Xây dựng tiêu chuẩn môi trường: Tránh hình thức, tăng hiệu quả

Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn môi trường là công cụ quan trọng để bảo vệ môi trường và phát triển xanh. Tuy nhiên, sự chậm trễ, chồng chéo và chi phí tuân thủ cao đang đòi hỏi cải cách mạnh mẽ, chọn lọc kinh nghiệm quốc tế để giảm gánh nặng và nâng cao sức cạnh tranh.

Với 68 quy chuẩn và 92 tiêu chuẩn quốc gia đã ban hành, Việt Nam đã có nền tảng quản lý môi trường. (Ảnh minh họa; congnghiepmoitruong.vn)
Với 68 quy chuẩn và 92 tiêu chuẩn quốc gia đã ban hành, Việt Nam đã có nền tảng quản lý môi trường. (Ảnh minh họa; congnghiepmoitruong.vn)

Nhiều bất cập trong triển khai

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay ngành đã xây dựng được 68 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và 92 Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) trong lĩnh vực môi trường. Giai đoạn 2021-2025, Cục Môi trường được giao xây dựng thêm 31 QCVN và 6 TCVN, kế thừa những quy chuẩn đã ban hành, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Hàn Quốc.

Tiến sĩ Lương Duy Hanh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết các TCVN hiện nay chủ yếu được hình thành từ việc rà soát, cập nhật hệ thống tiêu chuẩn ngành và quy định kỹ thuật đã áp dụng nhiều năm, tập trung vào chất lượng môi trường chung quanh, quản lý chất thải và một số lĩnh vực khác. Trong khi đó, QCVN gồm sáu nhóm chính: chất lượng môi trường xung quanh; chất thải; quản lý chất thải; quản lý phế liệu nhập khẩu; giới hạn các chất ô nhiễm khó phân hủy trong nguyên, nhiên liệu, vật liệu, sản phẩm, thiết bị; cùng các quy chuẩn khác theo yêu cầu bảo vệ môi trường.

Thực tế, hệ thống này đã góp phần quan trọng trong bảo vệ môi trường và hướng tới kinh tế xanh. Tuy nhiên, nhiều tiêu chuẩn còn chậm được rà soát, chưa theo kịp nhu cầu thực tiễn. Một số QCVN liên quan đến công nghệ có nguy cơ ô nhiễm cao, như lò đốt chất thải hay lò hơi sử dụng chất thải, vẫn chưa được nghiên cứu, ban hành. Đáng chú ý, 100% QCVN môi trường hiện nay đều chậm tiến độ.

Nguồn lực xây dựng tiêu chuẩn còn phân tán, thiếu chuyên gia và kinh phí, cơ chế huy động xã hội chưa hiệu quả. Các TCVN lại chủ yếu viện dẫn tiêu chuẩn quốc tế (ISO, ASTM, SMEWW…), dẫn tới khó khăn trong áp dụng trực tiếp.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phó Tổng Thư ký VCCI, nhận định hệ thống QCVN, TCVN và định mức kinh tế-kỹ thuật là công cụ pháp lý quan trọng trong kiểm soát ô nhiễm, định hướng công nghệ, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp tới chi phí tuân thủ, năng lực cạnh tranh và chiến lược đầu tư của doanh nghiệp.

Cập nhật, loại bỏ quy chuẩn lạc hậu để tối ưu hiệu quả

Từ góc nhìn kinh tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia kinh tế và thương mại quốc tế (Trường Đại học Kinh tế quốc dân), cho rằng việc ban hành nhiều quy chuẩn, tiêu chuẩn nhưng hiệu quả chưa tương xứng có thể làm tăng thêm khoảng 30% chi phí cho doanh nghiệp, khiến sức cạnh tranh quốc tế giảm. Trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế, Việt Nam nên chọn lọc, áp dụng các thực tiễn tốt từ những quốc gia đã có kinh nghiệm, thay vì xây dựng lại từ đầu, vừa tốn kém vừa kéo dài thời gian.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng cũng nhấn mạnh, cần thường xuyên rà soát, cập nhật, mạnh dạn thay thế cái cũ bằng cái mới hiện đại, tạo thuận lợi cho cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp. “Nếu ban hành một quy chuẩn mới thì nên loại bỏ hai quy chuẩn cũ, hướng tới giảm ít nhất 30% chi phí tuân thủ”, ông Nguyễn Thường Lạng nêu quan điểm.

Đặc biệt, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu lớn cần tham gia trực tiếp vào quá trình xây dựng tiêu chuẩn, thay vì chỉ giao cho cơ quan quản lý. Thiếu tiếng nói từ cộng đồng doanh nghiệp, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn của Việt Nam có nguy cơ tụt hậu so với thực tiễn quốc tế.

Trong bối cảnh yêu cầu về bảo vệ môi trường và phát triển xanh ngày càng cao, việc hoàn thiện hệ thống QCVN, TCVN và định mức kinh tế-kỹ thuật vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Một hệ thống đồng bộ, minh bạch và khả thi sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ, nâng cao sức cạnh tranh, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển bền vững.

Ngược lại, nếu chậm tháo gỡ những bất cập hiện nay, đây sẽ tiếp tục là điểm nghẽn lớn, cản trở hiệu lực quản lý Nhà nước cũng như hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Có thể bạn quan tâm

Tổng công ty Xây dựng Lũng Lô thi công rà phá bom mìn, vật nổ trên tuyến biên giới Việt Nam-Trung Quốc.

Hồi sinh những vùng đất ô nhiễm bom mìn

Nửa thế kỷ sau chiến tranh, bom mìn và vật nổ vẫn nằm lại trong lòng đất là mối đe dọa thường trực cho hàng triệu người dân. Với nỗ lực của Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam cùng sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, công cuộc làm sạch đất ô nhiễm đang từng bước mang lại những đổi thay rõ rệt.

“Màn sương” bụi mịn độc hại bao phủ Hà Nội những ngày qua. (Ảnh MAI MAI)

Xử lý nguồn gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội

Những tháng cuối năm, Thủ đô Hà Nội luôn ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Tại các thời điểm đo, chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động đỏ. Theo thống kê hằng năm của Cổng thông tin quan trắc môi trường (CEM.ORG.VN), không khí Hà Nội nằm trong top 10 thành phố trên thế giới về mức độ ô nhiễm.

Nhân viên lấy dữ liệu tại Trạm Khí tượng thủy văn Sa Pa, tỉnh Lào Cai. (Ảnh TRỌNG TÙNG)

Ứng dụng công nghệ trong dự báo, cảnh báo sớm thiên tai

Năm 2025 được đánh giá là một năm hứng chịu nhiều đợt thiên tai kỷ lục của nước ta từ trước đến nay. Chính vì vậy, việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để xây dựng cụ thể các mô phỏng cảnh báo từ sớm, từ xa đang là vấn đề được quan tâm nhằm nâng cao năng lực dự báo thiên tai.

Hệ thống phòng thủ chống lũ của Hà Lan và bài học cho Việt Nam.

Hệ thống phòng thủ chống lũ của Hà Lan và bài học cho Việt Nam

Lũ lụt tháng 11/2025 chỉ là một phần của các nguy cơ từ biến đổi khí hậu cực đoan ở Việt Nam. Câu chuyện về hành trình chống chọi với lũ lụt của Hà Lan, từ những thảm họa lịch sử đến các giải pháp kỹ thuật cụ thể, đang trở thành mô hình tham khảo thiết thực cho Việt Nam trong việc quản lý rủi ro dài hạn.

Trụ sở Tập đoàn Viettel là một trong số ít toà nhà ở Việt Nam đăng ký để nhận được chứng chỉ xanh.

Bộ Xây dựng ban hành Kế hoạch hành động bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia

Thực hiện Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 328/NQ-CP của Chính phủ, Bộ Xây dựng ban hành Kế hoạch hành động cụ thể hóa các nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Kế hoạch tập trung tích hợp phát triển năng lượng vào quy hoạch đô thị-nông thôn, khuyến khích điện mặt trời, chuyển đổi năng lượng xanh.

(Ảnh minh họa)

Cảnh báo lũ quét, sạt lở tại các tỉnh, thành phố từ Huế đến Lâm Đồng do mưa lớn diện rộng

Dự báo, trưa và chiều nay (4/12), khu vực các tỉnh, thành phố từ Huế đến Lâm Đồng tiếp tục có mưa to đến rất to. Cơ quan khí tượng cảnh báo, người dân và chính quyền các địa phương trên cần chuẩn bị các phương án ứng phó nguy cơ lũ quét, sạt lở đất tại nhiều xã, phường do mưa lớn diện rộng.