Trên những mảnh đất đỏ ba-dan Tây Nguyên, họ đang gieo những hạt mầm của dữ liệu, tự động hóa và khát vọng đổi thay ngành nông nghiệp nước nhà.
“Điện thoại cũng biết làm nông”
Cầm chiếc điện thoại trên tay, ông Mai Đình Thọ, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Sạch chuyên trồng sầu riêng ở thị trấn Phước An, huyện Krông Pắc (tỉnh Đắk Lắk) thoăn thoắt mở ứng dụng để kiểm tra độ ẩm và chỉ số các dưỡng chất trong đất. Sau một vài thao tác đơn giản, vườn được tự động tưới nước, phân cũng tự động được bón theo nhu cầu của cây. Hài lòng với kết quả đạt được, ông Thọ cười: “Bây giờ điện thoại biết làm nông rồi đấy!”.
Câu chuyện từng như một giấc mộng viển vông ấy hiện đang dần trở thành sự thật tại nhiều nơi trên khắp Tây Nguyên. Những vườn sầu riêng, cà-phê, hồ tiêu xưa sinh trưởng phụ thuộc vào kinh nghiệm truyền đời nay bắt đầu vận hành bằng dữ liệu. Hệ thống tưới tiêu vốn vận hành thủ công, giờ đã được điều chỉnh tự động theo độ ẩm của đất. Tương tự, lượng phân bón từ chỗ ước lượng bằng mắt, giờ đã có cảm biến, thậm chí cả phần mềm phân tích chuẩn theo từng ngày.
Đằng sau sự thay đổi ấy là nỗ lực của một nhóm bạn trẻ Gen Z (thế hệ sinh từ 1996-2015), những người từng học tập và làm việc ở Mỹ, chọn trở về quê hương với hành trang đặc biệt: công nghệ, khát vọng và một niềm tin rằng: Nông nghiệp Việt có thể phát triển mạnh mẽ, hiện đại và thông minh không thua kém bất kỳ quốc gia tiên tiến khác. Dưới gốc cây sầu riêng đang bung nở từng chùm hoa trắng ngà, Kiều Quang Hiển, 24 tuổi, Giám đốc Công ty cổ phần AIGU Smartfarm chia sẻ: “Bọn em cũng chỉ là những người trẻ đam mê nông nghiệp. Tụi em từng học tự động hóa tại Mỹ, có cơ hội làm việc ở các công ty công nghệ lớn, nhưng quyết định trở về vì muốn làm một điều gì đó thật sự có ý nghĩa cho đất nước”.
Với Hiển, ý nghĩa mà em muốn tạo ra không phải là một sản phẩm đắt tiền, cũng không phải là một công nghệ siêu thực để xây dựng thương hiệu một cách rầm rộ, mà chỉ giản đơn là biến từng mảnh vườn nhỏ ở Việt Nam trở nên thông minh, hỗ trợ mỗi nông dân đều có thể làm chủ công nghệ như cách họ từng làm chủ chiếc cuốc, chiếc xẻng. Từ đó tiết kiệm chi phí sản xuất, tăng chất lượng sản phẩm và góp phần bảo vệ môi trường.
Sản phẩm của nhóm ban đầu là hệ thống tích hợp các cảm biến đo độ ẩm và các chất dinh dưỡng trong đất, tự động đưa ra quyết định tưới và bón phân theo nhu cầu của cây. Qua thời gian nghiên cứu và phát triển, nhóm đã tích hợp thêm các chức năng khác như nhật ký canh tác số và công cụ quản lý thu hoạch, giúp người nông dân quản lý hiệu quả quá trình sản xuất vượt trội so với ghi chép truyền thống.
Nông dân thế hệ mới
Tham quan khu vườn ứng dụng công nghệ tưới và bón phân tự động của AIGU Smartfarm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Tiến Dinh - Viện Nông nghiệp Việt Nam vui mừng khẳng định: “Gen Z là lực lượng quan trọng thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp. Họ không chỉ có năng lực công nghệ, mà còn có tư duy toàn cầu, hiểu thị trường và dám thử nghiệm các mô hình mới. Điều này cực kỳ cần thiết trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam đang phải cạnh tranh cả về chất lượng và minh bạch nguồn gốc”. Cũng theo ông Dinh, điểm đáng mừng là ngày càng có nhiều bạn trẻ không còn xem nông nghiệp là “lựa chọn cuối”, mà ngược lại, họ coi đây là mảnh đất giàu tiềm năng sáng tạo, đặc biệt khi kết hợp với công nghệ cao như AI (trí tuệ nhân tạo), IoT (vạn vật kết nối internet), blockchain (chuỗi khối) nhằm truy xuất nguồn gốc.
Không ít bạn trẻ trong nhóm từng có cơ hội định cư nước ngoài, nhưng họ đã chọn trở về Việt Nam để bắt đầu hành trình từ chính nơi mình sinh ra. “Chúng em muốn làm nông nghiệp kiểu mới, nơi chiếc điện thoại thông minh là phòng thí nghiệm, nơi dữ liệu là người thầy đáng tin cậy, và mỗi vụ mùa đều có thể tối ưu như trong một dây chuyền sản xuất hiện đại”, Hồ Ngọc Quang, 24 tuổi, kỹ sư của nhóm AIGU Smartfarm chia sẻ.
Tuy nhiên, chặng đường chuyển đổi số trong nông nghiệp chưa bao giờ là bằng phẳng. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Tiến Dinh, rào cản lớn nhất không nằm ở thiết bị hay phần mềm, mà nằm ở tư duy. Nhiều người nông dân vẫn còn dè dặt với công nghệ, lo ngại rủi ro, sợ rằng máy móc làm thay con người thì mình thất nghiệp. Điều này đòi hỏi các bạn trẻ không chỉ biết làm công nghệ, mà còn phải là người truyền cảm hứng, xây dựng lòng tin.
Hiểu được những thách thức đó, nhóm sáng lập AIGU đã chủ động đề xuất các giải pháp: chia sẻ công nghệ cho nông dân với hình thức trả chậm theo mùa vụ, kêu gọi sự đồng hành từ ngân hàng và các tổ chức tín dụng, tham gia liên kết 4 nhà (Nhà nước-Nhà khoa học-Nhà doanh nghiệp- Nhà nông) để bảo đảm tính bền vững của mô hình. “Chúng em không thể làm một mình. Muốn chuyển đổi số thành công trong nông nghiệp, cần cả hệ sinh thái hỗ trợ, từ chính sách, tài chính, hạ tầng cho đến đào tạo con người”, Hiển nhấn mạnh.
Không chỉ dừng lại ở thành công hiện tại, nhóm đang hướng tới việc phối hợp với các doanh nghiệp tiên phong trong số hóa tài sản nông nghiệp như DDC Holding nhằm phát triển nền tảng quản lý canh tác toàn diện, tích hợp AI để phân tích dữ liệu sâu hơn, ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc nhằm hướng đến các thị trường khó tính như châu Âu, Nhật Bản… “Mảnh đất nông nghiệp trong kỷ nguyên mới” là nơi để những giấc mơ trẻ nảy mầm, mang lại trái ngọt cho quê hương, đất nước. Những bạn trẻ Gen Z như Hiển và Quang đã chọn cách đồng hành với người nông dân bằng công nghệ, sáng tạo và khát vọng. Họ gieo trồng cả cây giống và niềm tin, với ước vọng tạo ra một thế hệ nông dân mới: nơi trí tuệ, khoa học và lòng yêu nước cùng đâm chồi nảy lộc.
Giữa một thế giới biến đổi nhanh chóng, nơi thời tiết khắc nghiệt hơn, thị trường khắt khe hơn và tài nguyên ngày càng cạn kiệt, thì chính những người trẻ can đảm, hiểu biết, dấn thân chính là những mắt xích quan trọng giúp nông nghiệp Việt Nam bứt phá.
