Cửa đình, cửa miếu chính là không gian diễn xướng của nghệ thuật hát Xoan. Một trong những ngôi miếu tối cổ trên Ðất Tổ vua Hùng là miếu Lãi Lèn ở làng Phù Ðức, xã Kim Ðức, thành phố Việt Trì, được coi là nơi phát tích của hát Xoan.
Hát xoan ở làng Phù Đức.
Theo sự tích hát Xoan của xã Kim Ðức, ngôi miếu này là nơi các Vua Hùng truyền dạy điệu hát Xoan cho thôn dân. Chính vì vậy, hát Xoan còn được gọi là hát Lãi Lèn.
Sự tích hát Xoan kể rằng:
"Vào một ngày xuân, có ba anh em Vua Hùng đi tìm đất qua thôn Phù Ðức và nghỉ trưa tại một khu rừng gần thôn. Từ khu rừng, trông ra bãi cỏ trước mặt thấy có một đám trẻ đang nô đùa, vừa ca hát, vừa chơi kéo co, đánh vật, Ðức Thánh Cả liền bảo những người đi theo dạy thêm cho lũ trẻ những bài hát xướng, cầu chúc năm mới được tốt tươi. Về sau thôn dân cứ truyền nhau mà hát. Nhưng do không biết tên của điệu hát ba vị Ðức Thánh truyền dạy là gì, mà khi ấy lại đang tiết xuân, nên họ gọi là khúc hát Xuân. Về sau, để ghi nhớ công ơn các Vua Hùng, người dân trong làng đã lập miếu thờ, lấy tên là miếu Lãi Lèn. Nhưng từ Xuân lại trùng với tên húy của vợ Vua Hùng, nên được gọi chệch đi thành hát Xoan, hay còn được gọi là hát Lãi Lèn".
Ðó chỉ là một trong bốn sự tích hát Xoan mà các nhà nghiên cứu đã sưu tầm được. Ngôi miếu cổ Lãi Lèn (miếu cũ nay không còn) là một minh chứng cho sự gắn kết giữa quá khứ xa xăm và thời hiện đại. Theo lịch hát hằng năm, thì cứ sáng ngày mồng 1 Tết và chiều mồng 3 Tết các họ Xoan sẽ hát ở miếu Lãi Lèn, hát từ tối cho đến gà gáy sáng hôm sau. Ðó cũng là đêm hội làng náo nức nghênh xuân. Có lẽ bởi sự tích này mà hát Xoan luôn gắn với các nghi lễ - phong tục thờ Vua Hùng, vợ con, tướng lĩnh và các nhân vật thời Hùng Vương. Trên vùng Ðất Tổ có biết bao ngôi đình, nhưng hát Xoan chỉ chọn các cửa đình thờ Vua Hùng là vậy.
Xuất phát từ sự tích và ngôi cổ miếu có thật đó, tỉnh Phú Thọ đã phục dựng di tích miếu Lãi Lèn để hồi sinh không gian hát Xoan cổ tích. Miếu Lãi Lèn được xây trên một gò đất giữa đồng, nơi nền móng cũ, thuộc thôn Phù Ðức, cách Ðền Hùng khoảng ba cây số. Ðược xây dựng công phu và tinh tế, ngôi miếu mang hình chữ đinh, đầu đao góc mái, cao hơn năm mét, rộng chừng 250 m2.
Những ngày đầu xuân năm mới Nhâm Thìn 2012, sẽ diễn ra một sự kiện quan trọng, đó là lễ đón Bằng di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO trao cho hát Xoan, được tổ chức cùng với lễ hội Về với cội nguồn các dân tộc Việt Nam. Ngày mười bốn tháng Giêng, hát Xoan sẽ được tổ chức tại miếu Lãi Lèn, chính nơi các Vua Hùng từng truyền dạy điệu dân ca cổ truyền. Các họ Xoan sẽ hát bốn bài lề lối theo nghi thức cổ truyền để rước anh linh các Vua Hùng về miếu. Ðó là các bài Giáo trống, Giáo pháo, Thơ nhang và Ðóng đám. Bằng di sản văn hóa sẽ được rước về miếu trong lễ hội làng của người dân thôn Phù Ðức, trong niềm vinh dự, tự hào của Ðất Tổ Vua Hùng, của tất cả những người yêu mến hát Xoan.
Cầm trên tay, ngắm, nhìn, chầm chậm lật giở từng trang LookBook Quảng Bình Đông Xuân, cuốn sách theo phong cách Travel Lookbook (sách ảnh du lịch) đầu tiên của Việt Nam; dành thời gian tiếp xúc, làm việc với nhóm thực hiện nội dung, nhất là người chịu trách nhiệm chính Mai Trịnh (Trịnh Thị Phương Mai), tôi có thêm góc nhìn về những người trẻ không ngại đầu tư lớn, khao khát sáng tạo, cống hiến và ghi dấu ấn riêng để tạo nên những giá trị nhân văn cho cộng đồng.
Đại dịch đã làm thay đổi suy nghĩ của người thầy thuốc trẻ này và từ đó biến thành những hành động quyết liệt để cứu dân, giảm đi đau thương của cuộc sống, của chính mình. Một năm mới sắp đến, cuộc sống của thầy thuốc Nguyễn Đặng Phương Ngọc vẫn xoay vần quanh hai chữ "chống dịch" và "cứu người".
Đến với triển lãm thơ "Theo dấu chân Đại tướng", mỗi người chắc hẳn có cảm nhận của riêng mình, song những dòng diễn ca này sẽ còn đọng lại: Bác Hồ trao: Tư lệnh toàn quyền/"Tướng quân tại ngoại!" mới làm nên/Chia tay Ðại tướng, Bác Hồ nhắc:"Trận này phải chắc thắng!" - Ðừng quên!
Chiếc áo dài truyền thống vốn dành cho cả nam lẫn nữ. Nhưng hiện tại có sự nhầm lẫn, đến nỗi, nhiều từ điển quốc tế định danh áo dài Việt Nam là trang phục của nữ giới. Phục hưng áo dài nam là phục hưng một nét văn hóa y phục truyền thống của dân tộc. Song, thế nào là “vừa đủ”?
Nước ta có nhiều chợ truyền thống đặc sắc, trải dài từ bắc vào nam.Có chợ chỉ họp một phiên mỗi năm. Có chợ họp hằng ngày, mỗi tuần hoặc mỗi tháng một phiên. Báo Nhân Dân cuối tuầnxin giới thiệu ba chợ nổi tiếng ở ba miền bắc, trung, nam.
Thời hiện đại mua sắm cái gì cũng tiện, sắm Tết càng tiện. Chẳng cần phải lo xa như trước, ngày tất niên ào qua siêu thị, ở quê thì lên thị trấn một buổi là đầy đủ cả. Chỉ có điều, mỗi ai đi chơi chợ hôm nay cứ thấy tiêng tiếc điều gì đã mất. Trong khi đó, công tác bảo tồn chưa được quan tâm, mà một số ít cá nhân, hay vùng quê muốn bảo tồn chợ cũng không có kinh phí và quy hoạch tổng thể.
Thời hiện đại mua sắm cái gì cũng tiện, sắm Tết càng tiện. Chẳng cần phải lo xa như trước, ngày tất niên ào qua siêu thị, ở quê thì lên thị trấn một buổi là đầy đủ cả. Chỉ có điều, mỗi ai đi chơi chợ hôm nay cứ thấy tiêng tiếc điều gì đã mất. Trong khi đó, công tác bảo tồn chưa được quan tâm, mà một số ít cá nhân, hay vùng quê muốn bảo tồn chợ cũng không có kinh phí và quy hoạch tổng thể.
Hễ nói đến chợ Việt, đặc biệt một cái chợ miền quê, hay một cái chợ của làng là trong tôi trào dâng cảm xúc xốn xang. Có nhà nghiên cứu xã hội học người Pháp từng nói: "Chợ là một Viện Hàn lâm", quả không ngoa. Chợ Việt cũng là một Viện Hàn lâm sống động trong ký ức của mỗi người con dân Việt, là một kho tàng văn hóa đậm chất vùng miền được hun đúc từ đời này sang đời khác.
Cứ có dân là có chợ, ngày xưa thế và hôm nay cũng thế. Chợ là nơi lưu thông hàng hóa của thiên hạ và mở đường giao dịch cho dân, là nơi giao lưu văn hóa, là sợi dây gắn kết tình làng nghĩa xóm, bức tranh sinh động thể hiện mức sống cũng như tinh thần của người dân mỗi vùng đất. Cuộc sống đi lên, tốc độ đô thị hóa cùng với những thay đổi về nếp sống, thói quen sinh hoạt phần nào đã làm mai một hồn cốt chợ xưa. Và nếu mỗi vùng đất không tự gìn giữ, thì nhiều ngôi chợ đặc sắc sẽ không còn.
Ðảo Phú Quốc còn gọi là đảo Ngọc - một mỹ danh khẳng định giá trị tuyệt hảo của đảo. Tôi đã đến đảo Ngọc ba lần, lần nào cũng có cảm giác mới lạ, xao xuyến, hết kỳ nghỉ mà cứ dùng dằng chẳng muốn rời xa.
Phương ngôn xưa có câu: "Trăm cảnh, nghìn cảnh không bằng bến Lảnh đền Mây" để nói đến sức hấp dẫn của di tích đền Lảnh Giang. Tới đây, du khách sẽ được thưởng ngoạn cảnh quan thơ mộng, hoài niệm về mối tình đẹp giữa Tiên Dung - Chử Ðồng Tử và tham dự nhiều trò chơi dân gian độc đáo.
Nằm cách thành phố Bắc Giang gần 30 km, Bổ Ðà Sơn Môn tọa lạc ở chân núi Thượng Lát (xã Tiên Sơn, Việt Yên, Bắc Giang). Nơi đây có ngôi chùa Bổ Ðà (còn gọi là chùa Bổ), chùa có tên chữ là Tứ Ân tự, hay Quán Âm tự, là một trong những trung tâm Phật giáo thuộc thiền phái Lâm Tế truyền vào nước ta từ thế kỷ 17.
"Kén rể" là một lễ hội độc đáo hiếm có ở làng Ðường Yên (xã Xuân Nộn, Ðông Anh, Hà Nội) nhằm tưởng nhớ và suy tôn bà Lê Hoa, danh tướng của Hai Bà Trưng. Hằng năm, cứ ngày mồng 2-2 âm lịch, dân làng tổ chức lễ hội tại đình làng để mọi người cùng vui hội cộng đồng.
Người dân đất Việt luôn tâm niệm rằng, miếng cơm hôm nay bắt nguồn từ cây lúa ngày xưa mẹ Âu Cơ dạy cày cấy, áo quần mặc cũng từ cây dâu con tằm mẹ dạy trồng. Ðến đền mẫu Âu Cơ (Hạ Hòa, Phú Thọ), một di tích lịch sử văn hóa lâu đời gắn liền với truyền thuyết Âu Cơ - Lạc Long Quân, để nhớ về cội nguồn dân tộc, tiếp thêm sức mạnh cho công cuộc dựng nước và giữ nước hôm nay.
Kẻ Giầu từ xa xưa đã sở hữu một cái đầm rộng, vốn là khúc eo của sông Tiêu Tương cẠn dòng "để lộc" cho dân Phù Lưu. Chợ Giầu họp trong làng lớn nhất vùng Kinh Bắc cùng đình, đền, chùa cổ kính và đầm sen tạo nên bản sắc văn hóa làng Phù Lưu (Từ Sơn, Bắc Ninh)- một quần thể phức hợp lồng vào nhau không thể tách rời.
"Bình Thuận: Biển xanh - Cát trắng - Nắng vàng", câu nói phản ánh vẻ đẹp thiên nhiên nổi bật của vùng đất ven biển xinh đẹp thơ mộng đã được chọn làm khẩu hiệu (slogan) của Lễ hội khinh khí cầu (KKC) quốc tế Việt Nam lần thứ I - Bình Thuận 2012 vừa được tổ chức với sự tham gia của hơn 60 phi công, chuyên gia KKC đẳng cấp quốc tế đến từ 12 quốc gia trên thế giới.
Nếu đi từ Hà Nội theo đường 6, vượt qua đèo dốc rồi lẫn trong gió núi mây ngàn thoắt ẩn thoắt hiện hơn 180 km là đến cao nguyên Mộc Châu (Sơn La). Như một điểm nhấn, một nét phác họa lãng mạn giữa đại ngàn nước non Tây Bắc, thác Dải Yếm (còn gọi thác Bản Vặt) được đồng bào dân tộc xã Mường Sang coi như báu vật của trời ban tặng.
Những ngày tháng tám lịch sử, về xã An Lộc, huyện Lộc Hà (Hà Tĩnh), chúng tôi được nghe câu chuyện về tấm gương kiên trung của hai anh em ruột Trần Hoặc, Trần Xu. Cả hai đồng chí đều là Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh trong những năm đầu của thời kỳ thành lập Ðảng.
Qua bến đò Rạch Sâu, tôi về thăm cù lao Giêng (hay diên, riêng, den, ven..., hay Koh-Teng theo cách gọi của người Khmer), trải dài trên ba xã Tấn Mỹ, Mỹ Hiệp, Bình Phước Xuân, huyện Chợ Mới (An Giang) một chiều mùa hạ. Giữa bốn bề sông nước, không gian rợp bóng mát của những vườn cây trái trĩu cành và di tích độc đáo, gọi mời. Vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời xứ này thanh bình như muôn đời vẫn thế.
Ðền Sái tọa lạc trên núi Sái, ngọn núi lớn nhất trong bảy ngọn núi thiêng Thất Diệu Sơn, dân gian truyền rằng phong thủy của núi Sái được gọi là "Quy Xà hợp hình". Nơi đây vẫn đang lưu giữ được bản gốc tượng Ðức Huyền Thiên Trấn Vũ, cũng là nơi có lễ hội rước vua quy mô, độc đáo.
Nằm ở phía tây nam vàm sông Cần Thơ, nơi có nhiều con rạch lớn nhỏ, nước ngọt phù sa mầu mỡ tươi mát quanh năm, vùng đất Bình Thủy - Long Tuyền (nay thuộc quận Bình Thủy - TP Cần Thơ) có nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng. Trong đó, tiêu biểu là nhà thờ họ Dương (nhà cổ Bình Thủy), đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Ðến xã vùng cao Trung Chải, Sa Pa (Lào Cai), hỏi ai là người mở ruộng bậc thang giỏi nhất, người dân ở đây đều nói tới ông Mã A Cháng, nhà ở thôn Móng Sến 2, trên đỉnh núi cao mù sương. Bà con gọi ông với biệt danh đầy khâm phục: "vua" ruộng bậc thang.
Cả đời nghệ nhân Danh Thiên, 81 tuổi ở sóc Bà Mai, ấp 8, xã Vị Thủy, huyện Vị Thủy (Hậu Giang) gắn bó với nhạc cụ dân tộc. Ông có thể chơi tất cả các loại nhạc cụ của người Khmer, đặc biệt là khả năng biểu diễn dàn nhạc ngũ âm.
Ðây là chiếc hộp vàng quý hiếm vừa được phát hiện tại Ðông Triều, Quảng Ninh vào chiều 21-6-2012. Người phát hiện chiếc hộp là Ðại đức Thích Quảng Hiển, trụ trì chùa Trung Tiết. Quả đồi, nơi phát hiện chiếc hộp vàng hình hoa sen thuộc khu vực suối 1, xã An Sinh, huyện Ðông Triều, nơi đang thi công công trình mở rộng con đường "hành hương tâm linh" từ Trại Lốc lên chùa Ngọa Vân trên dãy núi Yên Tử, nơi Vua Trần Nhân Tông hóa Phật.
"Ma nhai kỷ công bi văn" là một trong những văn bia độc đáo bậc nhất nước ta. Dù đã bảy thế kỷ trôi qua nhưng bài văn khắc trên núi đá năm nào như vẫn còn tươi nét bút.
Ðền Du Yến ở Chí Tiên (Thanh Ba, Phú Thọ) thờ Ngọc Loan công chúa, nữ tướng tài ba giúp Hai Bà Trưng đánh thắng quân xâm lược. Ngôi đền không nguy nga tráng lệ mà giản dị như cổ tích...
Bất cứ ai đến vãn cảnh chùa Thiên Mụ (Huế) cũng đều cho rằng, người chọn vị trí xây chùa đã rất am hiểu về Phật giáo và kiến trúc đình chùa, phong thủy... Giữa khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, ngôi chùa trầm mặc, uy nghiêm tách biệt thế giới trần tục bên ngoài, tạo cho du khách cảm giác thật ung dung thư thái.
Danh thắng quốc gia Bãi Môn - Mũi Ðiện hôm nay thật khác lạ. Con đường Phước Tân - Bãi Ngà chạy sát biển, ôm gọn dãy núi Ðá Bia hùng vĩ; một bên là núi đá cheo leo, bên kia là mênh mông biển cả - phong cảnh thiên nhiên hoang sơ hiện ra trước mắt đầy sức gọi mời...
