Triển khai thực hiện quy định mới về chế độ hóa đơn chứng từ theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ, ngành thuế đã tổ chức các đợt ra quân tuyên truyền, hướng dẫn hộ, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm thực hiện xuất hóa đơn điện tử thay cho hình thức thuế khoán (áp dụng từ ngày 1/6/2025).
Tìm cách "né" thuế
Bên cạnh những chủ thể kinh doanh nhanh chóng tuân thủ, nhiều người vẫn còn tâm lý băn khoăn, e dè khi phải chuyển đổi, thậm chí đã xuất hiện những phản ứng mang tính chất đối phó.
Đến cắt tóc, gội đầu ở một cửa hàng quen thuộc trên phố Phùng Hưng (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội), chị Thu được nhân viên đề nghị thanh toán bằng tiền mặt thay vì quét mã QR để chuyển khoản như thường lệ. Khách không đem theo tiền mặt nên cửa hàng nhận chuyển khoản với yêu cầu không ghi nội dung liên quan đến mua bán, sử dụng dịch vụ. Nhân viên ở đây giải thích, tuy doanh thu không đến ngưỡng phải chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và được áp dụng thuế khoán đến ngày 1/1/2026 nhưng cửa hàng sẽ thu tiền mặt để “ẩn” doanh thu, tránh bị tăng thuế.
Tương tự, một quán cà-phê có phục vụ đồ ăn trên địa bàn quận Cầu Giấy từ cuối tháng 5/2025 cũng thu lại các tờ giấy in mã QR để chuyển sang thanh toán tiền mặt. Chủ quán giải thích, doanh số bán hàng gần đây có xu hướng giảm, nếu phải xuất hóa đơn điện tử sẽ phải tăng chi phí mua thiết bị và có khả năng tăng nghĩa vụ thuế, ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá bán sản phẩm. Có những cửa hàng yêu cầu chỉ thanh toán bằng tiền mặt, nếu khách chuyển khoản thì phải cộng thêm thuế vào tổng hóa đơn. Tình trạng này được ghi nhận ở một số cửa hàng kinh doanh tạp hóa, hàng ăn…
Một nhà hàng có địa chỉ kinh doanh tại quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) giải thích, số tiền cộng thêm là 3% thuế VAT và 1,5% thuế thu nhập cá nhân.
Từ cuối tháng 5, tại một số khu vực kinh doanh sôi động của Hà Nội như chợ Đồng Xuân, chợ Ninh Hiệp, phố Hàng Đào…, hàng loạt cửa hàng kinh doanh quần áo, giày dép, đồ nữ trang... cửa đóng then cài. Những cửa hàng, ki-ốt vẫn bán hàng thì tỏ ra lo lắng về quy định mới và bảo nhau hạn chế thanh toán tiền qua tài khoản để giấu doanh thu. Một chủ sạp hàng kinh doanh đồ lưu niệm tại chợ Đồng Xuân cho biết, trước ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh ở đây đã được cơ quan thuế hướng dẫn cách kê khai, nộp thuế theo quy định mới thông qua MobilePay. Chấp hành chủ trương, chủ hộ kinh doanh đã mua thiết bị để tránh bị phạt, nhưng rất lo ngại sẽ bị truy thu thuế của những tháng trước và nếu doanh thu từ hóa đơn tăng đột biến.
Về mặt kỹ thuật, kết nối thiết bị in hóa đơn cũng là một khó khăn đối với các hộ kinh doanh nhỏ. Tại chợ đầu mối phía nam Hà Nội, ông Cường, chủ hộ kinh doanh hàng khô và gia vị tỏ ra rất lúng túng khi phải xuất hóa đơn điện tử. “Nhiều năm qua, tôi đã quen với cách ghi sổ nên bây giờ mua máy tính tiền cũng chưa thể sử dụng ngay được, cho nên những chủ hộ kinh doanh có tuổi đã thống nhất tìm một người làm thủ tục thay”, ông Cường nói.
Luật sư Lê Ngọc Sơn, Công ty Luật Lavi, Đoàn luật sư Hà Nội nhận định, những hiện tượng “né” thuế bằng cách thanh toán tiền mặt để giấu doanh thu, sử dụng nhiều tài khoản thanh toán… đều không tồn tại được lâu, vì cơ quan quản lý nhà nước có rất nhiều công cụ, phương pháp, cả trực tiếp và gián tiếp để xác minh đúng doanh số chính xác. Đơn cử, hàng hóa lưu thông trên thị trường đều phải có hóa đơn, chứng từ thể hiện nguồn gốc hợp pháp, nếu đã có hóa đơn, chứng từ mua vào thì phải có hóa đơn bán ra (được kê khai). Nếu mua hàng hóa trôi nổi, không có hóa đơn thì hoàn toàn có thể là hành vi gian lận thương mại, thậm chí là buôn lậu. Thương nhân cố tình che giấu doanh thu cũng không dễ, vì cơ quan thuế có thể kiểm tra tại nguồn, kiểm tra chéo để biết doanh số thực của thương nhân.
Cơ quan thuế cam kết hỗ trợ, đồng hành
Những vướng mắc, phát sinh trong tuần đầu tiên sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đã được Cục Thuế ghi nhận, giải đáp và hướng dẫn tại hội nghị trực tuyến giữa cơ quan thuế với hộ kinh doanh diễn ra ngày 5/6/2025. Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho biết, với những dữ liệu ngành thuế ghi nhận thông qua hệ thống quản lý, có thể đánh giá về cơ bản, các hộ, cá nhân kinh doanh đều chấp hành tốt chính sách pháp luật. Có những trường hợp người kinh doanh sử dụng tài khoản của cá nhân khác, hạn chế ghi nội dung trong hoạt động chuyển khoản, chỉ nhận thanh toán tiền mặt... nhưng hiện tượng này không diễn ra trên diện rộng.
Đối với những trường hợp đó, cơ quan thuế có nhiều biện pháp để xử lý, cụ thể là phối hợp với ngân hàng, Bộ Công an, Bộ Công thương, sàn giao dịch thương mại điện tử để đối chiếu dữ liệu. Cơ quan thuế cũng có thể khai thác thông tin từ các đơn vị vận chuyển thông qua việc kiểm tra đối với hình thức giao dịch ship COD (dịch vụ chuyển hàng thu hộ tiền); phối hợp xác minh các trường hợp chuyển tiền mua hàng qua tài khoản không chính chủ…, từ đó có căn cứ xử lý các trường hợp cố tình vi phạm.
Trước băn khoăn của người nộp thuế, ông Mai Sơn nhấn mạnh, việc chuyển từ hình thức thuế khoán sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền không làm tăng thuế mà chỉ tăng mức độ minh bạch trong quản lý thuế. Trong tháng 6/2025, cơ quan thuế sẽ đến từng hộ kinh doanh để hỗ trợ chuyển đổi sang sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.
Các trường hợp cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Theo Chi cục Thuế khu vực I (quản lý thuế trên địa bàn thành phố Hà Nội và tỉnh Hòa Bình), doanh thu tính thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng, không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền. Các hành vi nhằm gây khó khăn cho cơ quan chức năng xác định doanh thu, như chỉ nhận tiền mặt, ghi nội dung chuyển khoản mập mờ, thu thêm tiền thuế... không những không làm giảm nghĩa vụ thuế mà còn có thể trở thành dấu hiệu che giấu doanh thu, thậm chí là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Các trường hợp cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trước những diễn biến trên thị trường, luật sư Lê Ngọc Sơn kiến nghị, cơ quan quản lý thuế cần giải thích và tuyên truyền các lợi ích của việc kê khai trung thực là để bảo đảm công bằng cho chính người nộp thuế. Bên cạnh đó, cần có các giải pháp kỹ thuật hỗ trợ người nộp thuế thực hiện thuận lợi, đúng và đầy đủ nghĩa vụ thuế. Khuyến cáo người tiêu dùng không thỏa hiệp, không gián tiếp giúp các hành vi kê khai không trung thực của thương nhân, qua đó bảo đảm chính quyền lợi của mình với tư cách là người tiêu dùng và cũng là quyền lợi của công dân được hưởng các chính sách thông qua nguồn thu từ thuế của Nhà nước.
