Ngôi nhà cổ Há Súng ngày càng xuống cấp theo thời gian. (Ảnh: VŨ LINH)
Ngôi nhà cổ Há Súng ngày càng xuống cấp theo thời gian. (Ảnh: VŨ LINH)

Há Súng - Bóng thời gian trên cao nguyên đá

Nằm vững chãi trên một gò đất cao giữa thôn Há Súng, xã Lũng Táo, huyện Đồng Văn (Hà Giang), ngôi nhà cổ trăm tuổi vẫn lặng lẽ giữ gìn những dấu ấn của một thời dù lớp bụi thời gian đã nhuộm phai từng mảng tường, từng đường nét chạm khắc.

Cách dinh thự họ Vương (dinh thự vua Mèo) ở thung lũng Sà Phìn chưa đầy 3km, ngôi nhà cổ Há Súng nằm trên địa thế đắc địa, tựa lưng vào núi nhìn xuống thung lũng trải rộng. Được dựng nên cách đây hơn 1 thế kỷ, công trình này gắn với dòng họ Vừ - một trong những dòng họ lâu đời của người Mông vùng Lũng Táo.

Theo người dân trong vùng, ngôi nhà do một nhóm thợ đến từ vùng Hoa Nam (Trung Quốc) dựng nên. Chính nhóm thợ này sau đó tiếp tục xây dựng dinh thự họ Vương. Vì vậy, giữa 2 công trình vẫn còn đó những nét tương đồng về vật liệu, kỹ thuật xây dựng và hoa văn chạm trổ.

Ngôi nhà thuộc sở hữu dòng họ Vừ. (Ảnh: VŨ LINH)

Ngôi nhà thuộc sở hữu dòng họ Vừ. (Ảnh: VŨ LINH)

Ngôi nhà có cấu trúc 3 khối liên hoàn. Hai khối bên lùi về phía sau tạo thế nâng đỡ cho khối nhà chính nhô ra phía trước. Cửa chính làm từ gỗ nguyên khối, ngạch cửa cao, hai bên là các khối đá tảng từng khắc hoa văn tỉ mỉ, nay đã bị mài mòn bởi mưa nắng vùng cao.

Mái hiên lợp ngói âm dương. (Ảnh: VŨ LINH)

Mái hiên lợp ngói âm dương. (Ảnh: VŨ LINH)

Mái hiên lợp ngói âm dương, chạm khắc cầu kỳ. Không gian bên trong được chia theo lối truyền thống: gian giữa đặt ban thờ tổ tiên, chung quanh là phòng ngủ, bếp, kho và các không gian sinh hoạt khác.

Gian chính đặt ban thờ tổ tiên. (Ảnh: VŨ LINH)

Gian chính đặt ban thờ tổ tiên. (Ảnh: VŨ LINH)

Mái nhà có giếng trời để lấy ánh sáng tự nhiên, thông thoáng. Tầng hai được dùng để dự trữ lương thực, ngô, thóc...

Nơi dự trữ lương thực trong ngôi nhà. (Ảnh: VŨ LINH)

Nơi dự trữ lương thực trong ngôi nhà. (Ảnh: VŨ LINH)

Một chi tiết đặc biệt là các họa tiết hoa anh túc xuất hiện ở nhiều vị trí từ cột gỗ, kèo nhà cho đến chân trụ đá. Đây là dấu tích của thời kỳ mà việc trồng và buôn bán thuốc phiện gắn với đời sống bà con nơi đây.

Chân trụ đá được chạm khắc cầu kỳ. (Ảnh: VŨ LINH)

Chân trụ đá được chạm khắc cầu kỳ. (Ảnh: VŨ LINH)

Tường nhà được xây theo kỹ thuật trình tường của người H'Mông, đầm đất sét trong khuôn gỗ rồi tạo ra những mảng tường dày có khả năng cách nhiệt tốt và bền vững trước khí hậu khắc nghiệt.

Toàn bộ hành lang, lan can, chiếu nghỉ đều được làm từ các loại gỗ quý bản địa. Mặc dù thời gian đã để lại không ít dấu tích, phần lớn kết cấu vẫn được bảo tồn tương đối nguyên vẹn.

Lan can làm bằng gỗ quý bản địa. (Ảnh: VŨ LINH)

Lan can làm bằng gỗ quý bản địa. (Ảnh: VŨ LINH)

Tuy nhiên, qua năm tháng, ngôi nhà đã hứng chịu không ít hư hại. Nhiều bức tường trình tường xuất hiện vết nứt lớn, từng mảng bong tróc. Hệ mái ngói võng xuống, nhiều vị trí đã bị dột, nước mưa ngấm vào kết cấu gỗ gây mục nát. Các cột chính, trụ chống đỡ toàn bộ công trình cũng đã có hiện tượng mối mọt, suy yếu.

Theo người dân địa phương, ngôi nhà chưa từng được trùng tu một cách bài bản và hiện nay hoàn toàn do dòng họ Vừ tự bảo quản.

Các mảng tường bong tróc. (Ảnh: VŨ LINH)

Các mảng tường bong tróc. (Ảnh: VŨ LINH)

Không chỉ là nơi ở của một dòng họ, ngôi nhà cổ Há Súng mang giá trị như một chứng nhân văn hóa của vùng cao nguyên đá. Từ kỹ thuật xây dựng, bố cục không gian đến các chi tiết trang trí đều phản ánh sinh hoạt, quan niệm thẩm mỹ, tín ngưỡng và cả các giai đoạn giao thoa văn hóa đã đi qua vùng đất này.

Thế nhưng, những giá trị ấy đang đứng trước nguy cơ bị xóa nhòa nếu không có giải pháp bảo tồn kịp thời và đúng cách.

Các chi tiết trong nhà nhuốm màu thời gian. (Ảnh: VŨ LINH)

Các chi tiết trong nhà nhuốm màu thời gian. (Ảnh: VŨ LINH)

Cao nguyên đá Đồng Văn đã được UNESCO ghi danh là Công viên địa chất toàn cầu nhưng vẫn còn nhiều lớp trầm tích văn hóa chưa được khai thác. Việc nghiên cứu trùng tu theo đúng kỹ thuật truyền thống, giữ nguyên vật liệu, bố cục và tinh thần của ngôi nhà là điều cần thiết.

Việc khôi phục ngôi nhà cổ Há Súng không nên dừng lại ở những biện pháp chống xuống cấp, mà cần kết hợp bảo tồn với phát huy giá trị. Ngôi nhà hoàn toàn có thể trở thành một điểm tham quan trong các tuyến du lịch cộng đồng, góp phần kể lại câu chuyện lịch sử-văn hóa của người Mông đầu thế kỷ XX một cách sống động, chân thực.

Có thể bạn quan tâm

Các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy Điện Biên chủ trì hội nghị lần thứ 6, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Điện Biên.

Xây dựng kịch bản tăng trưởng cần dựa trên phương châm "nghĩ thật, nói thật, làm thật"

Tại Hội nghị lần thứ 6 (ngày 4/12) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Điện Biên khóa 15, nhiệm kỳ 2025-2030, Bí thư Tỉnh ủy Điện Biên Trần Tiến Dũng đề nghị, mỗi đại biểu tham gia cuộc họp cần tham gia ý kiến xây dựng kịch bản tăng trưởng năm 2026 cho Điện Biên theo phương châm "nghĩ thật, nói thật, làm thật".

Cơ quan Cảnh sát điều tra đọc Lệnh bắt bị can để tạm giam với Nguyễn Thị Hoa (áo đen ở giữa).

Bắc Ninh: Khởi tố, bắt tạm giam hai cán bộ cơ quan thuế

Mở rộng điều tra vụ án “Tham ô tài sản” xảy ra tại Công ty H. có địa chỉ tại xã Hợp Thịnh, tỉnh Bắc Ninh, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bắc Ninh đã khởi tố bổ sung vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh bắt tạm giam đối với bà Nguyễn Thị Hoa và bà Nguyễn Thị Phương - cán bộ Cục thuế Bắc Ninh về tội "Nhận hối lộ".

Tổ công tác của Phòng Nghiệp vụ, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Sơn La chủ trì phối hợp bắt giữ 3 đối tượng về hành vi vận chuyển trái phép 100.000 viên ma túy tổng hợp.

Vững vàng nơi “tuyến lửa” cuộc chiến chống ma túy

Biên giới Sơn La dài hơn 274km, tiếp giáp với nước bạn Lào, là địa bàn trọng điểm mà các đường dây tội phạm ma túy quốc tế thường xuyên lợi dụng để trung chuyển ma túy. Trong bối cảnh đó, Bộ đội Biên phòng Sơn La đã thể hiện rõ vai trò tuyến đầu, góp phần giữ vững an ninh trật tự, bảo đảm cuộc sống bình yên của người dân.

Nhiều trẻ khuyết tật đã được các y, bác sĩ tận tình thăm khám.

Phẫu thuật miễn phí cho gần 130 trẻ khuyết tật

Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Phú Thọ vừa tiến hành phẫu thuật miễn phí cho 127 trẻ khuyết tật trên địa bàn tỉnh. Chương trình do Trung tâm II (Hội cứu trợ trẻ em tàn tật Việt Nam), Sở Y tế tỉnh Phú Thọ, Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh Phú Thọ và Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Phú Thọ phối hợp tổ chức.

Công an xã Pa Ủ xuống bản tuyên truyền về tệ nạn ma túy và vận động bà con phòng chống ma túy.

Kiểm soát, kéo giảm tệ nạn ma túy ở xã biên giới Pa Ủ

Pa Ủ là xã biên giới khó khăn nhất của tỉnh Lai Châu. Tình hình an ninh trật tự, đặc biệt là tệ nạn ma túy, diễn biến phức tạp; trước thực trạng đó, địa phương đang đẩy mạnh công tác phòng, chống ma túy từ cơ sở, từ gia đình, dòng họ, bản; ưu tiên mọi nguồn lực, biện pháp để đấu tranh và “làm sạch ma túy ngay tại bản”.

Trưởng xóm Bản Tiên, xã Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng bên vòi nước của công trình cấp nước sinh hoạt xóm Bản Tiên.

Cao Bằng: Lãng phí 2 công trình nước sinh hoạt ở xã Trùng Khánh

Hai công trình nước sạch nông thôn xóm Bản Tiên và xóm Kéo Chưởng - Bản Giăn, xã Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng có tổng vốn đầu tư hơn 2 tỷ 350 triệu đồng. Dự án triển khai đầu tư, xây dựng từ cuối năm 2022, đến nay vẫn chưa đi vào hoạt động, dừng hoạt động, gây lãng phí nguồn vốn đầu tư.

Chàng trai Si La Trần Tuấn Hiệp khởi nghiệp thành công với mô hình nuôi hươu sao.

Chàng trai Si La đưa mô hình nuôi hươu sao về vùng biên Pa Tần

Rời bỏ Hà Nội và cơ hội việc làm ổn định, Trần Tuấn Hiệp, chàng trai dân tộc Si La, quyết định trở về quê hương để lập nghiệp. Từ những trăn trở với lợi thế tự nhiên của quê hương, anh đã xây dựng thành công mô hình nuôi hươu sao và trở thành một trong những gương thanh niên khởi nghiệp tiêu biểu của Lai Châu.