Nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng

Nhiệm vụ trọng tâm thứ 2 trong 6 nhiệm vụ trọng tâm được nêu trong dự thảo Báo cáo chính trị là: Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện; đổi mới đồng bộ phương thức và nâng cao năng lực tự đổi mới, tự hoàn thiện để tăng cường hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, nhất là xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng là quá trình vận động do đòi hỏi (cả bên trong và bên ngoài) để bảo đảm sự thích nghi trước những biến đổi của diễn biến tình hình đời sống chính trị xã hội. Nói cách khác, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền là sự thay đổi (theo chiều hướng tiến bộ hơn) của các hình thức, phương pháp lãnh đạo, cầm quyền để làm cho phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng phù hợp hơn, hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới.

Một là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền để thực hiện mục tiêu chính trị của Đảng và nhằm củng cố vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng.

Mục tiêu hàng đầu của nâng cao phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng là để thực hiện tốt hơn đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng. Nâng cao phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng phải củng cố và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, góp phần đạt được mục tiêu phấn đấu của Đảng là: “Giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phát triển nhanh, bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc; cải thiện và nâng cao toàn diện đời sống nhân dân; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên mới của dân tộc; thực hiện thắng lợi mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; hiện thực hóa tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”.

Hai là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng nhằm phát huy ưu điểm và khắc phục hạn chế, khuyết điểm của Đảng trong phương thức lãnh đạo, cầm quyền hiện nay.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng không phải là phủ định hết các phương thức lãnh đạo, cầm quyền mà Đảng đã và đang vận dụng, mà trước hết và chủ yếu là làm cho các phương thức lãnh đạo, cầm quyền cơ bản được nhận thức rõ hơn, cụ thể hóa hơn; thay đổi, linh hoạt sáng tạo cách thực hiện các hình thức, phương pháp lãnh đạo cho phù hợp với điều kiện mới mà cho hiệu quả cao hơn; rà soát, xác định, loại bỏ những phương pháp, hình thức, quy định về phương thức lãnh đạo, cầm quyền không còn phù hợp, kém hoặc không có hiệu quả.

Ba là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng nhằm thích ứng với yêu cầu thời kỳ hội nhập quốc tế và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, gắn với cuộc đấu tranh bảo vệ Đảng.

Khi Nhà nước thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng thành pháp luật thì tuân theo pháp luật chính là thực hiện ý chí của Đảng. Trong thời kỳ hội nhập quốc tế và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, hệ thống pháp luật cũng phải hoàn thiện để thích ứng, đáp ứng với đòi hỏi của thực tiễn.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực cũng tạo ra những thách thức đối với mọi quốc gia, dân tộc. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng hướng tới mục tiêu Đảng có phương thức lãnh đạo, cầm quyền phù hợp hơn, khoa học hơn, hiệu quả hơn, khắc phục được những hạn chế, bất cập là góp phần xây dựng Đảng thích ứng với sự phát triển của tình hình thế giới và đấu tranh bảo vệ Đảng.

Bốn là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng nhằm làm rõ ranh giới hoạt động giữa Đảng và Nhà nước, tránh tình trạng hoặc là Đảng “bao biện, làm thay”, hoặc là Đảng “buông lỏng, khoán trắng”.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ: “Mô hình tổ chức của Đảng và hệ thống chính trị vẫn còn những bất cập, làm cho ranh giới giữa lãnh đạo và quản lý khó phân định, dễ dẫn đến bao biện, làm thay hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng”.

Về mặt khách quan, những vấn đề mới thường xuyên nảy sinh, những cản trở thách thức không ngừng đặt ra nhưng quá trình đổi mới chưa kịp thời, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng chậm được tăng cường, phương thức lãnh đạo, cầm quyền đối với Nhà nước chưa thật rõ và chậm đổi mới.

Nội dung về phương thức lãnh đạo của Đảng được xác định trong Cương lĩnh là đúng đắn nhưng chưa được cụ thể hóa, thể chế hóa một cách đầy đủ; tổ chức thực hiện kém hiệu quả. Mặc dù đã có những quy định phân cấp, phân quyền, những quy chế làm việc quy định rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân nhưng những vi phạm vẫn còn nhiều và việc xử lý tập thể, người đứng đầu còn lúng túng.

Năm là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng nhằm phát huy dân chủ trong điều kiện một đảng duy nhất cầm quyền.

Đảng lãnh đạo Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội xuất phát từ uy tín của Đảng, từ sự đề cao và tôn trọng vai trò của Nhà nước, các tổ chức trong hệ thống chính trị và toàn xã hội. Do vậy, uy tín của Đảng không chỉ ở các quyết định, chỉ thị của Đảng được thể chế hóa ở cơ quan nhà nước, các tổ chức quần chúng nhân dân mà còn là uy tín, sự thuyết phục trong lời nói, hành động của các tổ chức đảng và đảng viên của cả hệ thống chính trị. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng phải đặt ra và giải quyết cơ chế đặc thù này.

Sáu là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng hướng tới xây dựng hệ thống chính trị và bộ máy chính quyền theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Đảng lãnh đạo xây dựng Nhà nước thật sự trong sạch, vững mạnh, thực sự là của dân, do dân và vì dân. Vì thế, việc xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh phải trở thành thước đo năng lực lãnh đạo và uy tín chính trị của Đảng. Quan hệ giữa chức năng lãnh đạo của Đảng, chức năng quản lý của Nhà nước, vai trò của các tổ chức chính trị xã hội vẫn còn bị lẫn lộn nên bộ máy của Đảng, Nhà nước vẫn còn cồng kềnh, chồng chéo thiếu cơ chế giám sát, phối hợp, tính hành chính, bao biện vẫn còn.

Bảy là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, cầm quyền của Đảng nhằm tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước và của cả hệ thống chính trị.

Phương thức hữu hiệu của Đảng lãnh đạo, cầm quyền là kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, đảng viên không chỉ việc chấp hành các quy định của Đảng mà còn các quy định của Nhà nước và của các tổ chức chính trị-xã hội mà đảng viên là thành viên.

Thực tế ghi nhận, kiểm soát quyền lực của Đảng qua hoạt động kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, đảng viên, nhất là đảng viên giữ chức vụ trong cơ quan nhà nước nhưng vai trò kiểm soát quyền lực của cơ quan nhà nước các cấp còn mờ nhạt, hiệu quả thấp, thậm chí có xu hướng trông chờ, ỷ lại vào công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng. Khi xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, vai trò quản lý điều hành của Nhà nước đối với toàn xã hội là quan trọng đặc biệt. Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước nhưng quyền lực chính trị của Đảng không có nghĩa trở thành quyền lực nhà nước, làm thay Nhà nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Trong hơn 94 năm lãnh đạo Cách mạng, Đảng ta không ngừng tìm tòi, phát triển, bổ sung, hoàn thiện phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền. Đây là yếu tố then chốt bảo đảm cho Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, đưa con thuyền cách mạng vượt qua mọi thác ghềnh, giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác”.