"Tự hào khi các ca khúc của mình được đồng hành cùng nhiều thế hệ chiến sĩ"

Ở tuổi 93 nhưng ông vẫn mẫn tiệp, duy trì sinh hoạt lành mạnh, rèn luyện sức khỏe và vẫn tiếp tục sáng tác nhạc, nhưng chủ yếu là dòng nhạc cho thiếu nhi.

Người nhạc sĩ của quân đội

Gặp gỡ ông nhân Tọa đàm “Khát vọng bảo vệ nền độc lập và thống nhất non sông” diễn ra sáng 29/8 trong khuôn khổ triển lãm “95 năm Cờ Đảng soi đường” tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), chúng tôi vẫn chứng kiến sự hào sảng, mẫn tiệp và trí nhớ tuyệt vời của ông, nhất là với các ký ức lịch sử cách mạng.

Bên lề tọa đàm, tranh thủ lúc ông không bận giao lưu, trao đổi với tư cách là một trong các diễn giả chính, ông bảo tuổi cao nên ông nghe hơi kém nên khi nói chuyện phải nói thật to cho rõ. Rồi ông kể, cuộc đời mình đã đi qua 2 cuộc kháng chiến chống lại hai đế quốc hùng mạnh bậc nhất, có những cuộc trường chinh, những lần "vào sinh ra tử" nơi chiến trường ác liệt nên còn sống và được cống hiến là điều may mắn. Bởi vậy, lúc nào trái tim ông cũng tràn đầy nhiệt huyết.

Tham gia quân đội năm 1950, khi 17 tuổi, ông được phân công làm quản ca. Cho tới tận bây giờ, ông vẫn thầm cảm ơn nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát và Đỗ Nhuận - hai người đã phát hiện ra năng khiếu âm nhạc của ông để từ đó bồi dưỡng.

Từ quản ca trở thành người sáng tác với nhiều ca khúc nổi tiếng, nhạc sĩ Doãn Nho được trao Giải thưởng Nhà nước với các tác phẩm: Sóng cửa Tùng (hợp xướng), Tiến bước dưới quân kỳ, Năm anh em trên một chiếc xe tăng (lời Hữu Thỉnh), Người con gái sông La (lời Phương Thúy), Chiếc khăn Piêu. Đáng chú ý, năm 2017, nhạc sĩ Doãn Nho được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh với các tác phẩm: Trẩy hội Đền Hùng, Hoa Lư-Thăng Long-Bài ca dời đô (thanh xướng kịch), Khúc tưởng niệm, Chiến thắng (giao hưởng).

Nhìn lại cuộc đời binh nghiệp của mình, nhạc sĩ Doãn Nho thấy tự hào khi được là một người lính bộ đội Cụ Hồ. Các sáng tác về đề tài người lính cũng như một cách để ông trả ơn cho quân đội, trả ơn cho những ngày tháng ông được khoác lên mình màu áo xanh, trở thành anh bộ đội Cụ Hồ. Ông trả ơn bởi quân đội đã tạo điều kiện để ông được phát huy tài năng của mình từ việc được gia nhập Đoàn Văn công Tổng chính trị đến việc được cử đi học, đào tạo tại Liên Xô.

Nhạc sĩ Doãn Nho cho biết: Năm 1954, nhạc sĩ mới 21 tuổi, khi đó ông được phân công tham gia phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ cùng Đoàn Ca múa quân đội Tổng cục Chính trị.

Kỷ niệm đáng nhớ nhất với ông là những năm tháng công tác ở tuyến 2, là an toàn khu (ATK) Định Hóa, Thái Nguyên, nơi các đoàn quân đi qua khi tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ và chiến thắng trở về. Đây cũng là nơi Bác Hồ chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trường kỳ của cả dân tộc.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng ở đây trước khi chuyển đến rừng Mường Phăng, Điện Biên. “Chúng tôi ở tuyến 2 phục vụ quân ta đi qua an toàn khu (ATK) đến Điện Biên chiến đấu. Từ ATK, sau đó, chúng tôi cũng đón đoàn quân trực tiếp chiến đấu ở Điện Biên chiến thắng trở về”, nhạc sĩ kể.

“Tiến bước dưới quân kỳ là sáng tác để đời của tôi”

Chia sẻ về cơ duyên sáng tác bài hát “Tiến bước dưới quân kỳ”, nhạc sĩ Doãn Nho cho hay: Năm 1958, trên mảnh đất Điện Biên lịch sử, chiến trường năm xưa được xây dựng thành Nông trường Điện Biên. Khi ấy, một bộ phận cán bộ, chiến sĩ trở về hậu phương, hàng ngũ quân đội được bổ sung tân binh. Trên thao trường Điện Biên, nổi bật hai hình ảnh: cựu chiến binh từng vào sinh ra tử và lớp chiến sĩ trẻ đầy nhiệt huyết.

Năm 1958, ông được giao nhiệm vụ lên Điện Biên Phủ đi cùng đoàn tiền trạm cho đoàn ca múa của Tổng cục Chính trị biểu diễn phục vụ bộ đội và đồng bào ta. Lúc đó chiến trường Điện Biên Phủ chuyển thành nông trường, các chiến sĩ Điện Biên Phủ lại về hậu phương, tham gia nhiệm vụ lao động, sản xuất.

Nhạc sĩ Doãn Nho kể lại, cảm xúc lớn nhất của ông xuất phát từ những câu chuyện các cựu chiến binh từng tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ. Họ hồi tưởng khoảnh khắc quân ta cho nổ khối thuốc giấu trong lòng đồi A1, làm rung chuyển cả cụm đồi C, D, E, buộc quân địch lũ lượt ra hàng. Nhưng phía sau chiến thắng ấy là sự hy sinh vô cùng to lớn: nhiều chiến sĩ tuổi đôi mươi đã ngã xuống, phủ kín đỉnh đồi A1.

Nhạc sĩ Doãn Nho xúc động kể lại: Khi đến chân đồi A1, nhớ lại hình ảnh bộ đội ta đào gần như kín đồi A1 để đặt thuốc nổ, rất nhiều người đã hy sinh, leo từng bậc bên sườn đồi để lên nghĩa trang, tôi đã khóc. Chúng ta đã hy sinh rất lớn mới có được chiến thắng”.

Không giấu được sự xúc động, người nhạc sĩ 93 tuổi đã cất tiếng hát: “Bước từng bậc/ Nhớ từng người/ Lòng đau đớn/ Uất ức/ Căm hờn/ Thù này phải trả/ Đồng chí ta ơi”.

Chính từ những giọt nước mắt ấy, ca khúc “Tiến bước dưới quân kỳ” đã ra đời. Tác phẩm khắc họa hình ảnh lớp cựu binh kiên cường, từng trải và lớp tân binh hăm hở tiến bước, biểu tượng cho sự tiếp nối truyền thống qua các thế hệ: “Vừng đông đang hừng sáng, núi non xanh ngàn trùng xa, Tổ quốc bao la hiền hòa, Tươi thắm bóng cờ vờn bay trên cao, Muôn trái tim này hòa nhịp cùng ngàn lời ca trong sóng lúa, Lấp lánh sao bay trên quân kỳ”… Cứ như thế, hình ảnh tân binh và cựu binh, các thế hệ tiếp bước nhau dưới quân kỳ.

Sau này, ca khúc đã trở thành một trong những quân ca tiêu biểu của Quân đội nhân dân Việt Nam, vang lên trang nghiêm mỗi sáng tại Quảng trường Ba Đình trong lễ chào cờ. Với nhạc sĩ Doãn Nho, đó là niềm tự hào lớn lao bởi tác phẩm của mình đồng hành cùng bước chân của các thế hệ chiến sĩ.

Gửi gắm tới lớp trẻ hôm nay, ông nhấn mạnh: “Cha anh đã viết nên lịch sử, đem lại vinh quang cho dân tộc. Thế hệ trẻ phải giữ gìn và phát huy truyền thống đó, xứng đáng với sự hy sinh của đồng đội, của bao thế hệ đã ngã xuống”.

Bày tỏ niềm tin vào thế hệ trẻ, nhạc sĩ Doãn Nho chia sẻ: “Âm nhạc ngày nay phong phú với nhiều thể loại hiện đại như pop, rock, rap… nhưng các bạn trẻ đã biết Việt hóa, đưa vào đó hồn cốt dân tộc. Đó là sức sáng tạo, là cách lớp trẻ tiếp nối truyền thống, xứng đáng với sự hy sinh của cha anh”.

Ông khẳng định, đất nước đã trải qua muôn vàn gian khó để có được ngày hôm nay. Bước vào kỷ nguyên phát triển và hội nhập, chúng ta càng có quyền tự hào, càng phải đem hết sức mình cống hiến, làm việc và sáng tạo cho Tổ quốc.

Dẫn chứng từ tác phẩm của nhạc sĩ Trần Tiến như “Vết chân tròn trên cát”, ông cho rằng đó là tiếng nói mới về người lính, vừa trẻ trung vừa sâu lắng, thể hiện rõ tinh thần của thế hệ hôm nay. “Tôi tin lớp trẻ sẽ tiếp nối rất tốt truyền thống ông cha”, ông khẳng định.

Ở tuổi 93, ông vẫn theo dõi đời sống âm nhạc và hiểu rằng mỗi thế hệ có ngôn ngữ nghệ thuật riêng. “Không thể yêu cầu lớp trẻ sáng tác như thế hệ chúng tôi cách đây nửa thế kỷ. Quan trọng là trong sáng tạo, các bạn vẫn giữ được bản sắc Việt Nam”, ông bày tỏ.

Dù đã bước sang tuổi 93, nhạc sĩ Doãn Nho vẫn miệt mài sáng tác. Mới đây, ông hoàn thành ca khúc viết cho lứa tuổi thiếu nhi mang tên “Mẹ và cô”, giản dị mà đầy tình cảm.

“Sáng con chào mẹ chạy đến ôm cổ cô. Buổi chiều con chào cô rồi sà vào lòng mẹ. Mặt trời mọc và lặn trên đôi chân lon ton. Hai chân trời của con là mẹ và cô giáo”, nhạc sĩ ngân nga lời bài hát.

Ông khẳng định, chính những trải nghiệm tuổi trẻ trong phong trào Việt Minh và năm tháng kháng chiến đã trở thành chất liệu quý giá, nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ trong suốt hành trình sáng tác của ông.