Tỷ lệ mắc đột quỵ thường có xu hướng tăng vào thời điểm chuyển mùa
Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng mạch máu não bị gián đoạn, hẹp hoặc tắc mạch máu, gây ra thiếu máu tại nhu mô não mà mạch máu đó chi phối. Khi thiếu máu, nhu mô não sẽ bị thiếu oxy, thiếu dinh dưỡng, dẫn đến hoại tử.
Đột quỵ được chia thành 2 dạng là vỡ mạch máu não dẫn tới chảy máu não và hẹp tắc mạch máu não dẫn tới thiếu máu não (đột quỵ nhồi máu não).
Cả hai dạng đột quỵ đều nguy hiểm vì đều khiến nhu mô não bị tổn thương và hoại tử. Tuy nhiên, đột quỵ do vỡ mạch máu não thường có tính cấp tính hơn. Vì ngoài việc mạch máu bị vỡ gây gián đoạn quá trình cung cấp máu cho vùng nhu mô não mà nó chi phối thì vỡ mạch máu não còn gây ra các tổn thương thứ phát do máu tràn ra và chèn ép gây tổn thương nhu mô não xung quanh.
Đột quỵ nhồi máu não thường gặp hơn và chiếm khoảng 80-85%, còn lại là đột quỵ chảy máu não. Tuy nhiên, ở Việt Nam, do việc kiểm soát huyết áp chưa hiệu quả dẫn đến tỷ lệ người mắc đột quỵ chảy máu não thường cao hơn so với tỷ lệ trên thế giới (chiếm khoảng 30%).
Tỷ lệ mắc đột quỵ thường có xu hướng tăng vào thời điểm chuyển mùa. Khi thời tiết chuyển từ nóng sang lạnh, cơ thể dễ xuất hiện tình trạng co thắt mạch máu. Điều này khiến những người có nguy cơ cao dễ mắc đột quỵ hơn.
Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, trung bình một năm ghi nhận khoảng 3.000 ca mắc đột quỵ não và khi thời tiết chuyển mùa sang thu đông. Tỷ lệ bệnh nhân nhập viện do đột quỵ não có xu hướng tăng hơn bình thường.
Những người có nguy cơ cao bị đột quỵ chuyển mùa bao gồm: Người mắc huyết áp cao; Người mắc bệnh lý vỡ xơ mạch, hẹp mạch; Người cao tuổi mắc bệnh lý nền như đái tháo đường, mỡ máu...; Những có bất thường hoặc dị dạng mạch máu não.
Các yếu tố nguy cơ này thường xuất hiện trước đó một khoảng thời gian và khi gặp điều kiện thuận lợi như thời tiết chuyển mùa, những người có nguy cơ cao sẽ dễ bị đột quỵ hơn.
Lối sống không khoa học có thể ảnh hưởng tới tất cả tình trạng sức khỏe nói chung, bao gồm cả đột quỵ. Hiện nay, đột quỵ có xu hướng gia tăng do ảnh hưởng từ môi trường sống và các thói quen không lành mạnh như ít vận động, chế độ dinh dưỡng thừa chất làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn chuyển hoá. Bên cạnh đó, tỷ lệ những người mắc đái tháo đường, tăng huyết áp, béo phì tăng lên cũng làm gia tăng nguy cơ mắc đột quỵ.
Các thay đổi về thói quen, chế độ sinh hoạt cùng với sự gia tăng các bệnh lý như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, béo phì,... có thể khiến cho bệnh đột quỵ trẻ hoá.
Đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào. Ở Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh nhân trẻ tuổi nhất từng gặp là bệnh nhân 8 tuổi (đột quỵ xuất huyết não) và bệnh nhân 11 tuổi (đột quỵ nhồi máu não).
Bệnh nhân dưới 45 tuổi nhập viện tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 do đột quỵ chảy máu não chiếm khoảng 8-10%. Trong đó, hơn 50% bệnh nhân bị đột quỵ chảy máu não do bất thường về mạch máu não.
Dấu hiệu nhận biết đột quỵ
Dấu hiệu nhận biết đột quỵ giúp chúng ta phát hiện sớm bệnh lý để tận dụng khung giờ vàng đưa bệnh nhân đến bệnh viện cấp cứu kịp thời. Các dấu hiệu của đột quỵ là FAST (nhanh). Trong đó:
F (Face) là dấu hiệu liệt mặt, một bên mặt của bệnh nhân có thể bị xệ xuống, miệng bị méo.
A (Arms) là dấu hiệu ở tay, bệnh nhân có thể bị yếu hoặc liệt một bên tay, không thể cầm nắm các đồ vật.
S (Speak) là khả năng ngôn ngữ, bệnh nhân không thể nói chuyện bình thường, nói nhịu giọng, nói ngọng.
T (Time) là thời gian. Khi phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ thì cần nhanh chóng tận dụng “khung giờ vàng” đưa bệnh nhân đến bệnh viện để bác sĩ cấp cứu kịp thời.
Ngoài ra, còn có dấu hiệu BE FAST gồm có:
B (Balance) là giữ thăng bằng, bệnh nhân mắc đột quỵ có thể mất khả năng giữ thăng bằng khi di chuyển, bị hoa mắt, chóng mặt, mất khả năng phối hợp vận động.
E (Eyes) là các vấn đề thị lực, bệnh nhân mắc đột quỵ có thể có dấu hiệu nhìn mờ, mất khả năng nhìn ở điểm bên trái hoặc bên phải.
Phân biệt triệu chứng của đột quỵ với bệnh thông thường
Các triệu chứng của đột quỵ thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, người dân cần đặc biệt chú ý đến dấu hiệu mất thăng bằng, chóng mặt bất thường, đi loạng choạng, khó phối hợp tay chân vì đây là dấu hiệu dễ bị nhầm với hội chứng tiền đình.
Ngoài ra, dấu hiệu đau đầu dữ dội một cách bất thường cũng là dấu hiệu cần chú ý bởi tình trạng này thường gặp ở giới trẻ nhưng dễ bị bỏ qua. Nhiều người trẻ chủ quan chỉ nghĩ bản thân bị đau đầu do uống 1-2 chén rượu, do thay đổi thời tiết, do uống cà phê nên không đến viện. Điều này khiến bệnh nhân có thể bị đột tử hoặc hôn mê sâu.
Do đó, nếu các dấu hiệu trên xuất hiện kèm với tình trạng liệt mặt, yếu tay chân, nhìn mờ, người bệnh cần đến bệnh viện để thăm khám.
Mỗi bệnh nhân khác nhau sẽ có thời điểm vàng khác nhau. Tuy nhiên, khung giờ vàng khuyến cáo chung cho tất cả mọi người là 3-3,5 giờ. Bệnh nhân cần đến bệnh viện trước khung giờ này để dùng thuốc tái thông mạch máu não.
Sau khung giờ vàng, các nhu mô não đã bị tổn thương và hoại tử, không thể điều trị được. Do đó, khi đã phát hiện ra các dấu hiệu của đột quỵ, mọi người nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ thời điểm nào, ngay cả khi chúng ta đang ngủ. Đột quỵ thiếu máu não là dạng đột quỵ thường gặp khi đang ngủ bởi lúc này huyết áp có xu hướng thấp hơn so với khi thức, cung lượng tim cũng thấp hơn. Huyết áp thấp và cung lượng tim thấp trên nền bệnh hẹp, vỡ xơ động mạch có thể gây thiếu máu não và dẫn tới đột quỵ.
Có khoảng 80% bệnh nhân bị đột quỵ có thể giữ được ý thức và nhận biết được các dấu hiệu đột quỵ, 20% bệnh nhân có thể rơi vào tình trạng mất ý thức, hôn mê.
Vì vậy, khi phát hiện bản thân có dấu hiệu đột quỵ, bệnh nhân có thể thông báo cho những người xung quanh, nằm nghỉ ở nơi thoáng để hạn chế ngã, va đập vào các vật dụng xung quanh.
Cách tốt nhất để phòng ngừa đột quỵ là đi khám định kỳ để điều trị sớm và kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ gây ra đột quỵ.
