Dịch HIV ở Việt Nam vẫn khó kiểm soát
Tính đến tháng 5-2017, cả nước có 209.754 người nhiễm HIV còn sống sau khi đã rà soát 8.772 người trùng lặp hoặc không tìm thấy. Cũng trong 5 tháng đầu năm, có 1.959 người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS. Đã có 90.882 trường hợp tử vong do HIV/AIDS tính từ đầu vụ dịch đến nay.
Trong 5 tháng đầu năm 2017, số trường hợp HIV dương tính mới phát hiện khoảng 3.546 ca, số tử vong khoảng 641 ca. So với cùng kỳ năm 2016, số nhiễm HIV mới giảm 11%, số bệnh nhân AIDS giảm 21%, số tử vong giảm 34%. Như vậy nhìn chung dịch HIV vẫn đang có xu hướng giảm ở ba tiêu chí là số người nhiễm mới HIV, số người chuyển sang giai đoạn AIDS và số người tử vong do AIDS.
Theo đại diện Cục Phòng, chống HIV/AIDS, trong số người nhiễm HIV phát hiện mới, tỷ lệ lây qua đường tình dục chiếm 48%, qua đường máu là 33%, mẹ sang con là 3%. Như vậy đường tình dục vẫn đang là con đường lây truyền phổ biến nhất hiện nay. Điều này cũng cảnh báo dịch HIV ở Việt Nam ngày càng trở nên khó kiểm soát.
Hiện nay, có 20 tỉnh phát hiện HIV tăng so với cùng kỳ năm 2016, đặc biệt là các tỉnh: Hà Nội, Tây Ninh, Yên Bái, Tiền Giang, Kiên Giang, TP Hồ Chí Minh và Phú Thọ. Riêng Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, có số nhiễm HIV mới phát hiện chiếm 25% tổng số người nhiễm HIV mới phát hiện trong cả nước. Đặc biệt, một số tỉnh như Tây Ninh, Tiền Giang, Kiên Giang, Phú Thọ, Yên Bái, Lai Châu khi triển khai mạnh các hoạt động tư vấn xét nghiệm HIV thì số mới nhiễm HIV được phát hiện vẫn gia tăng.
Một vấn đề khác nữa là trong khi tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy, phụ nữ bán dâm có xu hướng giảm dần trong những năm gần đây, thì tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới tăng liên tục từ năm 2013 trở lại đây. Tỷ lệ này là 7,36% theo nguồn giám sát trọng điểm năm 2016.
Tính đến tháng 4-2017, ngành y tế đã điều trị ARV được 118.028 bệnh nhân đạt 56% số người nhiễm HIV được phát hiện. Khi mở rộng điều trị bằng ARV tại trạm y tế để bệnh nhân dễ dàng tiếp cận thì đến nay, đã có 7.844 bệnh nhân nhận thuốc ARV tại xã. Đồng thời, Cục cũng đang mở rộng triển khai xét nghiệm tải lượng vi rút như một xét nghiệm thường quy.
Hỗ trợ Bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV
Theo Cục Phòng chống HIV/AIDS, hiện nay phần lớn người nhiễm HIV được phát hiện muộn trong quá trình khám bệnh, chữa bệnh. Bệnh nhân điều trị thay thế nghiện bằng Methadone và bệnh nhân ARV tăng chậm. Bên cạnh đó, nguồn ngân sách Trung ương hạn chế, cấp muộn và có chín tỉnh chưa duyệt Đề án bảo đảm tài chính.
Đến thời điểm này, tỷ lệ tham gia BHYT của người nhiễm mới đạt hơn 50%. Một số bệnh nhân không tham gia BHYT vì sợ bị phân biệt, kỳ thị đối xử do lộ danh tính, ngại chờ đợi khi phải khám bảo hiểm. Một số bệnh nhân khác do kinh tế khó khăn không đủ nguồn tài chính mua BHYT theo hộ gia đình. Một số người do thiếu giấy tờ tùy thân hoặc thông tin trên các giấy tờ có sự khác biệt, có tiền cũng không đủ điều kiện tham gia BHYT.
Nhiều tỉnh đã cân đối ngân sách của địa phương để mua BHYT cấp cho người nhiễm HIV. Cục Phòng, chống HIV/AIDS cũng đang rà soát nhu cầu BHYT cho người nhiễm HIV của một số tỉnh khó khăn, để dùng nguồn kinh phí viện trợ quốc tế hỗ trợ trong thời gian đầu mới chuyển đổi nguồn lực.
Hiện nay, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cũng đang rà soát nhu cầu BHYT cho người nhiễm HIV của một số tỉnh khó khăn, để dùng nguồn kinh phí viện trợ quốc tế hỗ trợ trong thời gian đầu mới chuyển đổi nguồn lực.
Thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenophine
Năm 2017, lần đầu tiên Việt Nam triển khai điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PREP) cho nhóm có hành vi nguy cơ cao nhiễm HIV, đặc biệt nhóm MSM. Đây là hoạt động thí điểm, để xác định nhu cầu và cách thức triển khai mở rộng trên toàn quốc.
Cục tiếp tục mở rộng xét nghiệm HIV tại cộng đồng, đặc biệt ở 15 tỉnh, thành phố có tình hình dịch cao. Triển khai thí điểm tự xét nghiệm HIV bằng nước bọt thông qua các tổ chức cộng đồng. Đồng thời, mở rộng phòng xét nghiệm khẳng định HIV tuyến huyện cho các tỉnh, thành phố trọng điểm (TP Hồ Chí Minh, Thanh Hóa, Sơn La, Điện Biên, Nghệ An, Yên Bái, Lào Cai). Điều này sẽ giảm thời gian chờ đợi trả kết quả xét nghiệm khẳng định cho bệnh nhân cũng như không phải vận chuyển mẫu máu đi xa.
Tới đây, Bộ Y tế dự kiến sẽ thí điểm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenophine. Đây là chất đồng vận bán phần với các chất dạng thuốc phiện, có tác dụng và hiệu quả điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện (CDTP) tương tự như Methadone nhưng an toàn hơn. Liều thấp được sử dụng để điều trị đau cấp và mạn tính; liều cao được sử dụng để điều trị nghiện các CDTP bất hợp pháp.Thời gian bán hủy kéo dài (từ 20-73 giờ), nên kéo dài thời gian tác dụng của thuốc, do đó bệnh nhân chỉ cần uống thuốc 3-4 lần/tuần là đủ hiệu quả điều trị cho một tuần và hầu như không gây tăng dung nạp.
Theo báo cáo của nhiều nước trên thế giới, điều trị nghiện các CDTP bằng thuốc Buprenorphine có hiệu quả đáng ghi nhận trong việc giảm lây nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy, giảm nguy cơ quá liều do sử dụng ma túy trong nhóm bệnh nhân tham gia điều trị.
Đại diện Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, ngành y tế phấn đấu triển khai điều trị Buprenorphine cho khoảng 500 bệnh nhân tại một số tỉnh miền núi (Điện Biên, Nghệ An, Sơn La) trong năm 2017.
Năm 2018 tiếp tục duy trì và mở rộng điều trị Buprenorphine cho khoảng 2.000 bệnh nhân (Điện Biên, Sơn La, Nghệ An, Thanh Hóa, Hòa Bình, Yên Bái và Lai Châu); tổ chức điều trị Buprenorphine lồng ghép vào hệ thống Methadone sẵn có.
