Giám sát là khâu then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội

Dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH 15 hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, các ủy ban của Quốc hội.

Tham dự có các Phó Chủ tịch Quốc hội: Trần Thanh Mẫn, Trần Quang Phương, Nguyễn Khắc Định; Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; đại diện Hội đồng Dân tộc và các ủy ban của Quốc hội; đại diện lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp.

Tiếp tục đổi mới công tác giám sát

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị chuẩn bị và tổ chức thực hiện thật tốt việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật trong năm 2023 ngay từ những ngày đầu năm, có thể cụ thể hóa thành kế hoạch hàng tháng, hàng quý, 6 tháng để có cơ sở tổng hợp kết quả giám sát cả năm tới, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội theo quy định.

Trên tinh thần đổi mới công tác giám sát, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tin tưởng rằng, Hội nghị này sẽ là tiền đề quan trọng để thúc đẩy, tạo động lực giúp các cơ quan hoàn thành tốt chức năng giám sát nói chung, hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật nói riêng, góp phần vào thành tựu chung trong hoạt động giám sát của Quốc hội; tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa hoạt động của Quốc hội, nâng cao vai trò của Quốc hội, cơ quan đại diện cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.

“Đây cũng là nền tảng, yêu cầu bắt buộc để hoàn thiện hệ thống pháp luật, góp phần thiết thực tổ chức thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, dù có tiến bộ nhưng việc ban hành văn bản hướng dẫn từ nghị định đến thông tư vẫn còn là khâu yếu.

Chủ tịch Quốc hội đưa ra những bất cập cụ thể như: nghị định quy định cả những việc mà không được luật giao, thậm chí sai quy định của pháp luật; một số văn bản không phải là văn bản quy phạm pháp luật, nhưng lại điều chỉnh cả những quy phạm pháp luật; ngoài ra, thông tư còn đặt thêm quy định và đưa cả thủ tục hành chính vào; nhiều nội dung pháp luật nhưng lại điều chỉnh bằng công văn...

Chủ tịch Quốc hội cho biết: Hằng năm, Bộ Tư pháp đã kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, Ủy ban kiểm tra các cấp, các cơ quan điều tra, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao phát hiện không ít các trường hợp vi phạm pháp luật trong lĩnh vực ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

“Vẫn còn tình trạng ban hành sai thẩm quyền hoặc là sai về quy định pháp luật, thế nhưng khâu xử lý chưa nghiêm, không kịp thời và còn coi nhẹ. Những bất cập này, vừa gây cản trở, ách tắc, vừa gây lãng phí, thất thoát trong các lĩnh vực, thậm chí liên quan tham nhũng và tiêu cực. Có những lỗi do vô tình, nhưng cũng có những lỗi do cố ý, mà cố ý chính là tham nhũng chính sách” - Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nói thêm.

Trong thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội tổ chức giám sát việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật. Ngoài ra cần tổ chức giám sát theo chuyên đề, hay phiên giải trình. Bên cạnh đó, các cơ quan cần chủ động rà soát, xây dựng kế hoạch để đưa vào chương trình giám sát hàng năm. Tập trung thực hiện tốt công tác giám sát và tổ chức thực thi pháp luật là trách nhiệm thường xuyên và kịp thời, mang tính chất chủ động của Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội.

Theo Chủ tịch Quốc hội, kết quả giám sát không chỉ nhằm phát hiện những nội dung trái Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, “mà còn phải phát hiện các quy định của pháp luật không còn phù hợp thực tiễn để điều chỉnh kịp thời. Điều này càng khẳng định mối quan hệ biện chứng giữa chức năng giám sát với chức năng lập pháp”.

Về kiến nghị việc xử lý trách nhiệm của cá nhân, nhất là của người đứng đầu và những người liên quan trực tiếp, Chủ tịch Quốc hội mong muốn, phải có sự chuyển biến rõ rệt về vấn đề này, góp phần kiến tạo, phát triển đất nước nhanh và bền vững; có sự rõ ràng, minh bạch để bảo vệ được “người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm” vì lợi ích chung, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực trong quá trình tổ chức thực thi pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý, nếu để xảy ra những sai phạm trong lĩnh vực này, ngoài các cơ quan, cá nhân để xảy ra sai phạm phải chịu trách nhiệm thì Hội đồng Dân tộc và các cơ quan Quốc hội cũng phải chịu trách nhiệm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu khai mạc hội nghị. (Ảnh: DUY LINH)

Phát biểu khai mạc hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, quy định của Hiến pháp, định hướng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Phiên khai mạc Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XV trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát, phát huy dân chủ, tăng tính tranh luận, phân tích sâu, làm rõ những thành tích, ưu điểm, cũng như những tồn tại, khuyết điểm, tìm ra nguyên nhân và bài học kinh nghiệm và tìm ra giải pháp xác đáng, khả thi, chú trọng giám sát thực hiện các kết luận, kiến nghị sau giám sát.

Nhấn mạnh hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua đã thể hiện rõ tinh thần đổi mới, sáng tạo, hành động vì lợi ích của nhân dân, của đất nước, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội đã xác định rõ việc đổi mới, đẩy mạnh công tác giám sát là khâu then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội.

Cùng với các hoạt động giám sát khác đã được triển khai hiệu quả trong thời gian qua, hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội quan tâm chỉ đạo và thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để đổi mới, tăng cường hiệu quả hoạt động giám sát quan trọng này.

Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường trình bày báo cáo tại hội nghị. (Ảnh: DUY LINH)

Trong đó đã xác định trọng tâm là việc nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, của các ủy ban của Quốc hội; qua đó, phát huy những kết quả đạt được, đồng thời phát hiện những bất cập, hạn chế trong tổ chức thực hiện, nhất là những hạn chế, bất cập về trình tự, thủ tục, quy trình, cách thức tiến hành giám sát văn bản quy phạm pháp luật.

Với tinh thần luôn đổi mới, yêu cầu đặt ra với công tác giám sát của Quốc hội nói chung và hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật nói riêng là phải bảo đảm đúng quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các văn bản liên quan và yêu cầu đổi mới của hoạt động giám sát.

Một trong những yêu cầu xây dựng của Nhà nước pháp quyền là phải có hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, hiệu quả, trong đó tính tối cao của Hiến pháp được bảo đảm và có một cơ chế đối kiểm soát hiệu quả với hoạt động của các cơ quan trong bộ máy Nhà nước mà trước hết là phát huy vai trò, chức năng giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội.

Thực hiện nhiều phương thức giám sát hiệu quả

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung tham luận tại hội nghị. (Ảnh: DUY LINH)

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, các đại biểu sáng nay nghe các báo cáo tham luận của đại diện Bộ Tư pháp, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại diện Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, đại diện Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Ủy ban Xã hội của Quốc hội về các vấn đề liên quan.

Nội dung quan trọng được nhiều đại biểu nêu là việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật phải được tiến hành thường xuyên, kịp thời; phải nhận thức rõ rằng đây là hoạt động không phụ thuộc vào việc các cơ quan có liên quan phải báo cáo, mà là hoạt động mang tính chủ động của các cơ quan của Quốc hội.

Lãnh đạo các Ủy ban của Quốc hội, các Bộ, ngành và các đại biểu dự hội nghị. (Ảnh: DUY LINH)

Nhiều ý kiến đại biểu nêu thực tế, các cơ quan ban hành văn bản quy phạm pháp luật thuộc đối tượng giám sát cũng cần phải thật sự cầu thị, nghiêm túc, phối hợp chặt chẽ với các chủ thể giám sát để cùng nhìn nhận, đánh giá những tồn tại, hạn chế trong quá trình tổ chức thực thi pháp luật.

Các đại biểu cũng nêu tầm quan trọng cần phối hợp nhiều phương thức giám sát để có thể đạt được hiệu lực, hiệu quả cao hơn và thực chất hơn, gắn liền với kết quả thực thi văn bản pháp luật trên thực tế; cần có cơ chế hiệu quả lấy ý kiến phản hồi của đối tượng chịu sự tác động của văn bản, các cơ quan nghiên cứu để kịp thời sửa đổi, hoàn thiện các quy định của pháp luật được phát hiện qua giám sát.

Trong quá trình triển khai, cần lưu ý là kết quả giám sát được báo cáo theo định kỳ, nhưng trong trường hợp phát hiện văn bản có dấu hiệu trái Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần phải kịp thời nghiên cứu, xem xét, đánh giá và và báo cáo ngay với Ủy ban Thường vụ Quốc hội để có giải pháp xử lý nghiêm minh, hiệu quả mà không đợi đến cuối kỳ giám sát...

Quang cảnh hội nghị tại Nhà Quốc hội. (Ảnh: DUY LINH)

Các cơ quan của Quốc hội cũng cần chủ động, kịp thời đôn đốc việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát văn bản quy phạm pháp luật và báo cáo kết quả xử lý văn bản đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tăng cường tính nghiêm minh, hiệu lực, hiệu quả của việc thực hiện các kiến nghị, kết luận sau giám sát...