Tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” - kỷ lục đáng tự hào của sơn mài Việt Nam

Từ ước mơ đến kỷ lục

Từ ý tưởng ban đầu đến khi hoàn thành là một hành trình của đam mê, khát vọng và lòng kính yêu, biết ơn sâu sắc đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, nguồn cảm hứng bất tận cho người nghệ sĩ. Hơn cả một công trình nghệ thuật lớn, bức tranh là minh chứng cho tinh thần sáng tạo của thế hệ trẻ Việt Nam, những người đang dùng nghệ thuật để kể lại câu chuyện của dân tộc bằng cách riêng đầy bản lĩnh, tự tôn và giàu tính nhân văn.

Tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” - tác phẩm sơn mài liền khổ lớn nhất thế giới, được Tổ chức Kỷ lục Guinness thế giới chính thức công nhận ngày 4/9 vừa qua - có kích thước 2,4mx7,2m, nặng 3 tấn, được hoàn thiện trên một tấm vóc liền khối.

Bức tranh có hai mặt và không ghép, là tác phẩm chưa từng có tiền lệ trong lịch sử sơn mài thế giới. Mặt nội dung chính thể hiện hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc “Tuyên ngôn Độc lập” tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 và mặt sau mang tên “Mùa xuân dân tộc”, biểu tượng cho niềm hân hoan của cả dân tộc trong mùa xuân độc lập-tự do-hạnh phúc.

Tác phẩm là bước đột phá của thế hệ họa sĩ 9X. Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh vốn đã nằm trong trái tim mỗi người Việt Nam, nhưng Chu Nhật Quang đã thể hiện theo cách riêng của thế hệ trẻ đương đại mà vẫn giữ được thần thái, phong cách của vị lãnh tụ kính yêu. Đây là tín hiệu đáng mừng cho sự chuyển giao và kế thừa tích cực của mỹ thuật Việt Nam.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam

Theo họa sĩ Chu Nhật Quang, ý tưởng về bức sơn mài khổ lớn về Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu bắt đầu từ năm 2019 với niềm cảm hứng và sự hỗ trợ đặc biệt của người anh rể, đồng thời cũng như một người thầy của anh là họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng. Trong suốt 6 năm, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng đã cùng anh vừa nghiên cứu tư liệu lịch sử, vừa thử nghiệm chất liệu mới, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại để thực hiện bức tranh.

Chu Nhật Quang kể lại: “Có những giai đoạn tôi phải dừng lại để cập nhật, điều chỉnh dựa trên tư liệu mới, hoặc tìm giải pháp vận chuyển, thi công khi di chuyển tấm vóc nặng hàng tấn. Nhưng chính tình yêu với Bác Hồ, sự đồng hành, giúp đỡ của anh Tùng, của gia đình và cộng sự giúp tôi vượt qua tất cả. Khi bức tranh hoàn thành đúng dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 vừa qua, tôi thấy hạnh phúc không gì sánh được”.

Câu chuyện về bức tranh “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” cùng nhiều tác phẩm về Chủ tịch Hồ Chí Minh khởi nguồn từ giấc mơ của họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng, người đã truyền cho Chu Nhật Quang tình yêu vẽ Bác. “Tôi từng mơ một ngày có thể vẽ Bác Hồ thật đẹp, thật lớn, để dù đứng xa vẫn thấy rõ gương mặt của Người. Một tác phẩm hội họa bền vững theo năm tháng bằng sơn mài. Đến khi gặp Chu Nhật Quang, một cậu bé 8 tuổi mê vẽ, tôi đã truyền lại cho em khát vọng đó và cùng em thực hiện được ước mơ ấy”.

Họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng đã đồng hành cùng Chu Nhật Quang trong suốt hành trình họa sĩ 9X du học về nghệ thuật hội họa ở các nước phương Tây. Hai anh em đã cùng nhau đi nhiều nơi, nghiên cứu về chất liệu làm vóc cho sơn mài để thay thế vóc gỗ. Nói như anh Tùng, thậm chí cả chất liệu gia công làm cánh máy bay đến thân tàu biển họ cũng tìm hiểu rất kỹ, để tạo nên tấm vóc khổ lớn có thể lên tới hàng chục mét vuông mà bền vững, không bị co giãn.

Tôi từng mơ một ngày có thể vẽ Bác Hồ thật đẹp, thật lớn, để dù đứng xa vẫn thấy rõ gương mặt của Người. Một tác phẩm hội họa bền vững theo năm tháng bằng sơn mài. Đến khi gặp Chu Nhật Quang, một cậu bé 8 tuổi mê vẽ, tôi đã truyền lại cho em khát vọng đó và cùng em thực hiện được ước mơ ấy.

Họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng

“Khi nghiên cứu các chất liệu, chúng tôi đặt ra tiêu chí đầu tiên là hướng thân thiện môi trường, tránh sử dụng gỗ, hủy hoại rừng, đồng thời cố gắng lựa chọn sử dụng chất liệu tái chế. Sau rất nhiều thử nghiệm vất vả, công phu cùng cả nhiều thất bại, cuối cùng chúng tôi cũng thành công. Cho đến nay, chưa ai có thể thực hiện được những bức tranh sơn mài liền mảnh, không ghép với kích thước không giới hạn như các tác phẩm của Chu Nhật Quang”, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng cho biết.

Khi tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” của Chu Nhật Quang được Tổ chức kỷ lục Guinness thế giới công nhận là tranh sơn mài liền mảnh, không ghép lớn nhất thế giới, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng đã lặng người xúc động bởi đây không chỉ là niềm vui của cá nhân Chu Nhật Quang, của cá nhân anh và đại gia đình đã luôn hỗ trợ, ủng hộ mà còn mang nhiều ý nghĩa hơn, góp phần khẳng định vị thế của nghệ thuật sơn mài Việt Nam trên và bản lĩnh của một thế hệ họa sĩ trẻ với tri thức hiện đại, biết kế thừa và phát huy bản sắc và giá trị văn hóa dân tộc.

“Từ nay trở đi, khi bạn bè và công chúng yêu nghệ thuật quốc tế nhắc tới các tác phẩm Kỷ lục Guinness thế giới, trong danh sách ấy có tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” và họ sẽ nhớ đến Việt Nam, nhớ đến một dân tộc yêu hòa bình, yêu cái đẹp, biết trân trọng, gìn giữ các giá trị di sản văn hóa nghệ thuật của cha ông”, họa sĩ Nguyễn Thanh Tùng chia sẻ đầy tự hào.

Khát vọng vươn xa

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đánh giá về bức sơn mài Kỷ lục Guinness thế giới “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập”: "Tác phẩm là bước đột phá của thế hệ họa sĩ 9X. Hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh vốn đã nằm trong trái tim mỗi người Việt Nam, nhưng Chu Nhật Quang đã thể hiện theo cách riêng của thế hệ trẻ đương đại mà vẫn giữ được thần thái, phong cách của vị lãnh tụ kính yêu. Đây là tín hiệu đáng mừng cho sự chuyển giao và kế thừa tích cực của mỹ thuật Việt Nam”.

Có thể khẳng định, bức sơn mài “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” không chỉ là tác phẩm nghệ thuật hội họa mà còn là một công trình văn hóa mang giá trị tinh thần nhiều ý nghĩa. Họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang đã dùng nghệ thuật để tri ân lịch sử, tri ân thế hệ cha ông, và khơi dậy tình yêu Tổ quốc trong lớp trẻ hôm nay.

Chứng kiến tinh thần ấy, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng-Văn hóa Trung ương nhận xét: “Đây là sự tìm kiếm tích cực của người họa sĩ trẻ, cả về chất liệu và đề tài. Một bức sơn mài khổ lớn về Bác Hồ là điều cực kỳ khó, đòi hỏi tài năng, công phu và tâm huyết. Sự thừa nhận của quốc tế dành cho tác phẩm này là niềm vui chung của giới nghệ sĩ và người yêu nghệ thuật Việt Nam”.

Đây là sự tìm kiếm tích cực của người họa sĩ trẻ, cả về chất liệu và đề tài. Một bức sơn mài khổ lớn về Bác Hồ là điều cực kỳ khó, đòi hỏi tài năng, công phu và tâm huyết. Sự thừa nhận của quốc tế dành cho tác phẩm này là niềm vui chung của giới nghệ sĩ và người yêu nghệ thuật Việt Nam.

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm

Cùng với hai triển lãm tranh sơn mài khổ lớn “Dấu thiêng” tại Hoàng thành Thăng Long năm 2024 và “Mùa xuân Độc lập” tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (Hà Nội) và Kỷ lục Guinness thế giới vừa được xác nhận, họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang cũng liên tiếp ghi dấu ấn về chuyên môn ở các sự kiện uy tín. Đầu tháng 10 vừa qua, tại lễ trao Giải thưởng “Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội” lần thứ 18, Chu Nhật Quang tiếp tục được ghi nhận khi loạt tranh sơn mài trong hai triển lãm “Dấu thiêng” và “Mùa Xuân Độc lập” của anh được xướng tên trong 11 tác phẩm đề cử xuất sắc.

Trong các tác phẩm đó, bức “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” là tác phẩm trung tâm của triển lãm “Mùa Xuân Độc lập”. Nếu “Dấu thiêng” khắc họa sâu đậm hình ảnh các giá trị di sản dân tộc, mang ý nghĩa triết lý nhân sinh sâu sắc thì “Mùa xuân Độc lập” với trung tâm là tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” lại mở ra một không gian cảm xúc sâu lắng và tươi sáng hơn khi họa sĩ dành trọn tâm huyết để tôn vinh hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh và mùa xuân cách mạng của dân tộc, mùa xuân của niềm tin, tự do và khát vọng vươn lên của người Việt.

Khai mạc đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, triển lãm “Mùa xuân Độc lập” với tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập” đã thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn và công chúng với hàng chục nghìn lượt khách tham quan, chiêm ngưỡng, trở thành điểm nhấn nổi bật của triển lãm, kết nối cảm xúc giữa quá khứ hào hùng và hiện tại tự hào của dân tộc.

Đánh giá về triển lãm và tác phẩm “Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập”, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Đinh Thị Mai khẳng định: Triển lãm mang đậm giá trị lịch sử và nhân văn, góp phần quan trọng trong công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống cách mạng, hun đúc lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc cho cán bộ, Đảng viên và nhân dân, nhất là thế hệ trẻ.

Có thể nói, đây là minh chứng cho sức sống lâu bền của nghệ thuật dân tộc khi được tiếp nối và phát triển bởi thế hệ họa sĩ trẻ, đồng thời khẳng định vai trò của mỹ thuật trong việc lan tỏa giá trị độc lập, tự do và khát vọng hòa bình, trở thành một biểu tượng đáng tự hào của tinh thần sáng tạo và khát vọng đưa nghệ thuật Việt Nam vươn ra thế giới.