc-Đệ nhị sinh từ A Sào”.

Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội phát động Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2024. (Ảnh: QUỲNH NGUYỄN)

Thủ đô Hà Nội được UNESCO công nhận là thành viên “Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu”

Sau quá trình xét duyệt hồ sơ với nhiều tiêu chí rất cao, ngày 4/12, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức công bố 72 thành phố của 46 quốc gia được công nhận là thành viên Mạng lưới các Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO, trong đó có Thủ đô Hà Nội của Việt Nam.

Rie Qudan ký tặng sách cho độc giả Hà Nội.

Tác giả Nhật Bản Rie Qudan: AI và hành trình sáng tác văn học

Rie Qudan là một trong những tác giả trẻ của Nhật Bản sử dụng AI trong công việc sáng tác của mình. Với cô, AI có nhiều tác dụng hữu ích trong nhiều công đoạn của người viết văn, nhưng không thể nào thay thế được khát vọng viết, cảm xúc và những rung động từ trái tim con người.