Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn chủ trì hội nghị; tham gia hội nghị có Đoàn chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) do ông Nguyễn Việt Anh - Chuyên gia cao cấp Khu vực công WB làm trưởng đoàn.
Quản lý rủi ro tuân thủ thuế
Hội nghị được tổ chức với mục tiêu tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi bổ sung hoàn thiện toàn bộ các quy trình được tái thiết kế theo hướng đảm bảo mọi quy trình được kết nối chặt chẽ, giữa quy trình quản lý thuế theo đối tượng với quy trình quản lý rủi ro và tuân thủ. Từ đó, xác định những yếu tố tiên quyết để đảm bảo mục tiêu quản lý thuế theo mô hình mới hiệu quả, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ.
Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn cho biết, tham khảo kinh nghiệm từ các tổ chức quốc tế, các quốc gia phát triển như: IMF (Quỹ Tiền tệ quốc tế), WB (Ngân hàng Thế giới), Mỹ, Anh, hay từ kinh nghiệm phát triển mạnh Chính phủ điện tử tại các quốc gia dù nhỏ như Estonia, hay khu vực châu Á như tại Trung Quốc, Thái Lan... cho thấy, những mô hình này mang lại lợi ích rõ rệt cho doanh nghiệp, người nộp thuế và cơ quan quản lý thông qua việc tiếp cận, sàng lọc và áp dụng các tiêu chuẩn phù hợp.
Cách tiếp cận này giúp xác định và đánh giá rủi ro tốt hơn, qua đó nâng cao mức độ tuân thủ của người nộp thuế. Việc đôn đốc và nhắc nhở được thực hiện trước khi áp dụng các biện pháp quản lý khác, kiểm tra, xử lý, cưỡng chế...
Theo Phó Cục trưởng Cục Thuế, trên cơ sở quản lý dựa vào cơ sở dữ liệu, đánh giá tiêu chí rủi ro và mức độ tuân thủ của người nộp thuế, ngành Thuế đang định hướng hoàn thiện toàn bộ quy trình nghiệp vụ theo phương pháp thiết kế phù hợp với mô hình quản lý thuế mới. Với quan điểm quản lý rủi ro là “bộ não”, quy trình nghiệp vụ là “xương sống”, ngành Thuế đang đẩy mạnh tái thiết kế toàn bộ quy trình theo hướng kết nối chặt chẽ giữa quản lý theo đối tượng và quản lý rủi ro tuân thủ thuế.
“Với nguyên tắc quản lý rủi ro là “bộ não”, còn quy trình nghiệp vụ là “xương sống”, hệ thống quản lý mới đáp ứng nhu cầu phân loại đúng đối tượng nộp thuế. Thay vì quản lý theo đối tượng hay theo chức năng như trước đây, chúng tôi chuyển sang lấy người nộp thuế làm trung tâm, phân nhóm, phân tầng từng nhóm đối tượng để đảm bảo tính phù hợp, tự động hóa, cũng như tăng cường kết nối và chia sẻ dữ liệu quốc gia” - Phó Cục trưởng Mai Sơn chia sẻ thông tin.
Định hướng này được xây dựng trên nền tảng đánh giá các yêu cầu cốt lõi của việc tái cấu trúc hệ thống công nghệ thông tin theo hướng đồng bộ, hình thành cơ sở dữ liệu tích hợp và kết nối theo thời gian thực, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý thuế.
Từ đó, giúp cụ thể hóa các chủ trương tại Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.
Cục Thuế cũng xác định rõ yêu cầu tái thiết kế quy trình quản lý gắn với ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, nhận thấy yêu cầu đổi mới mô hình quản lý, giảm chi phí tuân thủ, bảo đảm môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch, khuyến khích sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và hộ kinh doanh.
“Những định hướng lớn này chính là cơ sở chính trị quan trọng để ngành Thuế chủ động triển khai tái thiết kế quy trình và tái cấu trúc hệ thống công nghệ thông tin, tạo ra bước chuyển căn bản trong mô hình quản lý thuế hiện nay” - Phó Cục trưởng Mai Sơn nhấn mạnh.
Dữ liệu là nền tảng trong quản lý thuế
Hội nghị tập trung rà soát và hoàn thiện hệ thống quy trình nghiệp vụ quản lý thuế. Trong đó, xem xét các bảng mô tả liên kết quy trình giữa từng nhóm đối tượng nộp thuế (doanh nghiệp, tổ chức, hộ và cá nhân kinh doanh, cá nhân khác, đất và các khoản thu khác) với các quy trình hỗ trợ, quản lý tuân thủ, quản lý rủi ro và kiểm tra thuế.
Cùng với đó, các đơn vị thảo luận sâu về các quy trình quản lý thuế theo từng đối tượng, quy trình hỗ trợ người nộp thuế, quy trình tuân thủ, quản lý rủi ro, quản trị dữ liệu và kết nối chia sẻ thông tin, đồng thời rà soát quy trình kiểm tra thuế và Sổ tay kiểm tra hộ kinh doanh.
Đối với công tác kiểm tra hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, cơ quan thuế dự kiến tập trung nhận diện các hành vi rủi ro như: kê khai doanh thu thấp, che giấu doanh thu, sử dụng tài khoản thanh toán của bên thứ ba, không xuất hóa đơn, dùng hóa đơn không hợp pháp, hoặc hạch toán các khoản chi phí không đúng quy định.
Khái quát về quy trình quản lý tổng thể, bà Nguyễn Thị Thu - Trưởng Ban Nghiệp vụ thuế, Cục Thuế nhấn mạnh nguyên tắc tiên quyết, đó là lấy người nộp thuế làm trung tâm, nâng cao trải nghiệm, hỗ trợ tối đa và hạn chế tiếp xúc trực tiếp. Theo đó quản lý rủi ro và tuân thủ, bao gồm áp dụng rủi ro trong từng nghiệp vụ cụ thể, quản lý rủi ro tổng thể và quản lý tuân thủ tổng thể.
Dữ liệu là nền tảng, hướng tới xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung, tích hợp, bảo đảm dữ liệu sạch, chuẩn hóa, sống và được cập nhật liên tục. Trong đó, tự động hóa toàn bộ quy trình, từ tiếp nhận tự động đến tự động hóa các bước xử lý, hạch toán, thông báo và ra quyết định.
Tất cả nội dung này nhằm hướng đến việc chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ thống nhất theo vòng đời người nộp thuế, từ đăng ký, kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, quản lý nghĩa vụ, kiểm tra đến khi ngừng hoạt động, trên cơ sở quản lý rủi ro và tuân thủ, chuyển mạnh sang hỗ trợ chủ động để người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ thuận tiện, dễ dàng.
Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Nguyễn Việt Anh - Chuyên gia cao cấp Khu vực công WB lưu ý, công tác quản lý thuế cần hướng theo kết quả đầu ra, tránh bó hẹp vào nội dung quan trọng, nhất là số thu.
Cùng với đó, cần phân loại người nộp thuế theo mức độ tuân thủ hay không tuân thủ, phân khúc người nộp thuế trong bối cảnh số lượng người nộp thuế rất lớn, trong khi cán bộ thuế có hạn.
Hơn nữa, lượng dữ liệu đang trở nên khổng lồ, đặc biệt sau khi áp dụng hóa đơn điện tử. Do đó, năng lực phân tích dữ liệu cần cải tiến hơn, có nhiều công cụ mạnh để xử lý dữ liệu sống, dữ liệu cập nhật theo thời gian thực, thay vì chủ yếu dùng Excel.
Ông Nguyễn Việt Anh cho biết, thông lệ quốc tế cho thấy, Chi cục Thuế Doanh nghiệp lớn tại nhiều quốc gia thu tới 50-80% số thu; còn Việt Nam chỉ chiếm 19,2%. Hiện Việt Nam quản lý theo mã số thuế, trên từng cơ quan thuế, trong khi doanh nghiệp lớn hoạt động theo mô hình tập đoàn, hệ sinh thái nhưng chưa được nhìn nhận đầy đủ. Điều này dẫn tới thông tin bất đối xứng, nhất là khi doanh nghiệp lớn có quy mô, quy trình hoạt động và cấu trúc phức tạp.
Ông Rick Fisher - Cố vấn Thuế cao cấp WB cho rằng, cơ quan thuế cần có các tiêu chí và thước đo cụ thể. Việc tái thiết quy trình nghiệp vụ phải hướng tới mục tiêu tăng mức độ tuân thủ của người nộp thuế, có đăng ký mới được số lượng người nộp thuế, số thuế phải nộp... khi trước đây tỷ lệ nộp thuế và kê khai không đúng hạn vẫn còn nhiều.
Chuyên gia WB nhấn mạnh, tái thiết quy trình nghiệp vụ không chỉ đơn thuần là số hóa hay áp dụng công nghệ lên quy trình cũ, mà là sáng tạo, thiết kế lại quy trình; trong đó, bộ phận nghiệp vụ là đầu mối chính, chứ không phải bộ phận công nghệ thông tin.
