Y tế cơ sở đối mặt nhiều rào cản trong hành trình số hóa

Theo báo cáo của Bộ Y tế, Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày14/3/2025 của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu 100% bệnh viện trên toàn quốc phải triển khai bệnh án điện tử (EMR) trước ngày 30/9/2025; tuy nhiên, qua thời hạn nêu trên cả nước mới có hơn 1.100/1.650 bệnh viện triển khai thực hiện bệnh án điện tử, đạt hơn 67%.

Như vậy, mặc dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng tiến độ triển khai EMR trên phạm vi toàn quốc vẫn chưa đạt yêu cầu và chưa hoàn thành mục tiêu “về đích” đúng thời hạn mà Thủ tướng Chính phủ đã giao. Sự chậm trễ này hầu hết đến từ từ các bệnh viện tuyến dưới, nơi mà cơ sở hạ tầng, phương tiện kỹ thuật và khả năng tiếp cận, ứng dụng khoa học công nghệ còn nhiều hạn chế.

Các bệnh viện tuyến dưới, bên cạnh cơ sở hạ tầng khám, chữa bệnh còn nhiều khó khăn, thì hạ tầng kỹ thuật là rào cản không nhỏ cho nhiệm vụ chuyển đổi số.

Bệnh viện đa khoa Thọ Xuân (Thanh Hóa) là một thí dụ. Tại cơ sở này, tuy đã triển khai một số ứng dụng EMR, phần mềm HIS, LIS, RIS PACS; có thiết bị cho bệnh nhân tự thao tác… nhưng tỷ lệ người sử dụng không nhiều. Bệnh viện vẫn phải sử dụng song song hồ sơ, bệnh án giấy, phim chụp… do kết nối mạng cũng như hệ thống máy móc không đồng bộ, liên tục mắc lỗi.

Toàn bệnh viện chỉ có 2 biên chế hoạt động cho nhiệm vụ chuyển đổi số. Nhiều cán bộ, y, bác sĩ khi sử dụng các phần mềm để nhập dữ liệu vẫn còn lúng túng. Ngoài ra, bệnh nhân đến khám, chữa bệnh hầu như chưa có thói quen hoặc chưa biết sử dụng các thiết bị...

Theo bác sĩ Phùng Sỹ Thường, Giám đốc bệnh viện đa khoa Thọ Xuân (Thanh Hóa), mặc dù rất quyết tâm nhưng khó khăn lớn nhất của bệnh viện là vốn đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật, nhân sự, phương tiện.

Còn theo bác sĩ chuyên khoa II, Thầy thuốc ưu tú Nguyễn Lê Lâm, Giám đốc Bệnh viên đa khoa Thiệu Hóa (Thanh Hóa), bệnh viện cũng đang gặp khó bởi một số khoa phòng còn lúng túng khi sử dụng phần mềm EMR; nhân lực công nghệ thông tin còn mỏng chỉ vỏn vẹn 5 người, trong đó có 3 người chuyên trách. Tỷ lệ liên thông đơn thuốc điện tử mới đạt 85%, thanh toán không tiền mặt đạt 27% – nguyên nhân do hạ tầng mạng, nhập liệu phần mềm, thói quen người dân và hạn chế trong kỹ năng số…

Để công tác chuyển đổi số trong quản lý, khám chữa bệnh đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới, lãnh đạo Bệnh viện đa khoa Thiệu Hóa đã xác định rõ mục tiêu cần hoàn thiện bệnh án điện tử, tiến tới loại bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy trong năm 2025; chuẩn hóa quy trình scan, ký số, và lưu trữ dữ liệu y tế trên hệ thống điện tử an toàn. Tăng cường đào tạo kỹ năng số cho cán bộ, bác sĩ, điều dưỡng; thực hiện “cầm tay chỉ việc” cho các khoa phòng còn yếu về công nghệ. Nâng cấp hạ tầng công nghệ-đầu tư máy tính, thiết bị mạng, lưu trữ dự phòng và giải pháp bảo mật đạt tiêu chuẩn…

Đồng quan điểm với các ý kiến nêu trên, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Ngọc Vinh, Phó Giám đốc Bệnh viện đa khoa Ba Vì (thành phố Hà Nội) chia sẻ: Ứng dụng khoa học, công nghệ vào các hoạt động của bệnh viện mang lại rất nhiều tiện ích. Tuy nhiên, đối với các bệnh viện tuyến dưới, khó khăn về vốn, hạ tầng kỹ thuật, khả năng tiếp cận, sử dụng công nghệ là không tránh khỏi.

Đối với các bệnh viện tuyến cuối như Bệnh viện K, chuyển đổi số đã giúp quy trình khám, chữa và điều trị cho hàng chục nghìn bệnh nhân thuận lợi hơn rất nhiều.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Anh Tú, Phó Giám đốc Bệnh viện K, để thực hiện tốt công tác khám, chữa bệnh và quản lý hồ sơ của số lượng lớn người bệnh như vậy, bệnh viện đã áp dụng chuyển đổi số trong tất cả các lĩnh vực. Tuy nhiên trong quá trình triển khai, bệnh viện gặp một số khó khăn như: thiếu nhân lực về công nghệ, hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ giữa các cơ sở. Bên cạnh đó, việc thay đổi tư duy của cán bộ, nhân viên còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khó trong việc chuyển đổi bệnh án giấy sang bệnh án điện tử không dùng giấy. Chi phí đầu tư cho việc triển khai còn lớn như hệ thống lưu trữ, bảo mật an toàn thông tin.

Để nâng cao hiệu quả chuyển đổi số trong thời gian tới, bệnh viện K tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện cơ sở dữ liệu bệnh án điện tử, mở rộng kết nối liên thông với các cơ sở y tế khác, tăng cường bảo mật thông tin và khuyến khích cán bộ, nhân viên ứng dụng công nghệ trong công việc hằng ngày.  Đặc biệt là bệnh viện sẽ tăng cường đào tạo nội bộ, phối hợp với các đơn vị công nghệ và từng bước nâng cấp hệ thống.

Tại hội nghị về ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong nâng cao chất lượng khám chữa bệnh vừa diễn ra ngày 31/10, Tiến sĩ, bác sĩ Vũ Trí Thanh, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Thủ Đức (Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, hiện có nhiều điểm nghẽn trong hành trình số hóa y tế, từ cơ sở hạ tầng, nhân lực đến khả năng kết nối dữ liệu liên thông.

Theo bác sĩ Thanh, Bệnh viện Đa khoa Thủ Đức được phép thí điểm hồ sơ bệnh án điện tử từ năm 2016 và là một trong những đơn vị tiên phong ở Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện điều này. Tuy nhiên, việc triển khai không suôn sẻ bởi mỗi bệnh viện sử dụng một phần mềm và nền tảng khác nhau, khiến dữ liệu không liên thông, gây khó khăn trong việc tổng hợp, phân tích và chia sẻ thông tin giữa các cơ sở y tế.

Bác sĩ Thanh cũng cho biết thêm, bệnh viện đã đầu tư mạnh về hạ tầng công nghệ thông tin, xây dựng trung tâm dữ liệu, phần mềm nội bộ và đội ngũ lập trình viên riêng. Tuy nhiên, chi phí duy trì hệ thống luôn ở mức cao, trong khi giá dịch vụ y tế công chưa bao gồm phần chi cho công nghệ. Không có cơ chế tài chính riêng, bệnh viện công rất khó đảm bảo nguồn lực để đầu tư lâu dài cho chuyển đổi số.

Bác sĩ chuyên khoa II Võ Đức Chiến, Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, để xây dựng trung tâm dữ liệu đạt chuẩn, bảo đảm lưu trữ và bảo mật theo quy định của Bộ Y tế, bệnh viện này phải đầu tư hàng chục tỷ đồng. Tuy nhiên, kinh phí cho công nghệ thông tin chưa được tách riêng, buộc đơn vị phải tự cân đối trong nguồn quỹ chi chuyên môn.

Bên cạnh đó, nhiều bệnh viện phải thuê dịch vụ lưu trữ hoặc phần mềm bên ngoài do thiếu hạ tầng, tiềm ẩn rủi ro về bảo mật và khiến hoạt động bị động khi xảy ra sự cố. Ông Chiến đề nghị cần có cơ chế tính riêng chi phí hạ tầng công nghệ thông tin trong cấu phần giá dịch vụ khám, chữa bệnh, giúp các cơ sở y tế chủ động tái đầu tư, bảo đảm chuyển đổi số bền vững.

Bác sĩ Huỳnh Ngọc Hớn, Giám đốc Bệnh viện Trưng Vương cho biết, đội ngũ công nghệ thông tin tại các cơ sở y tế hiện nay phần lớn là kiêm nhiệm, thiếu chuyên môn sâu, khiến việc vận hành, bảo trì hệ thống còn phụ thuộc nhiều vào đơn vị bên ngoài. Ông cho rằng, “không thể yêu cầu bác sĩ vừa khám bệnh vừa lập trình phần mềm, nhưng cũng khó giữ chân kỹ sư công nghệ thông tin giỏi khi mức đãi ngộ còn hạn chế. Đây là bài toán nan giải cần được tháo gỡ sớm”.

Theo báo cáo của Sở Y tế Tuyên Quang, quá trình chuyển đổi số trong y tế trên địa bàn tỉnh này cũng còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Điển hình là việc thanh toán viện phí không dùng tiền mặt vẫn chưa đạt hiệu quả do thói quen sử dụng tiền mặt của người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Nhiều bệnh nhân là người dân tộc thiểu số, người già, người nghèo không có tài khoản ngân hàng hoặc điện thoại thông minh để cài đặt ứng dụng thanh toán. Với các khoản chi trả nhỏ, người dân vẫn ưu tiên trả tiền mặt.

Cùng với đó, hạ tầng công nghệ thông tin còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu triển khai bệnh án điện tử. Trong 17 đơn vị y tế, mới chỉ có hai đơn vị (Trung tâm Y tế Chiêm Hóa và Bệnh viện đa khoa Phương Bắc) đạt mức 7 về ứng dụng công nghệ thông tin theo quy định. Tuy nhiên, hệ thống lưu trữ của Trung tâm Y tế Chiêm Hóa lại đang quá tải, cần được nâng cấp, bổ sung máy chủ, nâng cấp mạng nội bộ và thiết bị. Để duy trì triển khai Hồ sơ sức khỏe điện tử, bệnh án điện tử thì phải đầu tư kinh phí, nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin…

Cũng giống như y tế các tỉnh, thành phố khác, ngành y tế Bắc Ninh đang tiếp tục hướng tới xây dựng hệ thống “y tế thông minh, lấy người bệnh làm trung tâm”, phấn đấu đến năm 2025, tất cả cơ sở y tế công lập và tư nhân hoàn thành chuyển đổi số. Tuy nhiên, việc liên thông dữ liệu giữa các bệnh viện ở tỉnh này vẫn gặp khó khăn do thiếu cơ sở dữ liệu tập trung và nhân lực công nghệ thông tin.

Cùng đó, việc đầu tư mua sắm, bảo trì, nâng cấp hệ thống đòi hỏi kinh phí lớn và liên tục, gây áp lực lên việc tự chủ tài chính. Cơ chế thanh toán, giá dịch vụ y tế hiện hành chưa tính đến chi phí công nghệ thông tin cũng khiến bệnh viện không có khoản thu bù đắp chi phí duy trì hệ thống EMR.

Bên cạnh đó, chính sách thanh toán bảo hiểm y tế đối với hồ sơ điện tử hiện chưa thật sự đồng bộ vì một số thủ tục vẫn yêu cầu bản giấy, và quy định về giá trị pháp lý của hồ sơ bệnh án điện tử còn cần hoàn thiện, khiến một số đơn vị vẫn phải lưu trữ song song bản giấy in ra từ EMR để đối chiếu... Từ những khó khăn trên, ngành y tế tỉnh này kiến nghị Bộ Y tế và Bảo hiểm xã hội Việt Nam sớm ban hành hướng dẫn, cơ chế tài chính để triển khai đồng bộ và bền vững hơn.

Đồng bộ giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi số y tế

Chuyển đổi số là cơ hội để ngành y tế các địa phương nâng tầm các cơ sở y tế trên địa bàn.

Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Văn Cường, Giám đốc Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa cho biết, để có được những kết quả đáng ghi nhận, ngành y tế tỉnh đã chủ động triển khai đồng bộ nhiều ứng dụng, phần mềm và công nghệ hiện đại trên 4 lĩnh vực trọng tâm gồm: Công tác quản lý, điều hành; khám, chữa bệnh; y tế dự phòng và chăm sóc sức khỏe cộng đồng; thiết bị và công nghệ y tế hiện đại. Nhờ ứng dụng đồng bộ các phần mềm và thiết bị số, công tác quản lý ngành y tế của tỉnh ngày càng minh bạch, hiện đại; hoạt động khám, chữa bệnh trở nên chuyên nghiệp, thuận tiện hơn cho người dân, đồng thời tạo nền tảng vững chắc để hướng tới mục tiêu “Bệnh viện thông minh-Y tế số-Sức khỏe số” trong thời gian tới.

Để có được những kết quả đáng ghi nhận, ngành y tế tỉnh đã chủ động triển khai đồng bộ nhiều ứng dụng, phần mềm và công nghệ hiện đại trên 4 lĩnh vực trọng tâm gồm: Công tác quản lý, điều hành; khám, chữa bệnh; y tế dự phòng và chăm sóc sức khỏe cộng đồng; thiết bị và công nghệ y tế hiện đại.

- Tiến sĩ, bác sĩ Lê Văn Cường, Giám đốc Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa -

Nhấn mạnh những lợi ích của công tác chuyển đổi số đã giúp các bệnh nhân, bác sĩ, nhân viên y tế nâng cao chất lượng quản lý và khám, chữa bệnh, song Giám đốc Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa Lê Văn Cường cũng thẳng thắn cho rằng, trong quá trình triển khai, thực hiện chuyển đổi số trong ngành y tế Thanh Hóa cũng đang gặp phải những khó khăn, hạn chế về hạ tầng công nghệ thông tin; về nhân lực công nghệ thông tin; kinh phí duy trì và nâng cấp phần mềm còn hạn chế; về thói quen và tâm lý người dùng.

Theo lý giải của bác sĩ Lê Văn Cường, mặc dù hạ tầng công nghệ thông tin đã được đầu tư nhưng vẫn còn thiếu đồng bộ giữa các tuyến y tế, nhất là tại một số trạm y tế xã vùng sâu, vùng xa. Đường truyền Internet đôi khi chưa ổn định, thiết bị máy tính, máy chủ còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc triển khai bệnh án điện tử và kết nối dữ liệu trực tuyến.

Cùng với đó, đội ngũ cán bộ y tế chủ yếu được đào tạo về chuyên môn y khoa, chưa được đào tạo chuyên sâu về công nghệ thông tin. Do đó, việc sử dụng và quản trị hệ thống phần mềm còn lúng túng, phụ thuộc nhiều vào nhà cung cấp giải pháp.

Thêm vào đó, một số cơ sở y tế tuyến dưới gặp khó khăn trong việc bố trí nguồn chi thường xuyên để bảo trì hệ thống, nâng cấp phần mềm, hoặc đào tạo nhân lực cho công tác chuyển đổi số.

Đáng chú ý, một bộ phận cán bộ y tế vẫn chưa thực sự quen với môi trường làm việc số, trong khi người dân ở vùng nông thôn còn e dè với việc đăng ký khám, chữa bệnh trực tuyến hay thanh toán không dùng tiền mặt.

Để khắc phục cũng vấn đề nêu trên, Sở Y tế Thanh Hóa đề ra 6 giải pháp trọng tâm, đó là:

Tăng cường đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, ưu tiên nâng cấp đường truyền, máy chủ, thiết bị đầu cuối tại tuyến xã, đặc biệt trong các khu vực miền núi, vùng khó khăn; đồng thời khuyến khích xã hội hóa, hợp tác công-tư trong phát triển hạ tầng số. Chuẩn hóa và đồng bộ hệ thống phần mềm, triển khai nền tảng dữ liệu y tế tỉnh Thanh Hóa theo chuẩn của Bộ Y tế.

Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho cán bộ y tế, tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về công nghệ thông tin, an toàn dữ liệu, quản trị hệ thống cho đội ngũ quản lý, bác sĩ, điều dưỡng. Đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân tiếp cận các tiện ích số trong y tế. Tăng cường phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp công nghệ trong việc bảo đảm an toàn, an ninh mạng, bảo mật thông tin người bệnh.

Tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa bố trí nguồn kinh phí thường xuyên, cũng như tranh thủ các dự án hỗ trợ của Trung ương và quốc tế cho công tác chuyển đổi số y tế.

Thạc sĩ, bác sĩ chuyên khoa II Vũ Cao Cương, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội khẳng định: Thực hiện chuyển đổi số, người bệnh có lợi là giảm thời gian chờ đợi, được tiếp cận các dịch vụ tốt hơn, tăng tính an toàn, chính xác trong khám, chữa bệnh... Tuy nhiên, ông Cương cũng thừa nhận sự chênh lệch về hạ tầng công nghệ thông tin giữa các tuyến bệnh viện; sự liên kết dữ liệu giữa các bệnh viện chưa đồng nhất là rào cản cho quá trình thực hiện chuyển đổi số.

Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội đề xuất 4 giải pháp, là: Hoàn thiện hệ thống y tế thông minh và liên thông; phát triển ứng dụng công nghệ cao; nâng cao an ninh, an toàn thông tin; chú trọng y tế cơ sở.

Đề cập đến hướng xây dựng dữ liệu lớn (Big Data), bác sĩ Vũ Trí Thanh, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Thủ Đức cho rằng cần thống nhất chuẩn ghi nhận thông tin và quy trình nhập liệu.

“Khi dữ liệu đủ lớn và cập nhật theo thời gian thực, ngành y mới có thể ứng dụng AI để dự báo, điều hành và cải thiện chất lượng điều trị. Hiện dữ liệu y tế còn rời rạc, chủ yếu do từng chuyên ngành hoặc cơ sở tự xây dựng. Nếu không có bộ khung chung, ngành y tế sẽ khó hình thành Big Data thực thụ”, bác sĩ Thanh chia sẻ.

Hiến kế giải pháp ứng dụng chuyển đổi số ngành y tế hiệu quả, bác sĩ chuyên khoa II Võ Đức Chiến, Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương đề xuất, ngành y cần phối hợp với các trường đại học để đào tạo đội ngũ kỹ sư y tế số – những người am hiểu cả y học và công nghệ. Ông nhấn mạnh, yếu tố con người là then chốt trong chuyển đổi số, phần mềm chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi người sử dụng tin tưởng, thấy rõ lợi ích. Muốn vậy, lãnh đạo bệnh viện phải cam kết và dẫn dắt thay đổi từ bên trong.

Tuy còn nhiều khó khăn, thách thức, nhưng chuyển đổi số không chỉ là xu thế tất yếu mà đã trở thành điều kiện sống còn để hiện đại hóa bệnh viện. Chuyển đổi số trong y tế, không chỉ là câu chuyện về công nghệ mà là cuộc chuyển đổi trong tư duy và phương thức quản trị. Nó là một quá trình mang tính toàn diện và liên tục, đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ các cơ quan quản lý nhà nước, các bệnh viện, phòng khám, đến các doanh nghiệp công nghệ và người dân.