Những tờ báo xuân đầu tiên ở Sài Gòn

Ngày nay, có dịp đến Trung tâm Lưu trữ Quốc gia 2 trên đường Lê Duẩn, quận 1, tìm lại kho lịch sử của báo chí Việt Nam, mới thấy báo xuân của Sài Gòn ngày xưa thật dân dã đời thường, mà cũng không kém phần phong phú, sức xuân.
Báo Ðông Pháp số xuân năm 1928.
Báo Ðông Pháp số xuân năm 1928.

Trong những tờ báo ra báo xuân chữ quốc ngữ, thì Nam Phong Tạp chí, ra đời năm 1917 tại Hà Nội và kéo dài tới năm 1934, ra được 211 số, là tờ báo ra báo xuân đầu tiên bằng chữ quốc ngữ, số xuân ra Tết năm 1918.

Ở Sài Gòn, tờ báo xuân đầu tiên là tờ Ðông Pháp Thời báo, ra số xuân năm Mậu Thìn - 1928. Ðông Pháp thời báo (Le Courrier Indochinois) là báo xuất bản ba kỳ/tuần (thứ hai, thứ tư, thứ sáu), có từ 4 đến 8 trang khổ lớn 65x40cm. Báo ra số đầu tiên ngày 2-5-1923, số cuối (số 809) ra ngày 22-12-1928.

Những trang đầu số báo xuân 1928, nội dung của  Ðông Pháp Thời báo có bài, hình ảnh phụ trương về phụ nữ, trẻ em và chơi thể thao. Tại số báo này sự xuất hiện của nhà thơ Tản Ðà - Nguyễn Khắc Hiếu, với bài thơ Chơi Xuân dù lời văn mộc mạc của thời năm 1928, khi đất nước ta còn trong vòng nô lệ, song đây là bài thơ xuân đầy cảm tác của Tản Ðà - Nguyễn Khắc Hiếu khi mới vào sống ở đất Sài Gòn:

... "Thơ với rượu cùng xuân,  ta vẫn thế

 Ngoài trăm tuổi vắng ta trần thế,

Xuân nhớ ta chưa dễ biết đâu tìm!

Cùng nhau nay hãy uống thêm!

Ðể ra được tờ Ðông Pháp Thời báo, chính Diệp Văn Kỳ là người có công thuyết phục các nhà báo, nhân sĩ thời bấy giờ. Ban đầu tờ báo này do Nguyễn Kim Ðính làm chủ, sau vì thua lỗ nên phải bán lại cho hai ông Diệp Văn Kỳ và Nguyễn Văn Bá (từ số 635). Sau khi báo ra được những năm đầu có đông độc giả, chính ông Diệp Văn Kỳ đã có sáng kiến mời nhà thơ Tản Ðà và Ngô Tất Tố vào nam, tăng cường cho ban biên tập tờ báo. Ông đã mời chủ bút là nhà sử học Trần Huy Liệu (bút danh Nam Kiều), rồi sau là Bùi Thế Mỹ (bút danh Lan Ðình) rồi Nguyễn Văn Bá. Bên cạnh Tản Ðà, Trần Huy Liệu, Ðông Pháp Thời báo đã thu hút được các cây viết như: Phan Khôi, Ngô Tất Tố, Ðào Trịnh Nhất, Trương Vĩnh Tống... để tồn tại trong thời buổi tờ báo thể hiện lập trường của giai cấp tư sản dân tộc Việt Nam, có xu hướng cấp tiến trước và sau 1930. Sau khi ra số 809, báo đình bản do những khó khăn tài chính và nhân sự.

Kể đến các báo ra số xuân trong nước cũng lấy chủ đề xuân làm nổi bật trong cảnh còn lệ thuộc thực dân Pháp ở ba kỳ. Các tờ Thần Chung Xuân Canh Ngọ 1930, Phụ - nữ Tân - Văn Xuân Canh Ngọ 1930, Công Luận Xuân Tân Mùi 1931, Trung Lập, Xuân Ất Hợi 1933, Ðuốc Nhà Nam Xuân Ất Hợi 1935... Song như nhiều nhà sử học vẫn cho rằng, tờ báo xuân đậm chất xuân thời đấy mà bây giờ tại kho Lưu trữ Quốc gia 2 thì, Phụ - nữ Tân - Văn Xuân Canh Ngọ 1930, là tờ thật ấn tượng với mùa xuân. Tờ báo  đã đưa bài thơ cùng chữ Xuân thật đậm ra ngoài bìa:

"Vui xuân vui khắp xa gần

Lòng xuân phơi phới chén xuân tàng tàng.

Ðốt hương nguyện với xuân hoàng;

Sao cho nước cũ ngày càng thêm xuân?

Xuân tới xuân đi, xuân chẳng ở,

Có yêu xuân xin chớ phụ ngày xuân.

Chợ Dinh hoàn đương lúc chen chân

Chúc xuân mới quốc dân mau tiến bộ...

Dẫu cho mỗi cảnh, mỗi tình nhưng mùa xuân đến, báo chí ở Sài Gòn xưa và trên cả nước ta bao giờ cũng vẫn ước vọng cao đẹp về mùa xuân, để sức xuân thành những điều "Chúc xuân mới quốc dân mau tiến bộ"... như từ xuân 1930 - mà từ đây, cũng mùa xuân đó, Ðảng ta ra đời.        

Có thể bạn quan tâm

Cần chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa phù hợp

Cần chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa phù hợp

Thành phố Hồ Chí Minh đang xây dựng đề án phát triển ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, trong đó tập trung vào các ngành điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh - triển lãm, quảng cáo và du lịch văn hóa.

Nỗ lực giải quyết ùn tắc giao thông

Thông tin TP Hồ Chí Minh khởi động lại dự án làm việc, học tập lệch ca, lệch giờ để giảm ùn tắc giao thông đang thu hút sự quan tâm của nhiều người dân. Bên cạnh những ý kiến đồng tình cũng không ít người đề nghị các cơ quan chức năng thành phố cần có những phương án cụ thể để không gây xáo trộn, ảnh hưởng công việc, sinh hoạt và đời sống người dân.

Đòn bẩy phát triển kinh tế - xã hội

Tính đến nay đã năm tháng kể từ khi công bố bảng giá các loại đất ở mức mới, UBND thành phố vẫn chưa chính thức ban hành hệ số K (Hệ số điều chỉnh tiền sử dụng đất được xác định bằng tỷ lệ giữa giá đất chuyển nhượng thực tế mang tính phổ biến trên thị trường trong điều kiện bình thường tại thời điểm xác định với giá đất do UBND cấp tỉnh quy định và công bố hằng năm) của năm 2015. Dẫn đến tình trạng hàng nghìn hồ sơ nhà đất của người dân bị ách lại.

Những người nối những niềm vui từ Sài Gòn đến Pa-ri

Nhà nghiên cứu, Nhà báo Trần Bạch Ðằng đã đi xa, nhưng bao giờ trong cuộc sống, ông luôn nghĩ và tìm ra những điều còn trái ngược của cuộc sống, của xã hội để làm cho thế và lực của chính nghĩa sẽ & mãi chiến thắng hung ác, bạo tàn. Và đây là kỷ niệm của những người hoạt động đơn tuyến hơn 40 năm trước thực hiện dưới sự chỉ đạo của ông Trần Bạch Ðằng những năm 1969 - 1972 phục vụ Hội nghị Pa-ri về việt nam.

Người nữ đại biểu trẻ của Quốc hội Việt Nam khóa đầu

Ðó là bà Ngô Thị Huệ, Khi mới 22 tuổi đã là Phó Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Long đã lãnh đạo nhân dân tại quận Vũng Liêm (nay là huyện) khởi nghĩa và cướp chính quyền trong Nam Kỳ Khởi nghĩa năm 1940. Nhân kỷ niệm 82 năm Ngày thành lập Ðảng (3-2-1930 - 3-2-2012), đồng chí Lê Thanh Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, đã thay mặt Ðảng bộ TP Hồ Chí Minh trao Huy hiệu 75 năm tuổi Ðảng cho bà Ngô Thị Huệ (người thứ hai từ bên phải sang).

Quảng trường  mang tên nữ sinh Sài Gòn dũng cảm

Ðến TP Hồ Chí Minh vào những ngày này, dạo một vòng chung quanh trung tâm thành phố, dừng chân trước cổng chính chợ Bến Thành - nơi người, xe ngày đêm tấp nập, không thể không dừng lại ngắm quảng trường rộng lớn mang tên một liệt nữ của đất Sài Gòn những năm 1960. Ðó là nữ sinh Quách Thị Trang và Quảng trường trung tâm Sài Gòn đã mang tên chị sau giải phóng thành phố.

Nữ tướng Ba Ðịnh - Người con gái của Nam Bộ anh hùng

Tại miền nam và Sài Gòn - Gia Ðịnh xưa, nói đến nữ tướng Nguyễn Thị Ðịnh (trong ảnh), không ai lại không biết về một nữ tướng điềm đạm, nhân cách cao cả, song tính quyết đoán rất đỗi anh hùng. Bà sinh năm 1920 trong một gia đình nông dân nghèo tại Bến Tre. Ði hoạt động cách mạng từ năm 16 tuổi và hai năm sau - năm 1938, khi vừa 18 tuổi, bà được kết nạp vào Ðảng Cộng sản.

Nhà sưu tầm, nghiên cứu Vương Hồng Sển

Tại TP Hồ Chí Minh có một nhà nghiên cứu hiện đang đứng hàng đầu cả nước về sưu tầm những cổ vật của các loại hình văn hóa người Việt - Khmer  - Hoa trên nhiều phương diện. Ông là nhà nghiên cứu đáng kính - cụ Vương Hồng Sển, mà nay ai đến hỏi về những chuyện xưa của Sài Gòn, nếu nhìn thấy bộ sưu tập những cổ vật quý của cụ, sẽ hiểu thêm nhiều điều thú vị về Sài Gòn xưa.

Căn cứ Trung ương Cục miền Nam

Tại Căn cứ T.Ư Cục miền Nam, bác Tô Bửu Giám, nguyên Phó Văn phòng T.Ư Cục miền Nam suốt từ năm 1961 - 1975, nay nghỉ hưu tại Q 10, TP Hồ Chí Minh - cho chúng tôi biết về những năm khói lửa của chiến tranh.

Ðền thờ Bác Hồ ở tỉnh Trà Vinh

Ðền thờ Bác Hồ, hay nói theo cách nói của nhà nghiên cứu Trần Bạch Ðằng khi ông có dịp đến thăm là "Công trình của trái tim" - một biểu tượng tấm lòng trung kiên của người dân Trà Vinh. Ở ngay sát đồn địch, người dân vẫn lập đền để thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, kể từ sau ngày Bác đi xa..

Những năm tháng hoạt động ở Sài Gòn của Tổng Bí thư Hà Huy Tập

Ngày 1-12-2009, lễ truy điệu cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập được Ðảng, Nhà nước tổ chức trang trọng tại Hội trường Thống Nhất, TP Hồ Chí Minh; sau đó theo nguyện vọng của thân tộc, quê hương, thi hài cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập được chuyển từ TP Hồ Chí Minh về quê nhà Hà Tĩnh, nơi sinh Tổng Bí thư đầu tiên của Ðảng.

Những người lính tình báo và mùa Xuân 1975 ở Sài Gòn

Nhớ lại mùa xuân cách đây 37 năm về trước, Ðại tá, Trưởng lưới tình báo H.63 Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang) kể: Những ngày mùa xuân đó mạng lưới tình báo chiến lược của ông phải nghiên cứu, tham mưu hoạt động rất cao độ và rất căng thẳng, kể cả người đang hoạt động dưới danh nghĩa nhà báo của New York Time như tướng Phạm Xuân Ẩn và nhà tình báo Vũ Ngọc Nhạ, đang ở trong tổng hành dinh của ngụy quyền Sài Gòn.

Báo Giải Phóng và tin chiến thắng mỗi độ Xuân về

Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Trung ương Cục miền Nam đã sử dụng báo chí làm một kênh tuyên truyền đối nội và đối ngoại hiệu quả. Một trong những tờ báo ra đời trong những ngày chiến tranh ác liệt nhất ở miền Nam - báo Giải Phóng đã đáp ứng nhiệm vụ tuyên truyền và cổ động phong trào kháng chiến của nhân dân miền Nam thời bấy giờ.
Đại tá Tư Chu (người thứ ba từ trái sang), trong Hội thảo Kỷ niệm 50 năm Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968.

Người chỉ huy trưởng Biệt động Sài Gòn

Ngày 3-1-2012, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đến tận giường bệnh của Tham mưu trưởng Quân khu Sài Gòn - Gia Ðịnh, Chỉ huy trưởng Biệt động Sài Gòn - Ðại tá Nguyễn Ðức Hùng (tức Tư Chu) đang điều trị tại Bệnh viện Nguyễn Trãi, TP Hồ Chí Minh để trao Danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân cho người đã lãnh đạo đội quân đặc biệt làm rung động Sài Gòn hơn 37 năm về trước.

Trường trung học phổ thông đầu tiên ở Sài Gòn

Cách đây gần 130 năm, ngày 14-11-1874, Thống soái Nam Kỳ (Thiếu tướng hải quân Krantz) đã ký Nghị định của Thống đốc Nam Kỳ về thành lập Trường Chasseloup - Laubat (Collège Chasseloup - Laubat) - nay là Trường trung học phổ thông Lê Quý Ðôn nằm đối diện về hướng bắc của Dinh Ðộc Lập - Dinh Thống Nhất TP Hồ Chí Minh.

Hơn 100 năm tòa Ðô Chính ở Sài Gòn

Nay ai đến Sài Gòn (TP Hồ Chí Minh), đi qua trung tâm quận I, không thể không đến viếng tượng đài Bác Hồ, trước trụ sở UBND TP Hồ Chí Minh, mà trước đây đã từng trải qua các tên gọi: Dinh Xã Tây, dinh Ðốc Lý, tòa Ðô Chính (tòa Ðô Sảnh), là một trong những kiến trúc lớn, đẹp và cổ kính vào hàng bậc nhất của Sài Gòn xưa từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.

Thương cảng đầu tiên ở Việt Nam

"Từ thành phố này, Người đã ra đi" - câu hát của bài hát nổi tiếng đó làm chúng ta nhớ lại những ngày lịch sử 100 năm trước (vào tháng 6-1911) ở Cảng Sài Gòn, nơi mà người thanh niên Nguyễn Tất Thành từ Thành phố này ra đi tìm đường cứu nước để giải phóng dân tộc.

Lập lại trật tự trong việc tổ chức bán vé tàu, xe dịp Tết

Hiện nay, các đơn vị kinh doanh vận tải hành khách trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đang tổ chức bán vé tàu, xe dịp Tết. Mỗi ngày có hàng nghìn lượt người đổ về các bến tàu, xe để mua vé. Tuy nhiên, tại nhiều quầy bán vé của các doanh nghiệp vận tải ở bến xe miền Ðông, các tuyến xe chạy đường dài tuyến bắc - nam, nhiều hành khách đến mua vé tàu, xe đi sau ngày 21 tháng Chạp đều nhận được thông báo hết vé.

Bến Nhà Rồng 150 năm trước

Bến Nhà Rồng là Di tích lịch sử nổi tiếng của cả nước và cũng là Di tích lịch sử cấp thành phố vừa được xếp hạng tháng 6-2011. Tuy thế, trong gần 150 năm, đây vẫn là thương cảng lớn nhất của Nam Bộ và cả nước, có từ thế kỷ 19 do người Pháp khai thác, nằm bên sông Sài Gòn.

Kỳ bộ Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội ở Nam Kỳ

Vào năm 1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc trong những năm tháng hoạt động tại nước ngoài đã thành lập ra Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội - tổ chức có tính chất quá độ cho sự ra đời các tổ chức cộng sản ở trong nước của Việt Nam. Sau đó chính Người đã trực tiếp mở các lớp huấn luyện chính trị tại Quảng Châu, nhằm đào tạo ra nhiều lớp cán bộ từ thanh niên trẻ tuổi làm đội ngũ cán bộ tương lai cho Ðảng ta sau này khi Ðảng ra đời. 

Luật sư Nguyễn Hữu Thọ, nhà trí thức lớn của cách mạng

Từ nhỏ, Nguyễn Hữu Thọ theo học tại Trường Long Mỹ, huyện Long Mỹ, tỉnh Rạch Giá. Mùa hè năm 1921, khi mới 11 tuổi, Nguyễn Hữu Thọ rời Bến Lức (Long An), quê hương thân thuộc sang học tại Trường Mignet (Pháp). Ðến năm 1928, ông được nhận vào học khoa Luật của Trường đại học Luật khoa và Văn khoa Aixen Prouvence (miền nam nước Pháp). Với bằng cử nhân luật học loại xuất sắc, ông về nước tháng 5-1933, làm tập sự tại văn phòng luật sư của một người Pháp ở Mỹ Tho. Sau 5 năm tập sự, Nguyễn Hữu Thọ vượt qua kỳ sát hạch, trở thành một luật sư thực thụ rồi mở văn phòng luật sư riêng ở Mỹ Tho, sau đó chuyển qua Vĩnh Long, Cần Thơ rồi lên trung tâm Sài Gòn.

Sức mạnh và niềm tin từ khi Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam ra đời

Cách đây 51 năm, ngày 20-12-1960, tại xã Tân Lập, huyện Châu Thành (Tây Ninh), với sự có mặt của đông đảo đại biểu các giai cấp, các dân tộc, đại diện các tôn giáo, đảng phái ở miền nam, Ðại hội thành lập Mặt trận Dân tộc Giải phóng (MTDTGP) miền nam được tổ chức, đánh dấu mốc son quan trọng trong ý chí đại đoàn kết dân tộc của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ðối với Sài Gòn - Gia Ðịnh  - Chợ Lớn, sự kiện này càng làm cho ý chí sức mạnh của đại đoàn kết dân tộc trở thành điểm nhấn quan trọng để làm nên các phong trào yêu nước rộng rãi trong lòng dân.

Trung đội biệt động Sài Gòn mang tên Ðồng Ông Cộ

Trung đội biệt động trẻ trung này có chín đảng viên, 19 đoàn viên thanh niên, tám đội viên, được bố trí trong đội vũ trang tự vệ 36 người, hoạt động theo sự phân tuyến biệt động - có đơn tuyến và phối hợp nhau.  Ngoài ra trung đội còn được 13 thanh niên giác ngộ trong vùng ủng hộ, đi theo trung đội hoạt động nhiều loại hình tuyên truyền, vận động nhân dân nội thành. Ðiều đặc biệt là trung đội hoạt động và ém quân ngay trong lòng dân ở giữa Sài Gòn - lõm căn cứ Ðồng Ông Cộ - nay là địa bàn nằm trên các phường 12, 14, 24 thuộc quận Bình Thạnh.