Một kiếp thi nhân

Ông chính là người đã sưu tầm, chỉnh lý ba trong số bảy "viên ngọc quý" của nghệ thuật chèo cổ được các cụ nghệ nhân trao truyền - đó là Quan Âm Thị Kính, Vân dại, Trương Viên. Ông còn là tác giả, đạo diễn của nhiều vở chèo, kịch thơ, kịch nói, là nhà phê bình lý luận sắc sảo, và đặc biệt, ông có lối sống giản dị, chan hòa, được đồng nghiệp từ trẻ đến già đều yêu thương, nể trọng.

Ðã tròn 22 năm Trần Huyền Trân để lại sự nghiệp chèo cho hậu thế, tạm biệt gia đình, bè bạn để được thả hồn về cõi phiêu mơ. Gian nhà cổ đã có thời là nơi tụ hội những nghệ nhân chèo gạo cội: Trùm Thịnh, An Văn Mược, Phạm Hồng Lô, Trần Văn Toái, Cụ Nhật, Ðào Lý ( Minh Lý), đào Dịu Hương... về để các văn nghệ sĩ tâm huyết với nghề tổ như Lưu Quang Thuận, Trần Huyền Trân, Hà Văn Cầu, Lộng Chương,... tỉ mỉ ghi chép lại những mảnh trò, những tích diễn, sau này chỉnh lý, phục hồi thành những kịch bản văn học chèo cổ mẫu mực, giờ đã được thay thế bằng ngôi biệt thự ba tầng bề thế. Những kỷ vật của ông ngày nào: vài bức phác hoạ chân dung ông của người bạn vong niên - cố hoạ sĩ Bùi Xuân Phái, mấy bức ảnh chụp ông cùng nhóm chèo Cổ Phong, ảnh trên chiến khu Việt Bắc, rồi chiếc điếu cày đã cùng ông, Nguyễn Tuân, Quang Dũng những phút thư thái thả cần bên hồ sen sau nhà vẫn được trân trọng lưu giữ.

Bà Hạc Ðính - người bạn đời của cố thi sĩ, tác giả, đạo diễn Trần Huyền Trân cũng đã bước sang tuổi 90, nhưng vẫn minh mẫn lắm khi nhớ về những năm tháng đầy gian khó mà hạnh phúc của gia đình. Không cần kính, bà tìm đọc cho chúng tôi nghe bài thơ ông viết tặng riêng bà. Rồi bà kể về ông- ánh mắt xa xăm - dường như bà đang nhớ về ông với những kỷ niệm êm đềm một thời quá vãng.

Ðạo diễn Trần Kim Bằng- con trai thứ của Trần Huyền Trân 'khoe' với chúng tôi những kịch bản chèo cổ do cha anh chỉnh lý được xuất bản từ những năm 50 thế kỷ trước, có những kịch bản viết tay, còn chưa kịp in. Là người may mắn được chứng kiến những cuộc đàm đạo văn chương thơ phú, cảm nhận tình sâu nghĩa nặng của cha mình với những bạn thơ, có lẽ đạo diễn Trần Kim Bằng hiện là người biết chính xác nhất tác giả bài thơ tình nổi tiếng Hai sắc hoa Ti Gôn của tác giả TTKH. Mong có một ngày anh đủ can đảm 'thất hứa' với cha để bạn đọc và những người yêu thơ giải được 'nghi án' văn chương ngót thế kỷ này!

Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, suốt cuộc đời, Trần Huyền Trân dành tâm huyết, tài hoa và công sức góp phần vun đắp cho sự nghiệp phát triển nghệ thuật chèo nói chung, Chèo Hà Nội nói riêng. Không chỉ góp phần sưu tầm, chỉnh lý kịch bản chèo để có những vở diễn mực thước, là niềm tự hào về di sản văn hóa chèo như Quan Âm Thị Kính, Trương Viên, Vân dại...; những vở chèo mà ông là tác giả: Ngôi nhà mới, Người con dâu, Tiếng hát bên nôi, Tạ Thị Kiều, Lửa Hà Nội, Bên sông Như Nguyệt; Những vở ông là đồng tác giả như Những cô thợ dệt (Việt Dung - Xuân Bình - Cao Kim Ðiển), Cô Thủy (viết chung với Kiều Liên Sơn)... đến những vở ông đạo diễn: Vườn cam, Thạch Sanh, Bà má vùng cát trắng, Ni cô Ðàm Vân, Tú Uyên Giáng Kiều (chuyển thể chèo và đạo diễn) Câu chuyện ngược dòng (chuyển thể chèo và đạo diễn) không chỉ làm dày thêm kịch mục Nhà hát chèo Hà Nội, mà mang ý nghĩa chính trị, thời sự sâu sắc.

Ðã bao năm trôi qua, nhiều thế hệ cán bộ, diễn viên làm việc cùng ông, được ông tận tình chỉ dạy đã trở thành những gương mặt ưu tú của làng chèo: NSƯT Mạnh Phóng, NSƯT Thanh Trầm, NSƯT Mạnh Thường, Nghệ sĩ Thanh Tâm, NS Quí Bôn, NSƯT Quốc Chiêm, NSƯT Thúy Mùi, NSƯT Lan Anh, NSƯT Mai Hương... Ðặc biệt, hai nghệ sĩ: NSƯT Diễm Lộc, NSƯT Thanh Trầm cho đến ngày hôm nay vẫn là những gạo cội của ngành chèo khó ai sánh kịp đã trưởng thành dưới sự dìu dắt của cố đạo diễn Trần Huyền Trân từ những vai diễn đầu tiên.

Không thể liệt kê hết những 'học trò' của Trần Huyền Trân. Càng không thể kể hết công lao to lớn mà ông và những người bạn trong nhóm chèo Cổ Phong góp với sự nghiệp bảo tồn và phát triển nghệ thuật Chèo. Chỉ biết rằng, đến tận hôm nay, 'viên ngọc toàn bích' Quan Âm Thị Kính (có phần đóng góp không nhỏ của ông), vẫn lấp lánh bên cạnh Vân dại, Trương Viên, Thạch Sanh, và vẫn đều đặn xuất hiện trong chương trình kịch mục của Nhà hát chèo Hà Nội, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của công chúng yêu nghệ thuật, và hơn hết, khẳng định giá trị một di sản văn hóa phi vật thể mang đậm hồn cốt Việt.

Có thể bạn quan tâm

Không gian triển lãm Tôi là chúng ta.

Nhiều nghệ sĩ trẻ còn khá mơ hồ về ý thức sáng tạo

Cuối tháng 6 và đầu tháng 7 vừa qua, khoảng 300 sáng tác mỹ thuật nhiều loại hình, thuộc triển lãm của Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ - Hội Mỹ thuật Việt Nam, Câu lạc bộ 42Painting và trưng bày bài tốt nghiệp của sinh viên Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam đã cùng hiện diện ở Hà Nội, đem tới một không khí sáng tạo nghệ thuật của những người trẻ khắp cả nước.

NSND Ðàm Liên vai Liễu Nguyệt Tiêm trong vở Ðào Phi Phụng. Ảnh: TIẾN DŨNG

Khoảng trống để lại

Các thế hệ khán giả Việt Nam và cả đồng nghiệp đã tặng cho bà nhiều danh xưng “Nữ hoàng sân khấu tuồng”, “Bà chúa tuồng”… Suốt cuộc đời mình, NSND Ðàm Liên đã cống hiến trọn vẹn cho nghệ thuật tuồng, và tạo nên những dấu ấn không thể mờ phai. Sự ra đi của bà đã để lại một khoảng trống lớn cho nghệ thuật.

Nghệ thuật "mùa… trực tuyến"

Nghệ thuật "mùa… trực tuyến"

Trạng thái đóng băng đột ngột của ngành công nghiệp giải trí toàn cầu do đại dịch Covid-19, khi mọi nhà hát đều phải "cách ly", mọi nghệ sĩ và khán giả đều phải nghiêm chỉnh thực thi "giãn cách" là điều chưa có tiền lệ. Không thụ động khoanh tay ngồi chờ, những hoạt động biểu diễn trên các nền tảng trực tuyến đã được nhiều đơn vị nghệ thuật cùng giới nghệ sĩ tổ chức, như một cách thức ứng phó linh hoạt và thức thời.

Ðiều chỉnh để tôn vinh xứng đáng

Ngay trong phát biểu tại lễ trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND), Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) năm 2019, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh, trước yêu cầu và bối cảnh giai đoạn phát triển mới, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tiếp tục rà soát các quy định pháp luật có liên quan về xét tặng đối với hai danh hiệu NSND, NSƯT; sớm nghiên cứu, đề xuất, trình sửa đổi, bổ sung Nghị định số 89/2014/NÐ-CP của Chính phủ theo hướng phù hợp với thực tiễn.

Tôi vẫn đang trên hành trình leo núi

Tôi vẫn đang trên hành trình leo núi

Ðã 20 năm lăn lộn với cải lương, có những lúc mệt mỏi vì gánh nặng cơm áo, nhưng nghệ sĩ Quang Khải (ảnh nhỏ) chưa bao giờ từ bỏ tình yêu của mình. Người con xứ Nghệ có giọng ca ngọt và ấm ấy đã nhận được những thành quả xứng đáng khi anh được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) vào dịp Quốc khánh 2-9 này.

Thiếu tiêu chuẩn định lượng, nhưng NSƯT Trần Hạnh vẫn được Sở VH và TT Hà Nội đề nghị xét tặng danh hiệu NSND.

Thước đo cho sự tôn vinh

Mặc dù mới ở vòng cơ sở nhưng danh sách đề nghị xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT được một số hội đồng trình cấp trên đã bắt đầu khuấy lên những tranh cãi trái chiều từ dư luận.

“Tôi mê dàn nhạc giao hưởng và cảm thấy mình được thăng hoa nhất khi hát với dàn nhạc”.

Nghệ thuật không phải­ là cuộc dạo chơi

Có lẽ vì cầu toàn và chỉn chu, nên hơn 20 năm ca hát, lần đầu tiên, Đăng Dương mới có một liveshow riêng của mình- “Mặt trời của tôi”. Đăng Dương nói, làm nghệ thuật cần sự nghiêm túc và chỉn chu, nó không thể là một cuộc dạo chơi, bởi anh quan niệm, nghệ thuật khắc nghiệt hơn những ngành nghề khác vì nó chỉ cần tinh hoa.

Ca sĩ Phương Thảo trong MV Ru em nắm đất Truông Bồn.

Giá trị của cuộc sống là làm nghề thật sự, tử tế

Cô ca sĩ xứ Nghệ Phương Thảo nói, chị luôn trân trọng cả những nỗi buồn trong cuộc đời, vì chính nỗi buồn ấy đã nuôi dưỡng cảm xúc làm nghề cho chị, để tiếng hát Phương Thảo, gần 20 năm qua, vẫn chạm tới trái tim khán giả.

Thế hệ trẻ vẫn rất yêu Sử Việt. Chỉ cần khơi gợi được tình yêu ấy đúng cách. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Giới trẻ không có lỗi khi thờ ơ với lịch sử

Kể từ khi công bố thông tin, Sử Việt - 12 khúc tráng ca của tác giả Dũng Phan đã tạo nên một “cơn chấn động” trong cộng đồng những người yêu lịch sử nói riêng và thị trường xuất bản nói chung. 5.000 bản in đã được bán hết trên các hệ thống thương mại điện tử từ trước khi sách chính thức phát hành; đặc biệt phiên bản bìa cứng giới hạn (1.000 cuốn) đã được bán hết chỉ sau bốn giờ mở bán.

Niềm tin vào những hướng đi

Niềm tin vào những hướng đi

2017 được dự báo sẽ tiếp nối nhịp đi hứng khởi của 2016, và sẽ chứng kiến nhiều sáng tạo nghệ thuật ấn tượng. Hãy cùng lắng nghe những chia sẻ về dự định của một số nghệ sĩ trong năm mới.

Ô-pê-raViệt Nam đang thiếu cung chứ không thiếu cầu

Ô-pê-raViệt Nam đang thiếu cung chứ không thiếu cầu

Nghệ thuật cổ điển Việt Nam vừa đón nhận một niềm vui bất ngờ, khi thí sinh Ninh Đức Hoàng Long đã vượt qua 150 thí sinh đến từ các nước như U-crai-na, Anh, Ru-ma-ni, Xlô-va-ki-a, Trung Quốc… để giành giải nhất tại cuộc thi Ô-pê-ra (opera) lớn nhất Hung-ga-ri tổ chức ba năm một lần mang tên: Cuộc thi Thanh nhạc Cổ điển quốc tế lần thứ IX Simandy Jozsef (IX SimandyJozsef International singing competition). Ninh Đức Hoàng Long chia sẻ với chúng tôi về niềm đam mê, sự khổ luyện và câu chuyện “thành công không tự đến”.

Mùa yêu thương

Mùa yêu thương

Hòa cùng tiết thu trong mát, những chương trình nghệ thuật – giải trí tuần này cũng nổi bật với đề tài tình yêu, sôi nổi và trẻ trung.

Một thoáng Chiêu Quân (Tại đám rước hội đền Đô, Bắc Ninh - 1993).

Miên man với “Ký ức làng”

Nhắc tới nhiếp ảnh gia Hữu Bảo, người ta lại nhớ tới một người đàn ông có chất giọng trầm ấm, am hiểu và khá khiêm tốn. Bắt đầu cầm máy ảnh từ những năm 73, Hữu Bảo như một người “đứng ngoài” ảnh kể chuyện. Với anh, nhiếp ảnh là phương tiện để ghi lại những khoảnh khắc sống động của cuộc sống đang diễn ra. Hình ảnh làng quê Việt Nam trong các bức ảnh của Hữu Bảo rất gần gũi thân thương, giản dị nhưng tinh tế, đau đáu nhưng ấm áp hồn hậu.

Nghệ sĩ Trung Hiếu vào vai Lý Thường Kiệt trong vở Tình sử ngàn năm.

Có lẽ, tôi quá nhiều đam mê...

NSƯT Trung Hiếu là một trong ba nghệ sĩ trẻ được phong tặng danh hiệu NSND lần này khiến bạn nghề đều tâm phục khẩu phục. Hơn 20 năm qua, từ một "hạt giống đỏ" của sân khấu cho đến khi trở thành gương mặt được yêu mến của cả sàn diễn và màn ảnh nhỏ, anh đã hết lòng tận hiến cho nghệ thuật. Anh dành cho Nhân Dân cuối tuần một cuộc trò chuyện thú vị về chuyện nghề, chuyện đời.

Sân khấu Việt Nam hiện đại đã mất đi một cây đại thu.

NSND Đình Quang, người đã về bên kia núi...

Vừa mới đây, trung tuần tháng sáu, Chủ tịch Hội nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam NSND Lê Tiến Thọ chủ trì cuộc tọa đàm về "Vấn đề tự do sáng tạo trong lĩnh vực sân khấu-thực trạng và giải pháp", mời hàng trăm vị khách trong giới sân khấu tham dự. GS, TS, đạo diễn, NSND Đình Quang, sau thời gian lâm bệnh nặng vẫn cố gắng tham dự. Dáng vẻ nhanh nhẹn, tươi cười, đầy phong độ của người lắm công nhiều việc như những ngày còn tráng niên, sẵn sàng đối thoại về vấn đề "tự do sáng tạo sân khấu" của cuộc tọa đàm, ông đã phát biểu chính kiến của mình theo cách ông thường quen: không đọc văn bản, chỉ nói vo, mà ý kiến rất khúc triết mạch lạc, đặt vấn đề rất đúng và rất trúng với yêu cầu cuộc tọa đàm

Tiếng sáo Ly Hương

Tiếng sáo Ly Hương

Một trong những "ấn tượng đẹp" của âm nhạc Việt Nam năm 2013 là sự kiện nữ sinh viên trẻ Nguyễn Ly Hương của Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam đã giành giải nhất đầu tiên cho nước nhà trên đấu trường âm nhạc quốc tế ở bộ môn sáo Flute.

Những xúc cảm lắng đọng, nồng nàn

Những xúc cảm lắng đọng, nồng nàn

Từng đoạt hàng chục giải thưởng lớn nhỏ từ khi còn là cậu bé con, nhưng NSND Lê Trọng Nghĩa lại đi theo nghiệp giảng dạy tại ÐH Bách Khoa, rồi bất ngờ "bẻ lái" sang con đường ca hát. Sau gần chục năm đứng trên sân khấu, ông mới bắt đầu đi học Nhạc viện ở tuổi 35. Và giờ đây, ở tuổi 68, ông mới có album đầu tay của mình mang tên Tình yêu Hà Nội, dù trước đây, tiếng hát của ông đều đặn vang lên trên sóng phát thanh.
Nghệ sĩ "lang thang" và nhạc dân gian đương đại

Nghệ sĩ "lang thang" và nhạc dân gian đương đại

Trong góc quán cà-phê, Nguyễn Tuấn mơ màng gảy đàn rồi cất lên những tiếng hát rút ruột từ cuộc đời của một gã trai phiêu bạt, đó là những ca khúc Tiếng gáy thời gian, Bồ câu hạt thóc, Chổi xuân... Thứ âm nhạc chân thành, lời lẽ dung dị ôm chứa nỗi niềm từ những tháng ngày sống trong trại tị nạn ở Hồng Công (Trung Quốc), bươn chải buôn bán nơi đất Cảng, rồi tới TP Hồ Chí Minh viết nhạc phim và bây giờ quay ra Hà Nội.

"Thương hiệu" đạo diễn của sân khấu

Một gương mặt dễ nhớ, một vóc dáng chắc đậm cùng bản tính thâm trầm... người chưa từng tiếp xúc với ông thường khá ngại ngần. Vốn trực tính, không ngại nói thẳng nhưng với cách nói thể hiện được sự hóm hỉnh, thông minh nên những nhận xét thẳng thắn của ông khiến người ta không thể giận ông lâu được. Ðã ở tuổi hơn sáu mươi nhưng ông vẫn rất phong độ, sung sức với nghề khi đã tạo dựng được cho mình một "thương hiệu" nghệ thuật rất ổn định trong làng sân khấu. Ông là NSND Trần Ngọc Giàu.
Ðưa nghệ thuật gần gũi với đời sống

Ðưa nghệ thuật gần gũi với đời sống

Ðưa hình ảnh những người bị nhiễm HIV lên sân khấu; khai thác đề tài giới tính; giúp những chị em bị bạo lực gia đình trở thành những diễn viên thực thụ diễn về chính cuộc đời của mình... một loạt những chương trình nghệ thuật do tác giả kiêm đạo diễn trẻ Bùi Như Lai dàn dựng ở Ðoàn kịch hình thể của Nhà hát Tuổi Trẻ thật sự đã tạo những dấu ấn riêng đối với công chúng.
Một nét sơn mài độc đáo

Một nét sơn mài độc đáo

Trong xu hướng phát triển và hội nhập của nền Mỹ thuật Việt Nam, nhiều họa sĩ bị cuốn theo trào lưu hiện đại, nhưng có một người vẫn miệt mài theo đuổi dòng tranh sơn mài, để rồi ghi dấu ấn với phong cách riêng, một cá tính lạ và độc đáo, đó là họa sĩ Văn Chiến.

Người đóng nhiều"vai"

Ở thời buổi"người khôn, của khó, trong đó có chèo", người phụ nữ tài đảm này khiến không ít bạn nghề phải nể phục. Tài năng là thế. Nói được, làm được, và lại khiêm nhường, biết sẻ chia, lắng nghe và cảm thông, NSƯT Thúy Mùi đã gặt hái nhiều thành công, không chỉ trên sàn diễn.

Thao thức cùng sen

Có một họa sĩ đã dồn hết tài năng và tâm huyết của mình để tái hiện vẻ đẹp của hoa sen và vẽ cả nghìn bức tranh về loài hoa này. Xuân Nhâm Thìn, họa sĩ Nguyễn Phan Hoà lần thứ hai giới thiệu cùng những người yêu hội họa những bức vẽ hoa sen tâm huyết của ông như một món quà Xuân đầy ý nghĩa dành tặng những người yêu hoa sen và yêu Hà Nội...

"Kịch bản đương đại" về người nông dân

1.000 bản khắc gỗ chân dung người nông dân cùng chùm 10 bức tranh khắc gỗ mầu với kỹ thuật khắc phá bản, lấy nhân vật chú Tễu để thể hiện nhiều suy ngẫm. Ðó là triển lãm Kịch bản đương đại - triển lãm cá nhân đầu tiên của họa sĩ đồ họa Phạm Khắc Quang.

Phía sau những giải thưởng

Từng được tặng thưởng khoảng 40 giải thưởng nhiếp ảnh trong nước và quốc tế, tại nhiều cuộc thi ảnh chuyên nghiệp của Mỹ, Anh, Pháp... Trần Việt Văn cho rằng, điều quan trọng là giải thưởng đó có thật sự giá trị hay không.

Hồng thắm vẫn tỏa hương...

Vũ điệu trên mặt trống, Triệu triệu bông hồng thắm, Lá đã rực vàng... những ca khúc bất hủ làm nên danh giá cho nhiều ca sĩ ngôi sao và gắn liền với danh tiếng một nhạc sĩ Xô-viết: Rai-môn Pau-lơ...

Ðắm mình trong những làn điệu dân ca

Giải Sao Mai 2011 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp nghệ thuật đối với giọng ca trẻ Lương Nguyệt Anh. Cô gái với chất giọng thấm đẫm chất trữ tình của miền quê Kinh Bắc này đang được chờ đợi sẽ đem đến những ấn tượng nghệ thuật mới.