Hai điểm yếu của hệ thống thuế thuốc lá Việt Nam

Thuế thuốc lá thấp, chưa tính đủ các yếu tố tác động; thu nhập của người dân Việt Nam tăng nhanh hơn nhiều so với giá sản phẩm thuốc lá khiến cho thuốc lá ngày càng dễ mua là hai điểm yếu trong hệ thống thuế thuốc lá Việt Nam, cần phải có những biện pháp tăng thuế để giảm thiểu tác hại của mặt hàng này.

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), phát biểu tại hội thảo.
Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), phát biểu tại hội thảo.

Sáng 3/6, Cục Báo chí phối hợp Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề "Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững".

Giá thuế thuốc lá tại Việt Nam quá rẻ, không ngăn chặn được tác hại của thuốc lá

Phát biểu tại hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có gần 7 triệu người đang và đã từng hút thuốc, và 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn tổng số người chết vì HIV/AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại.

Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước.

Theo thống kê của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, từ ngày 1/1 đến 31/5, có hơn 11 nghìn tin/bài của cơ quan báo chí thông tin về nội dung thuế và tác hại thuốc lá.

Trong thời gian qua, mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021, mức giảm này vẫn còn khiêm tốn. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN .

Theo Phó Cục trưởng Đặng Khắc Lợi, một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN.

Phân tích về 2 điểm yếu của hệ thống thuế thuốc lá Việt Nam, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm (WHO Việt Nam) cũng cho hay, giá một bao thuốc nhãn phổ biến nhất ở Việt Nam chỉ vào khoảng 0,9 USD/bao. Với mức giá này, giá thuốc lá ở Việt Nam đứng thứ 15, gần thấp nhất, trong số 19 nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương.

z6666674106683-e0cf016a13c5166c2f6f569c4714ed51.jpg
Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm (WHO Việt Nam) phân tích về 2 điểm yếu của hệ thống thuế thuốc lá.

Điều tra về giá bán lẻ thuốc lá do Trường đại học Y tế Công cộng và Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam thực hiện năm 2023 cho thấy, trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000 đồng đến 8.000 đồng/bao 20 điếu.

Thạc sĩ Đào Thế Sơn, chuyên gia kinh tế cho rằng, 9 năm qua chúng ta không tăng thuế thuốc lá. Trong khi đó, giá thuốc lá hiện nay đang tính thiếu nhiều yếu tố: Về ảnh hưởng ngoại vi tiêu cực (nhà sản xuất kinh doanh không phải chịu đầy đủ); chi phí sức khỏe gây ra cho xã hội; chi phí gây ra cho môi trường; ảnh hưởng nội vi tiêu cực: người tiêu dùng không ghi nhận đầy đủ; chi phí về sức khỏe trong tương lai.

Trong khi đó, thu nhập tại Việt Nam tăng nhanh hơn nhiều so với giá sản phẩm thuốc lá. Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp như vậy, người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên rất dễ tiếp cận với thuốc lá.

Do đó, chuyên gia này nhấn mạnh, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt giúp giảm tổn thất y tế (hiện ở mức 1,14 %GDP) và tổn thất môi trường (hiện ở mức 1,04 %GDP). Điều này, không làm giảm tăng trưởng mà thay đổi cơ cấu nguồn thu theo hướng công bằng.

Việt Nam cần hành động mạnh mẽ, quyết liệt

Quốc hội sẽ xem xét đề xuất tăng thuế thuốc lá tại Việt Nam trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) tại kỳ họp lần này.

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, nhấn mạnh: Chúng tôi kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam. Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.

"Chúng tôi khuyến nghị là ngoài mức thuế tỷ lệ hiện tại 75% giá xuất xưởng, cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15 nghìn đồng một bao thuốc vào năm 2030.

Chúng ta rất cần những hành động mạnh mẽ, quyết liệt bởi ở thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa đi đúng hướng để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030. Đáng báo động hơn, số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy mức tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam đang tăng trở lại.

Mức thuế cao sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc và ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc", Tiến sĩ Angela Pratt cho biết.

Hội thảo được tập trung vào 3 tham luận trình bày từ các chuyên gia kinh tế, chuyên gia Tổ chức Y tế thế giới, và Bộ Y tế để bàn về: Cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá để nâng cao sức khỏe và phát triển bền vững; Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá-Chính sách tài khóa ủng hộ tăng trưởng kinh tế; Quan điểm của Bộ Y tế đối với Thuế thuốc lá tại dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Có thể bạn quan tâm

Bác sĩ khám cho bệnh nhân tại Khoa khám bệnh, Bệnh viện Thanh Nhàn, Hà Nội. (Ảnh: THẾ ĐẠI)

Trụ cột của lộ trình miễn viện phí toàn dân

Triển khai Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, Bộ Y tế đang xây dựng lộ trình nhằm hướng tới mục tiêu mở rộng dịch vụ y tế cơ bản và bảo đảm mọi người dân đều được tiếp cận khám chữa bệnh thiết yếu.

(Ảnh: LÊ ĐỨC)

Bảo vệ sức khỏe thế nào trước "làn sóng bụi mịn" ở Hà Nội?

Hà Nội liên tục nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới trong ngày, sánh ngang hoặc vượt qua các “điểm nóng” quen thuộc như Delhi, Lahore hay Baghdad. Vì thế, người cao tuổi, trẻ nhỏ, người có bệnh lý nền... cần lưu ý các biện pháp để tự bảo vệ sức khỏe trong những ngày ô nhiễm không khí nặng nề. 

Miễn viện phí sẽ thúc đẩy hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân trì hoãn hoặc bỏ điều trị do chi phí. (Ảnh minh họa)

Lộ trình thực hiện chính sách miễn viện phí: Tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế

Mặc dù tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế ở nước ta đã đạt 94,2% vào năm 2024 và mạng lưới khám, chữa bệnh được mở rộng tới tận tuyến xã, song chi từ tiền túi của người dân vẫn chiếm hơn 40% tổng chi y tế. Do vậy, chủ trương miễn viện phí là yêu cầu khách quan và cần thiết để bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của người dân.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan tặng quà cho người khuyết tật tại lễ kỷ niệm.

Thúc đẩy hòa nhập xã hội đối với người khuyết tật vì sự tiến bộ của cộng đồng

Ngày 2/12, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức Chương trình chào mừng Ngày quốc tế về người khuyết tật (3/12) và Diễn đàn lắng nghe tiếng nói của người khuyết tật với chủ đề “Thúc đẩy hòa nhập xã hội đối với người khuyết tật vì sự tiến bộ của cộng đồng”.

Ảnh minh họa

Tăng cường hiệu quả trong chiến lược cai nghiện thuốc lá

Hiện nay, các sản phẩm thay thế nicotine truyền thống đã và đang được sử dụng rộng rãi trong chương trình cai thuốc lá quốc gia và được hướng dẫn cụ thể trong Sổ tay hướng dẫn tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá tại Việt Nam do Bộ Y tế cung cấp. Tuy nhiên, hiệu quả của các biện pháp này chưa đạt kỳ vọng trong thực tiễn.