Thời của những chọn lựa

Có một sự thật hiển nhiên: Sự phát triển của internet, công nghệ viễn thông và các nền tảng truyền thông số đã tác động khá tiêu cực đối với báo chí truyền thống. Với sự phổ biến ngày càng tăng của các nguồn tin tức trực tuyến và các nền tảng truyền thông xã hội, ngày càng có nhiều người lựa chọn đọc tin tức qua các kênh kỹ thuật số hơn là báo in.

Bức tranh suy giảm chung, nhưng vẫn có những tín hiệu sáng

Trước xu thế này, từ giữa những năm 2010, nhiều tờ báo trên thế giới đã ứng dụng QR Code in trên trang báo để người đọc có thể liên kết với các nội dung số. Thương hiệu mỹ phẩm Nivea đã đăng một quảng cáo trên tạp chí Veja Rio ở Brazil, gọi là “Sun Band” có cài sẵn một chíp định vị. Các bà mẹ có thể xé nó ra, đeo vào cổ tay con nhỏ, đồng thời tích hợp vào điện thoại và có thể yên tâm nằm dài trên bãi biển mà vẫn theo dõi được vị trí của con mình…

Ở Việt Nam, năm 2015, tạp chí Đẹp tung ra một ứng dụng mobile, cho phép người đọc quét những trang in nhất định để truy cập vào những nội dung mở rộng, có thể là video, các trang báo điện tử hoặc bộ ảnh kỹ thuật số. Đây gọi là công nghệ AR- thực tại tăng cường, mà ngày nay người ta sử dụng khá rộng rãi trong nhiều chiến dịch truyền thông di động.

Rõ ràng, sự thay đổi trong lựa chọn đọc của độc giả đã có tác động đáng kể đến truyền thông truyền thống, với nhiều tờ báo và tạp chí đang phải vật lộn để duy trì hoạt động, khi lượng độc giả và doanh thu quảng cáo suy giảm. Một số cơ quan báo in truyền thống đã cố gắng thích ứng với bối cảnh thay đổi bằng cách tung ra các nền tảng kỹ thuật số của riêng họ hoặc chuyển trọng tâm sang nội dung trực tuyến, nhưng điều này không phải lúc nào cũng đủ để ngăn chặn sự suy giảm.

Một báo cáo của Pew Research Center cho biết: Lượng phát hành báo ngày ở Mỹ đã giảm 50%, kể từ thời hoàng kim giữa thập niên 80 của thế kỷ trước. Số đầu báo ở Anh cũng giảm từ 89 tờ năm 1980 xuống 49 tờ năm 2018, theo số liệu của National Union of Journalists. Statista cũng cho biết: Tổng doanh thu quảng cáo toàn cầu năm nay chỉ đạt 34,86 tỷ USD đối với báo in và 13,73 tỷ USD đối với tạp chí in, trong khi dự báo doanh thu quảng cáo của báo điện tử có thể tăng tới 119 tỷ USD.

Tuy vậy, bất chấp những thách thức này, báo in vẫn có những độc giả tận tụy. Họ tiếp tục đóng vai trò có giá trị trong việc cung cấp báo cáo, phân tích và bình luận chuyên sâu về nhiều chủ đề. Một số ấn phẩm thích hợp thậm chí đã xoay xở để phát triển mạnh trước sự tấn công dữ dội của kỹ thuật số, phục vụ cho những độc giả chuyên biệt và mang đến một góc nhìn độc đáo không thể tìm thấy ở nơi nào khác.

Theo dữ liệu từ Association of Magazine Media, các tạp chí xa xỉ và thời trang có tổng lượng phát hành tăng 1,7% trong năm 2019, so mức giảm 3,3% của tất cả các danh mục tạp chí khác. Robb Report, một tạp chí về phong cách sống sang trọng bao gồm các chủ đề như du lịch, thời trang và ẩm thực cao cấp, đã chứng kiến sự gia tăng số lượng đặt báo in dài hạn 20% trong những năm gần đây. Tờ The New Yorker, một tạp chí hằng tuần đưa tin về chính trị, văn hóa và nghệ thuật, cũng chứng kiến sự gia tăng số lượng đặt mua bản in. Vào năm 2019, tạp chí đã báo cáo số lượng đăng ký báo in tăng 5%, với tổng số lượng phát hành báo in là hơn một triệu bản. Ở châu Á, tờ Vogue China trở thành phiên bản thành công nhất của tờ tạp chí xa xỉ này, với lượng phát hành mỗi tháng lên tới 1,6 triệu bản. Hãng Zenith cũng đưa ra dự báo: Doanh thu quảng cáo của các tạp chí phong cách xa xỉ có thể tăng trưởng tới 8,2% mỗi năm.

Thử đi tìm những nhân tố sống sót

Thực tế, không phải tất cả các tờ báo in đều có cơ hội sống sót, chưa nói đến tăng trưởng, nhưng những gì diễn ra thời hậu Covid-19 đã cho thấy, vẫn có những ngoại lệ. Ngược với xu hướng chuyển dịch sang phương tiện kỹ thuật số của cả công chúng và nhà quảng cáo, thì nhu cầu về tin tức đáng tin cậy ngày càng gia tăng. Đại dịch đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa tin tức chính xác và đáng tin cậy, và do đó, có thể có nhu cầu ngày càng tăng đối với các tờ báo in và tạp chí có khả năng cung cấp thông tin chuyên sâu và đáng tin cậy.

Báo cáo của Pew Research Center năm 2021 cho thấy, 22% số người Mỹ được hỏi nói họ tin tưởng các thông tin chính trị trên báo in, trong khi con số này đối với truyền thông xã hội là 13% và báo thuần điện tử là 9%. Ở châu Âu, theo số liệu của Eurobarometer năm 2021, 42% số người được hỏi ở Liên minh châu Âu (EU) nói, họ tin tưởng vào báo và tạp chí in, trong khi chỉ có 36% nói tin vào các trang web tin tức trực tuyến.

Ở châu Á thì sao? Một nghiên cứu năm 2021 của Edelman cho thấy, niềm tin vào các nguồn truyền thông truyền thống, bao gồm cả báo in, vẫn ở mức cao tại một số quốc gia châu Á. Nghiên cứu cho thấy 59% số người được hỏi ở Trung Quốc, 55% ở Singapore và 53% ở Hàn Quốc tin tưởng vào các phương tiện truyền thông truyền thống, so 37% ở Trung Quốc, 42% ở Singapore và 44% ở Hàn Quốc tin tưởng vào mạng xã hội. Một cuộc khảo sát năm 2020 do Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters thực hiện cho thấy ở Nhật Bản, niềm tin vào các thương hiệu báo chí truyền thống nhìn chung cao hơn so với niềm tin vào các thương hiệu tin tức trực tuyến. Nghiên cứu cho thấy 45% số người được hỏi tin tưởng báo chí truyền thống “rất nhiều” hoặc “khá nhiều”, so với 34% đối với các website tin tức trực tuyến. Báo cáo Digital News Report năm 2021 của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters cho thấy, niềm tin vào tin tức nói chung đã tăng lên ở một số quốc gia và lãnh thổ châu Á, bao gồm Hàn Quốc, Hồng Công và Đài Loan (Trung Quốc). Báo cáo cũng cho thấy các nguồn truyền thông truyền thống, bao gồm cả báo in, thường được coi là đáng tin cậy hơn các nguồn truyền thông kỹ thuật số ở các quốc gia này.

Mới đây, tôi cũng có cuộc trao đổi cởi mở với tổng biên tập một tờ báo khá lớn. Anh trăn trở về viễn cảnh khó khăn của báo chí và quan ngại rằng, nếu không có một cuộc cải cách lớn về chuyển đổi số thì rất khó ngăn chặn đà suy thoái trong vài năm tới. Tôi đồng ý với anh ấy, nhưng nhấn mạnh: Chiến lược chuyển đổi số không nhất thiết là đổ tiền của vào hàng loạt các giải pháp công nghệ theo chân các tờ báo đang đứng đầu thị trường.

Chọn một thị trường riêng, trở thành chuyên gia trong lĩnh vực đó, dựa trên một hệ sinh thái gồm các nền tảng truyền thông, truyền thống và hiện đại, phù hợp với đối tượng bạn đọc, cộng thêm với chất lượng nội dung đáng tin cậy, sâu sắc, cũng sẽ là một cách tồn tại và tiếp tục đứng vững trong cơn bão số. Đó là cách mà Vogue, Robb Report hay The New Yorker đã tìm thấy “niche market”, và họ trở thành độc đáo và khác biệt trong phân khúc riêng của mình.

Nhìn chung, xu hướng của báo in chắc chắn là suy giảm, nhưng đó không nhất thiết là hồi chuông báo tử. Thay vào đó, nó đại diện cho một sự thay đổi trong cách người đọc tiếp nhận thông tin, và các cơ quan báo chí sẽ cần phải tiếp tục thích ứng và đổi mới nếu họ hy vọng vẫn phù hợp và thành công trong những năm tới.

Theo thống kê của Statista Market Insights, tổng doanh thu toàn cầu năm 2023 của báo chí in dự báo đạt 127,17 tỷ USD, giảm so với 130,46 tỷ USD năm 2022 và 140,83 tỷ USD năm 2021. Xu hướng này sẽ còn giảm xuống tới 110,62 tỷ USD vào năm 2027.