Xử lý nghiêm đối với hành vi trốn thuế
Thời gian gần đây, việc một bộ phận lãnh đạo doanh nghiệp “xộ khám” vì hành vi trốn thuế không chỉ là lời cảnh báo đối với những doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật thuế, mà còn là dấu hiệu rõ nét cho thấy, cơ quan chức năng đang nâng cao hiệu lực xử lý, từ phát hiện đến truy cứu hình sự trong lĩnh vực thuế.
Mới đây nhất, ngày 16/10/2025, tại Đà Nẵng, cơ quan cảnh sát kinh tế đã khởi tố, khám xét đối với ông Lê Ngọc Thảo - nguyên Giám đốc, ông Võ Văn Lý - Giám đốc và ông Trần Phước Đường - Kế toán trưởng của Công ty cổ phần Hải Vân Long về hành vi trốn thuế. Theo điều tra ban đầu, trong giai đoạn 2014-2017, doanh nghiệp này thi công nhiều hợp đồng lớn với tổng giá trị gần 860 tỷ đồng, nhưng không xuất đầy đủ hóa đơn, không kê khai thuế theo quy định, trốn thuế hơn 8 tỷ đồng.
Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã chỉ đạo quyết liệt: “Dữ liệu của cơ quan thuế phải đúng, sạch, sống”. Theo đó, ngành thuế đã triển khai hệ thống khai thuế điện tử đối với doanh nghiệp và hộ kinh doanh, tiến tới quản lý hóa đơn điện tử và bước tiến tiếp theo là tạo lập được sự kết nối, chia sẻ dữ liệu để giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh. Đây là nhiệm vụ rất lớn, đòi hỏi chuyển đổi từng bước vững chắc.
Không riêng vụ việc này, trước đó, nhiều trường hợp tương tự đã được công bố. Thí dụ, một nữ giám đốc tại Đà Nẵng là bà Phan Thị Thanh, bị cơ quan điều tra kết luận đã sử dụng hàng loạt tài khoản cá nhân và doanh nghiệp để thu tiền, bỏ ngoài sổ sách kế toán, khai báo thuế thấp hơn thực tế trong các năm 2019-2021, trốn thuế với số tiền hơn 37,2 tỷ đồng.
Hay như vụ việc của ông Phạm Văn Tam, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Asanzo, bị Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tuyên phạt 2 tỷ đồng về tội trốn thuế; 4 năm 6 tháng tù về tội buôn lậu và phạt bổ sung 100 triệu đồng.
Điểm đáng chú ý ở các vụ việc này không chỉ nằm ở số tiền trốn thuế (hàng tỷ đồng đến hàng chục tỷ đồng), mà còn ở cách thức vi phạm. Các đối tượng thường sử dụng công ty “ma”, khai báo thấp hơn doanh thu thực, không xuất hóa đơn đầy đủ, chuyển tiền qua nhiều tài khoản cá nhân hoặc doanh nghiệp không hoạt động thực chất. Những thủ đoạn này đã bị lực lượng chức năng phát hiện, xử lý, phản ánh quyết tâm của hệ thống quản lý thuế-tài chính.
Minh bạch để phát triển bền vững
Theo phân tích của các chuyên gia về thuế, ranh giới giữa “sai sót trong kê khai” và “trốn thuế có tổ chức” chủ yếu nằm ở yếu tố chủ ý. Nếu doanh nghiệp chỉ sai do nhầm lẫn, hiểu sai quy định, hoặc do biến động chính sách, thì đó là lỗi hành chính, có thể bị phạt, nhưng không cấu thành tội phạm. Ngược lại, khi có dấu hiệu cố ý hợp thức chứng từ, lập hóa đơn khống, chia nhỏ doanh thu, hay tổ chức hệ thống 2 sổ kế toán để trốn nghĩa vụ thuế, thì hành vi đó được xem là trốn thuế có tổ chức.
“Cơ quan thuế hiện rất chú trọng phân biệt giữa lỗi vô ý và lỗi cố ý để bảo đảm công bằng cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần hiểu rõ và chủ động phòng ngừa, vì chỉ một hành vi nhỏ, nếu lặp lại có hệ thống, cũng có thể bị xem là cố ý. Tuân thủ thuế không chỉ giúp doanh nghiệp an toàn pháp lý, mà còn thể hiện tinh thần kinh doanh có trách nhiệm và minh bạch”, bà Nguyễn Thị Diễm My, Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn ASQ (thành viên Ban Truyền thông Hội Tư vấn và đại lý thuế Thành phố Hồ Chí Minh - HTCAA) nêu rõ.
Chuyên gia này cho biết thêm, chuyển đổi số đang làm thay đổi căn bản cách thức quản lý thuế. Hiện cơ quan thuế đã liên thông dữ liệu từ nhiều nguồn, như hóa đơn điện tử, dữ liệu ngân hàng, đăng ký kinh doanh, hải quan hay sàn thương mại điện tử... Việc liên thông dữ liệu giúp cơ quan thuế phát hiện bất thường trong doanh thu, chi phí và dòng tiền gần như theo thời gian thực.
Theo đó, doanh nghiệp cần xây dựng văn hóa tuân thủ thuế như một chiến lược phát triển bền vững. Khi tuân thủ tốt, doanh nghiệp sẽ có nhiều lợi ích, như được cơ quan thuế xếp loại rủi ro thấp, giảm tần suất thanh tra, kiểm tra; dễ dàng tiếp cận chính sách ưu đãi, hoàn thuế và các chương trình hỗ trợ của Nhà nước; tăng uy tín, niềm tin với khách hàng, nhà đầu tư và đối tác lớn...
Nộp thuế không chỉ là nghĩa vụ
Chia sẻ tại Hội thảo Thúc đẩy tự giác tuân thủ, đóng góp đầy đủ thuế xây dựng kỷ nguyên hùng cường, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế khẳng định, tự giác tuân thủ thuế chính là chỉ số niềm tin, đồng thuận xã hội và chủ đề có ý nghĩa chiến lược trong công tác quản lý thuế hiện đại. Đây không chỉ là mục tiêu mà các cơ quan thuế hướng tới, mà còn là thước đo sinh động phản ánh hiệu quả quản lý và mức độ tin tưởng của cộng đồng.
Phó Cục trưởng Cục Thuế cũng nhấn mạnh, hệ thống tài chính quốc gia chỉ thực sự bền vững khi người nộp thuế không chỉ nộp thuế vì nghĩa vụ pháp lý bắt buộc, mà còn vì niềm tin và sự đồng thuận trong xã hội. Tức là, họ tin rằng, tiền thuế của mình được sử dụng minh bạch, công bằng và đem lại lợi ích chung. Vì vậy, những nội dung về “tự giác tuân thủ thuế” được đề cập là thông điệp xuyên suốt ở hầu hết các nước có nền quản lý tiên tiến.
“Phải để người dân biết, hiểu và đồng thuận với chính sách pháp luật thuế. Vậy làm sao để người dân biết, làm sao để dân hiểu và có được sự đồng thuận? Nếu chỉ nói bằng khẩu hiệu thì người dân sẽ chưa thực sự tin vào những cải cách mới. Do vậy, cách làm của cơ quan thuế trong thời gian qua đã có sự thay đổi rất lớn về chính sách và quy trình quản lý thuế, đồng thời phải tự đặt ra các thước đo để đánh giá, từ đó cải thiện và tạo dựng niềm tin”, ông Mai Sơn chia sẻ.
Theo Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn, cơ sở để tạo dựng niềm tin trước hết là cải cách sâu rộng về hệ thống quản lý thuế và chính sách thuế. Đến nay, ngành thuế đã trải qua 4 giai đoạn cải cách và thuế điện tử - ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đã trở thành nền tảng thông qua việc tăng cường thực hiện chuyển đổi số.
Việc xây dựng cơ sở dữ liệu kết nối đa ngành, đa lĩnh vực, từ doanh nghiệp đến các bộ, ngành nhằm hình thành hệ thống dữ liệu liên thông, phục vụ việc gợi ý tờ khai, đối chiếu thông tin, giúp người nộp thuế kê khai và nộp thuế dễ dàng hơn.
Đối với ngành thuế, cơ sở dữ liệu chuẩn xác cùng với quy trình nghiệp vụ số hóa sẽ giúp quản lý thuế công bằng hơn và hiệu quả hơn. Hiện ngành thuế đang ứng dụng các công nghệ mới như blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) trong hệ thống quản lý thuế thế hệ mới, dự kiến triển khai từ năm 2026. Mục tiêu là sử dụng phân tích dữ liệu lớn (big data) và quản lý rủi ro để nâng cao hiệu quả giám sát và hỗ trợ người nộp thuế.
Báo cáo nghiên cứu về chính sách thuế năm 2025 do Deloitte toàn cầu thực hiện dựa trên kết quả phỏng vấn hơn 1.100 lãnh đạo và chuyên gia phụ trách về thuế, tài chính của các tập đoàn, công ty hàng đầu tại 28 quốc gia trên thế giới cho thấy: 82% nhà lãnh đạo được khảo sát cho rằng, yêu cầu công khai thông tin thuế sẽ tăng mạnh trong thời gian tới; trên 86% cho rằng, chuyển đổi số và tự động hóa thuế là ưu tiên hàng đầu của họ trong thời gian tới; trên 50% nhấn mạnh, việc xây dựng năng lực quản trị thuế bền vững là nền tảng quan trọng trong phát triển bền vững, góp phần xây dựng, bảo vệ thương hiệu và giá trị doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.
