Trong Tuyên ngôn Đảng Cộng sản, các ông viết “giai cấp vô sản mỗi nước trước hết phải giành lấy chính quyền, phải tự vươn lên thành giai cấp dân tộc, phải tự mình trở thành dân tộc,…”(1). Thời kỳ Marx - Enghels, các ông đã đánh giá đầy đủ sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản thế giới, chỉ ra con đường đi đến thắng lợi của cuộc đấu tranh giai cấp là phải sử dụng chuyên chính vô sản, là giai cấp vô sản phải xây dựng chính đảng của mình, là giai cấp vô sản phải trở thành dân tộc và giai cấp vô sản toàn thế giới phải liên hiệp lại với nhau.
Sống ở thời đại đế quốc chủ nghĩa, Lenin đã chỉ ra khả năng cách mạng vô sản có thể thắng lợi ở một nước tư bản, đồng thời thấy sức mạnh to lớn của phong trào giải phóng dân tộc. Lenin đã chỉ rõ: Trong thời đại cách mạng vô sản, cuộc cách mạng giải phóng dân tộc là một bộ phận của cách mạng vô sản trên thế giới. Các dân tộc bị áp bức có cùng một kẻ thù với giai cấp vô sản là chủ nghĩa đế quốc. Do vậy, như một quy luật tự nhiên, phong trào giải phóng dân tộc phải liên minh với giai cấp vô sản trên toàn thế giới; và tới đây, khẩu hiệu đoàn kết của Marx được Lenin bổ sung: “Vô sản toàn thế giới và các dân tộc bị áp bức, liên hiệp lại”.
Khi sáng tạo ra học thuyết của mình, Marx - Enghels - Lenin không bao giờ mong rằng hậu thế chỉ sao chép máy móc. Trái lại, cái mà các ông để lại chính là thế giới quan khoa học. Thế giới quan đó là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Đây là nền tảng lý luận của chính đảng mácxít, là kim chỉ nam cho mọi hành động cách mạng.
Tiếp thu lý luận giai cấp và đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa Marx - Lenin, Hồ Chí Minh đã khéo léo kết hợp yếu tố dân tộc và giai cấp trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở Việt Nam và Người đã có nhiều điểm phát triển hơn so với các nhà kinh điển, có nhiều sáng tạo hơn so với chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản.
Những điểm phát triển và sáng tạo ấy, tập trung ở ba vấn đề:
- Đánh giá vị trí của cách mạng giải phóng dân tộc,
- Xác định động lực của cách mạng giải phóng dân tộc,
- Xây dựng liên minh giai cấp trong cách mạng giải phóng dân tộc.
Ở đây, xin nêu một sáng tạo tiêu biểu, đó là: Hồ Chí Minh đánh giá đúng đắn sức mạnh của phong trào giải phóng dân tộc.
Hồ Chí Minh là người phát hiện ra mối liên hệ hữu cơ giữa cách mạng vô sản ở các nước chính quốc và cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa. Người đã diễn tả rất sinh động và dễ hiểu mối quan hệ này bằng việc ví chủ nghĩa đế quốc như con đỉa có hai vòi, một vòi hút máu giai cấp vô sản ở chính quốc, một vòi hút máu các dân tộc thuộc địa. Giai cấp vô sản, muốn thắng lợi, phải cùng một lúc cắt bỏ cả hai vòi đi. Người cũng dùng hình ảnh con chim có hai cánh khi nói về sự liên quan giữa cách mạng ở chính quốc và cách mạng ở thuộc địa.
Điều phát triển của Hồ Chí Minh là Người không chỉ thấy mối quan hệ, mà với sự phân tích đúng đắn mâu thuẫn của các nước đế quốc với các nước thuộc địa, giữa đế quốc với đế quốc và khả năng to lớn của các dân tộc bị áp bức mở ra sau Cách mạng Tháng Mười - Người đã nhìn thấy “nọc độc và sức sống của con rắn độc tư bản chủ nghĩa đang tập trung ở các thuộc địa hơn là ở chính quốc(2). Ngay từ năm 1921, trên Tạp chí Cộng sản số 15, Hồ Chí Minh đã thấy rõ vai trò to lớn của cách mạng giải phóng dân tộc đối với cách mạng ở chính quốc, thậm chí có thể thành công trước và giúp đỡ cho thắng lợi của cách mạng vô sản ở chính quốc, Người viết: “Ngày mà hàng trăm triệu nhân dân châu Á bị tàn sát và áp bức thức tỉnh để gạt bỏ sự bóc lột đê tiện của một bọn thực dân lòng tham không đáy, họ sẽ hình thành một lực lượng khổng lồ, và trong khi thủ tiêu một trong những điều kiện tồn tại của chủ nghĩa tư bản là chủ nghĩa đế quốc, họ có thể giúp đỡ những người anh em mình ở phương Tây trong nhiệm vụ giải phóng hoàn toàn”(3) và chính vì vậy mà “vận mệnh của giai cấp vô sản thế giới tùy thuộc vào phần lớn các thuộc địa”.
Việc Hồ Chí Minh quan niệm cách mạng giải phóng dân tộc có thể thắng lợi trước cách mạng vô sản ở chính quốc và qua đó, góp sức đẩy mạnh cách mạng vô sản ở chính quốc đến thắng lợi là có cơ sở khoa học, xuất phát từ cái nhìn biện chứng về cách mạng thuộc địa của Người. Và rồi trong thực tiễn, với thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở Việt Nam (nổ ra và thắng lợi trước cách mạng vô sản Pháp), Hồ Chí Minh đã cùng Đảng Cộng sản Việt Nam chứng minh cho luận điểm đầy tính chiến đấu, sáng tạo và cách mạng của mình.
Enghels nói “học thuyết của chúng tôi (Enghels nói về mình và về người bạn nổi tiếng của mình) không phải là một giáo điều mà là một kim chỉ nam cho hành động”(4). Hồ Chí Minh đã làm đúng như vậy, Người đã tiếp thu nguyên lý chủ yếu, phát triển thêm những điều mà do lý do lịch sử các ông chưa đề cập đến, áp dụng có chọn lọc những gợi ý của các ông vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.
Đại hội IX (năm 2001), Đảng ta khẳng định vai trò phát triển chủ nghĩa Marx - Lenin của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Việt Nam, khi định nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc… là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Marx - Lenin vào điều kiện cụ thế của nước ta…”(5). Đại tướng Võ Nguyên Giáp, một học trò, một cộng sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã từng nhận xét: Thế giới còn đổi thay, nhưng tư tưởng Hồ Chí Minh sống mãi. Quả vậy, thực tế sinh động của cách mạng Việt Nam đã cho thấy, Hồ Chí Minh là nhà mácxít sáng tạo và tấm gương lao động, chiến đấu cùng với tư tưởng của Người chắc chắn sẽ có sức sống mãnh liệt, tiếp tục cổ vũ và soi sáng con đường dân tộc ta đang đi, với nhiều vận hội và thách thức mới.
1- C. Marx và PH. Enghels: Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2017, tr.107.
2- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.1, tr.296.
3- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.1, tr.48.
4- Dẫn theo V.I.Lenin: Các Marx và chủ nghĩa Marx - Lenin, xuất bản lần thứ 5, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1968, tr.90.
5- Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, H, 2001, tr. 83. Người viết gạch chân.
