Từ một điểm đến còn ít được biết đến, nay Bảo tàng đã trở thành không gian nghệ thuật gần gũi, sống động, hấp dẫn đông đảo công chúng trong và ngoài nước.
Từ “ẩn mình” đến “cất cánh” bằng công nghệ
Trong nhiều năm, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam hầu như đứng ngoài bản đồ du lịch văn hóa Thủ đô. Khách tham quan chủ yếu là người nước ngoài đi lẻ, trong khi các công ty lữ hành ngần ngại đưa bảo tàng vào tour vì hệ thống trưng bày khó giới thiệu. Nhận thức được những bất cập đó, ban lãnh đạo Bảo tàng đã mạnh dạn áp dụng công nghệ, coi chuyển đổi số là chìa khóa thay đổi diện mạo, nâng cao chất lượng phục vụ và xây dựng thương hiệu “bảo tàng thân thiện”.
Theo TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, thập niên đầu của thế kỷ 21, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam vẫn là một cái tên còn ít được công chúng biết đến. Thông tin về Bảo tàng, thậm chí trên báo chí, truyền thông hay mạng internet, cũng rất hiếm hoi. Khách tham quan đến với Bảo tàng chủ yếu là người nước ngoài, chiếm tới 80% tổng lượng khách, hoặc là học sinh, sinh viên các trường học được tổ chức theo đoàn với số lượng lớn. Các công ty du lịch, lữ hành thường không đưa Bảo tàng vào danh mục điểm đến trong các tour du lịch của họ, và các hướng dẫn viên thường e ngại không dẫn khách đến do hệ thống trưng bày còn nhiều bất cập và khó giới thiệu.
Nhận thức sâu sắc về những bất cập tồn tại trong thực trạng hoạt động, ban lãnh đạo Bảo tàng đã đưa ra tư duy đổi mới và thể hiện quyết tâm chính trị quyết liệt. Mục tiêu đặt ra là ứng dụng chuyển đổi số vào các hoạt động sáng tạo nhằm thay đổi toàn diện, diện mạo của Bảo tàng, nâng cao chất lượng chuyên môn, cải thiện chất lượng phục vụ, hướng tới xây dựng thương hiệu Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam trở nên đẹp và thân thiện hơn với công chúng.
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã triển khai một loạt các dự án lớn, tạo nên những sản phẩm số hóa tiên phong trong ngành. Một trong những bước đột phá là ứng dụng thuyết minh đa phương tiện iMuseum VFA, ra mắt năm 2021. Với 9 ngôn ngữ phổ biến và công nghệ định vị iBeacon, ứng dụng giúp du khách tiếp cận thông tin về 200 hiện vật tiêu biểu ngay trên thiết bị di động. Đây là sản phẩm xã hội hóa, kết hợp giữa nội dung chuyên môn của Bảo tàng và giải pháp công nghệ từ doanh nghiệp.
Nhờ iMuseum VFA, du khách có thể tự do khám phá hiện vật, tìm kiếm vị trí trưng bày, thậm chí tham quan trực tuyến từ xa. Tỷ lệ khách sử dụng ứng dụng chiếm tới 8% tổng số khách tham quan - gấp ba lần lượng khách được nhân viên hướng dẫn trực tiếp. Thành công này đã mang về cho Bảo tàng giải thưởng Cơ quan nhà nước chuyển đổi số xuất sắc năm 2021.
Một ý tưởng sáng tạo khác cũng được Bảo tàng ấp ủ từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, đó là việc hình thành không gian triển lãm trên nền tảng số. Sau 2 năm triển khai thực hiện, ngày 3/10/2023, Không gian triển lãm mỹ thuật trực tuyến (VAES) lần đầu tiên ra mắt tại Việt Nam.
Không gian (VAES) được xây dựng với 2 hạng mục lớn: đó là Kiến trúc tòa nhà hình hoa sen cách điệu từ hoa sen trong mỹ thuật cổ, mô phỏng không gian vật lý sang trọng, bề thế, giàu tính nghệ thuật và các không gian triển lãm số bên trong, được xây dựng với lộ trình và thiết kế phù hợp với từng nội dung trưng bày. Không gian số này được dựng 3D mô phỏng không gian thực tế, ở đó, người nghệ sĩ có thể tìm cho mình cách trưng bày các tác phẩm phù hợp với nhu cầu, tính sáng tạo; còn khách tham quan có thể tiếp cận với các triển lãm và tác phẩm nghệ thuật ở mọi lúc, mọi nơi trên thế giới chỉ với thiết bị kết nối internet.
Tính đến nay, đã có 22 triển lãm được tổ chức trực tuyến trên VAES, thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn trong nước và quốc tế. Sản phẩm này đã giúp Bảo tàng lần thứ hai nhận Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam 2024 ở hạng mục đơn vị sự nghiệp chuyển đổi số xuất sắc.
Không chỉ phát triển trên nền tảng số, Bảo tàng còn làm mới các triển lãm trực tiếp bằng công nghệ tiên tiến như cinemagraph, 3D Mapping. Những bức tranh Đông Hồ, Hàng Trống hay họa tiết trang phục dân tộc được tách lớp, diễn hoạt thành hình ảnh chuyển động, tạo trải nghiệm thị giác độc đáo cho người xem.
Các không gian trưng bày mới, kết hợp màn hình tương tác cảm ứng, đã mang đến cách tiếp cận trực quan, giúp công chúng - đặc biệt là giới trẻ hiểu sâu hơn về ý nghĩa nghệ thuật và văn hóa của từng hiện vật…
Từ “bảo tàng ít người biết đến” đến “điểm hẹn văn hóa”
Nhờ kiên trì đổi mới, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã có bước chuyển mình rõ rệt, lượng khách tham quan tăng hơn 300% so với 5 năm trước, trong đó khách trong nước chiếm khoảng 70%. Từ chỗ bị “bỏ quên” trên bản đồ du lịch, nay Bảo tàng đã trở thành điểm hẹn văn hóa quen thuộc của giới trẻ, gia đình và công chúng yêu nghệ thuật.
Lượng truy cập website, fanpage gia tăng đều đặn. Lượng tìm kiếm trên internet ấn tượng, chỉ cần một cú click chuột, từ khoá “Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam” đã ngay lập tức cho ra hơn 10 triệu kết quả. Đây là những minh chứng tích cực đến từ sự quyết tâm đổi mới, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong các hoạt động của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Chia sẻ về những thành công của Bảo tàng trong ứng dụng công nghệ số, TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết: Những hoạt động sáng tạo và ứng dụng công nghệ của Bảo tàng thời gian qua đã góp phần đưa Bảo tàng đến gần hơn với công chúng, lan tỏa tình yêu nghệ thuật, đồng thời mang lại những kinh nghiệm thực tiễn có giá trị đối với công tác vận hành hoạt động của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nói riêng và loại hình bảo tàng mỹ thuật ở Việt Nam nói chung. Chuyển đổi số không phải là một trào lưu nhất thời, mà là xu thế tất yếu của thời đại. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã kiên định với định hướng dài hạn này.
Mỗi bảo tàng, mỗi thiết chế văn hóa cần xác định định hướng rõ ràng, kiên trì theo đuổi, đồng thời thường xuyên tổng kết, rút kinh nghiệm để cải tiến và nâng cao hiệu quả hoạt động. Chỉ khi đó, việc ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số mới thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, góp phần khẳng định vai trò của văn hoá trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
![[Video] Bảo tàng 800m2 lưu giữ "ngân hàng ký ức" của Quốc hội Việt Nam](https://cdn.nhandan.vn/images/8f0e69cb696c03bfdf91ec30c3d24bbdcd8aeef2121709053d99bcab1df6bee6064c7c44182f4fe92cce4a23dc16989d7c5548edf8497a7cfcbd1f880caab688/bao-tang-qh-1101.jpg.webp)
