Đây vốn không phải chuyện mới. Nhiều năm nay, cứ “đến hẹn lại lên”, có hiện tượng nhà trường kết hợp với các công ty, cơ sở may mặc, bằng cách này hay cách khác gợi ý, thậm chí gần như “ép” phụ huynh mua đồng phục mới cho con. Không mua thì lo con “không bằng bạn bằng bè”. Không mua thì con gặp khó khi có những hôm nhà trường yêu cầu mặc đồng phục. Mua thì thấy lãng phí, khi trong tủ vẫn còn đó những bộ quần áo cũ hầu như chưa sờn rách.
Có danh mục đồng phục dài tới cả chục món, từ áo sơ-mi mùa hè, áo polo tay dài, áo khoác mùa đông, áo gile cho đến quần thể thao, váy thể thao. Tất cả cộng lại lên đến mấy triệu đồng. Con số trung bình ở nhiều trường cũng hàng triệu. Cùng với các khoản tiền mua ba-lô, thậm chí mua xe đạp, xe điện, đóng tiền điều hòa, quỹ lớp…, thì khoản tiền mua đồng phục không thể nói là “bé nhỏ”, nhất là với những gia đình có hai, ba con cùng đi học.
Nỗi lo đồng phục, suy cho cùng, cũng chẳng khác gì chuyện sách giáo khoa. Bao năm nay, vẫn còn tình trạng học sinh phải mua đủ bộ, nhưng nhiều cuốn cả năm không học đến, cuối cùng chỉ để trang trí trên giá sách. Đồng phục cũng vậy: Đủ loại, đủ kiểu, nhưng con trẻ xoay quanh chỉ mặc vài bộ quen thuộc. Đó là chưa kể chất liệu vải có khi không thân thiện với học sinh. Phụ huynh thì vừa xót tiền, vừa thấy có gì đó bị bắt ép, bởi những thông báo không mua thì không được.
Điều đáng nói là, năm nào cũng thấy có văn bản của ngành giáo dục lưu ý: Không bắt buộc học sinh phải mua đồng phục mới. Nhưng khi văn bản đến được các trường, thì thường “mùa đồng phục” đã kết thúc, các hợp đồng may mặc đã hoàn tất, và phụ huynh thì đã đóng tiền. Tình cảnh “ra thông báo muộn, phụ huynh luôn chịu thiệt” lặp lại như một kịch bản cũ.
Dư luận chú ý đến sự tiên phong của tỉnh Khánh Hòa khi đưa ra mẫu đồng phục thống nhất toàn tỉnh. Cách làm này khiến nhiều phụ huynh thở phào: Cuối cùng cũng có một giải pháp thiết thực, vừa giảm chi phí, vừa mang tính nhân văn. Bởi đồng phục không phải để phô trương thương hiệu trường lớp, mà để các em học sinh đến trường với sự bình đẳng, gọn gàng, thoải mái. Bản sắc nhà trường đâu phải nằm ở chiếc áo, mà nằm ở chất lượng giáo dục, môi trường học tập, ở tình yêu thầy trò và những giá trị được vun đắp mỗi ngày.
Sống xanh, tiết kiệm, trách nhiệm - đó là những bài học vẫn được dạy đi dạy lại trong nhà trường. Vậy thì hãy bắt đầu từ chính bộ quần áo đồng phục giản dị. Một sự thay đổi nhỏ, nhưng đủ để gỡ bỏ gánh nặng cho hàng triệu phụ huynh, đồng thời gieo vào lòng học sinh thông điệp về sự sẻ chia và lối sống bền vững. Đã đến lúc, câu chuyện đồng phục học sinh không nên là điệp khúc than phiền đầu năm, mà trở thành một minh chứng cho tinh thần cải cách thực chất trong giáo dục.